ایران و اسلام؛ هویت ایرانی، میراث اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی تهران

چکیده

ایرانی کیست و وجوه مشخصۀ آن کدام است؟ عناصر و مؤلفه‎های اساسی فرهنگ و هویت ایرانی چیست؟ چرا به‎رغم اینکه قلمرو ایرانی در طول تاریخ، سرزمین چندگانگی فرهنگ‎ها و تنوع و تحوّل مداوم آنها بود، یک جریان گستردۀ فرهنگی بر آن حاکم بوده و در عین کثرت ظاهری، وحدتی درونی موجب حفظ و بقای آن شده است؟ بی‎شک، اسلام، میراثی که از پیامبر گرامی به‎جای‎ماند، یکی از عناصر اصلی و سازندۀ هویت امروز ماست؛ به گونه‎ای که وقتی از فرهنگ ایرانی ـ اسلامی سخن به‎میان‎می‎آید، منظور آن نظام فرهنگی است که عناصر دیگر را نیز در خود می‎گنجاند، زیرا ملاک خودی‎بودن در این فرهنگ، انطباق‎پذیری آن با ارزش‌های توحیدی یا دست‎کم عدم‎مبانیت با آن است.
در مقالۀ حاضر، ضمن تشریح رابطۀ عنصر اسلامیت و ایرانیت از منظری تاریخی، چگونگیِ تکوین و تطوّر فرهنگ ایرانی، اسلامی، تثبیت و نهادینه‎شدن و سرانجام رکود و افول آن را مورد توجه قرار‎داده‎ایم. نتایج حاصل از نوشتار حاضر نشان‎دهندۀ آن است که ایرانیان به عنوان حلقۀ واسط، در تفکیک اسلام از عرب و سازگاری اندیشه‎های ایرانی و اسلامی و ارتقا و اعتلای آن نقش مهمی ایفا‎کردند و گذشتۀ باستانی را با دین جدید پیوند زدند؛ به گونه‎ای که آمیختگی فرهنگ اسلام و ایران به حدی است که حتی برای شناخت تحولات تاریخ ایران، شناخت اسلام لازم و ضروری است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran and Islam: Iranian Identity, Islamic Heritage

نویسنده [English]

  • Hossein Moftakhari
چکیده [English]

What is the Iranian Identity and what are its major features? What are the basic elements and constituents of Iranian cultural identity? What causes made Iranian identity hold its internal unity throughout several centuries while it has continually been facing a diversity of cultures? These are the main questions which this study seeks to find answers for. Actually, it addresses a complicated theme in Iranian cultural history, the conceptual structure of the Iranian identity in post-Islamic era. Focusing on the Islamic characteristics of Iranian identity it proposes a historical approach to the study of the subject. This aim has been met through giving an explanation of the relation between Islamic and Iranian elements of Iranian identity. The results of the study show that the Iranian people, as an intermediate agent, have played a very important role in conciliating the Iranian and Islamic ideas. They also succeeded to make a brilliant synthesis of their ancient cultural legacy and the new religion. The Islamic part of this synthesis was so important, without a sufficient understanding of which we would not be able to reach an acceptable explanation of Iranian historical developments during the Islamic period

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Islam
  • Culture
  • CIVILIZATION
  • identity
  • Islamic Civilization