تبیین تاریخی استعاره‌‌های مفهومی «سلطه» در بیانیه 9 ماده‌‌ای «حُکم می‌‌کنم» رضاخان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان
1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی, (گرایش اندیشه های سیاسی), دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد, ایران.
2 دانشیار گروه علوم سیاسی, دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد, ایران.
چکیده
در روز کودتای سوم اسفند 1299ش. رضاخان بیانیه‌‌ای در 9 ماده تحت عنوان «حُکم می‌‌کنم» صادر و توسط قزاقان در سطح شهر پخش نمود. او در میانه‌‌ی وضعیت استثنایی و عدم تعادل میان امر سیاسی و حقوق عمومی توانست با کنار زدن قانون به تمرکز قدرت در دو جهت تثبیت امر سیاسی، با استفاده از زور و نیروی مسلح و تضییق امر حقوقی، با زیر پا گذاشتن حقوق افراد اقدام کند. هدف از این پژوهش دستیابی به یک شناخت معنایی از استعاره‌‌های مفهومی سیاسی به‌کاررفته در بیانیه 9 ماده‌‌ای و پیامدهای ساخت «تک‌‌گویی» و «کنش جدایی» بین حاکم و جامعه است. پرسش اصلی این است که چه استعاره‌‌ مفهومی‌‌ای در این بیانیه به‌کاررفته است. در پاسخ به پرسش پژوهش، این مدعا مطرح است که رضاخان از استعاره کلیدی «سلطه» بر پایه استعاره عام بنیادی «حُکم، نیرو است» برای سیطره بر زیست سیاسی شهروندان استفاده کرده است. یافته‌‌های پژوهش بر آن است که وضعیت استثنایی علاوه بر تحدید حوزه عمومی به بسط اقتدارگرایی و تهدید حقوق عمومی انجامید. روش این پژوهش به‌صورت توصیفی و تحلیلی در قالب زبان‌‌شناسی شناختی و چارچوب نظری وضعیت استثنایی «جورجو آگامبن» است که به‌وسیله مطالعات پیکره‌‌ای گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفته‌ است.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Historical Explanation of the Conceptual Metaphors of "Domination" in Reżā Khān's 9-Point Statement "I Command"

نویسندگان English

Seyed Hashem Moniri 1
Seyyed Hossein Athari 2
1 Ph.D Candidate In Political Science (Political Thoughts), Faculty of Law and Political, Sciences Ferdowsi University of Mashhad; Mashhad, Iran.
2 Associate Professor In Political Science, Department of Political Sciences, Faculty of Law and Political Sciences Ferdowsi University of Mashhad; Mashhad, Iran.
چکیده English

The purpose of this research is to achieve a semantic understanding of the conceptual political metaphors used in the 9-point statement and the consequences of the construction of "monologue" and "separation action" between the ruler and the society. The main question is what conceptual metaphor is used in this statement. In response to the research question, it is argued that Reżā Khān used the key metaphor of "Domination" based on the fundamental general metaphor of "Rule Is Power" to dominate the political life of citizens. The findings of the research show that the exceptional situation, in addition to limiting the public sphere, led to the expansion of authoritarianism and threats to public rights. The method of this research is descriptive and analytical in the form of cognitive linguistics and the theoretical framework of the exceptional situation of "Giorgio Agamben", which has been collected and analyzed through corpus studies.

کلیدواژه‌ها English

The Conceptual Metaphor of Domination
3rd Esfand coup
Agamben s Exceptional Situation
Monologue
George Lakoff
آبادیان، حسین (1385)، ایران از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‏‏های سیاسی.
آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‏‏شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمۀ احمد گل‏‏محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نی.
آجودانی، ماشاءالله (1387)، مشروطۀ ایرانی، تهران: اختران.
آگامبن، جورجو (1395)، وضعیت استثنایی، ترجمۀ پویا ایمانی، تهران: نی.
آگامبن، جورجو (1399)، حرمت‏‏شکنی‏‏ها، ترجمۀ صالح نجفی و مراد فرهادپور، تهران: مرکز.
آیرونساید، ادموند (1373)، خاطرات سری آیرونساید، تهران: مؤسسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی و مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا.
اعلامیه‏‏های حکومت‏نظامی، «توصیه به وعاظ مبنی‏بر پرهیز از مطرح‏نمودن مسائل سیاسی در منابر و مساجد»، سازمان اسناد و کتاب‏خانۀ ملی ایران، شمارۀ سند 293/5650، شمارۀ بازیابی 12/1/14239، محل در آرشیو 203، شمارۀ فیش 00450041
الهی، صدرالدین (1395)، سیدضیاء: عامل کودتا (گفته‏‏ها و ناگفته‏‏های تاریخ معاصر ایران از زبان سیدضیاءالدین طباطبایی)، تهران: ثالث.
بهار، محمدتقی (1357)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج 1، تهران: شرکت سهامی جیبی.
تقی‏‏زاده، حسن (1386)، مقالات تقی‏‏زاده، به‏کوشش ایرج افشار، ج 16، تهران: توس.
حقانی، موسی (1379)، «جوابیۀ محمدباقرخان به تلگراف علی‏‏محمد موقرالدوله درباب اوضاع مردم شیراز پس از کودتای 1299 و بحرانی توصیف‏کردن اوضاع شهر»، در: «ایران از قرارداد 1919 تا کودتای سوم اسفند 1299، به‏روایت اسناد»، فصل‏نامۀ تاریخ معاصر ایران، ش 15 و 16، 229-325.
خسروپناه، محمدحسین (1401)، فرقۀ کمونیست ایران و سیدضیاءالدین طباطبایی (1299-1302)، به‏کوشش محمدحسین خسروپناه، تهران: شیرازه.
دوکرو، ژرژ (1399)، نگاه فرانسوی به کودتای سوم اسفند 1299، دفتر یکم، یادداشت‏‏های روزانۀ ژرژ دوکرو وابستۀ نظامی سفارت فرانسه در تهران، با مقدمه و به‏اهتمام یان ریشار، ترجمۀ زهرا فلاح شاهرودی، تهران: مؤسسۀ آبی پارسی و انتشارات پل فیروزه.
دولت‏‏آبادی، یحیی (1371)، حیات یحیی، ج 4، تهران: عطار و فردوسی.
راسخ، محمد (1392)، «ویژگی‏‏های ذاتی و عرضی قانون»، در: حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفۀ حقوق، فلسفۀ حق و فلسفۀ ارزش، ج 2، تهران: نی.
سردار اسعد بختیاری، جعفرقلی (1378)، خاطرات سردار اسعد بختیاری (جعفرقلی‏‏خان سردار بهادر)، به‏کوشش ایرج افشار، تهران: اساطیر.
سریع‏‏القلم، محمود (1397)، اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، تهران: گاندی.
شاکری، خسرو (1357)، اسناد تاریخی جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی ایران، به‏کوشش خسرو شاکری، ج 4، تهران: علم.
شهریاری، ابوالقاسم و دیگران (1402)، «اختلال کارکردی سلطنت مشروطه و گذار به استبداد منور؛ تحلیلی کارکردگرایانه از تغییر در شیوۀ حکم‏رانی»، پژوهش‏‏های راه‏بردی سیاست، دورۀ 12، ش 44، 59-100؛
˂https://doi.org/10.22054/qpss.2023.69130.3082˃.
صحرایی، علیرضا و دیگران (1398)، تعلیق مشروطیت/ برتری استثنا بر آمدنِ دولت مطلقۀ پهلوی»، پژوهش‏نامۀ علوم سیاسی، ش 2، 131-164؛
˂Dor:20.1001.1.1735790.1398.14.2.5.6˃.
عاقلی، باقر (1373)، نصرت‏‏الدوله فیروز: از رؤیای پادشاهی تا زندان رضاشاهی، تهران: نامک.
فلاح توتکار، حجت و محسن پرویش (1391)، «مواضع علما دربرابر کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ هجری شمسی»، فصل‏نامۀ مطالعات تاریخ اسلام، دورۀ ۴، ش ۱۲، ۳۵-56؛
˂http://dorl.net/dor/20.1001.1.22286713.1391.4.12.2.0˃.
قاضی مرادی، حسن (1387)، استبداد در ایران، تهران، اختران.
قیصری، علی (1389)، روشن‏فکران ایران در قرن بیستم (از مشروطیت تا پایان سلطنت)، ترجمۀ محمد دهقانی، تهران: هرمس.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1395)، ایران، جامعۀ کوتاه‏مدت و سه مقالۀ دیگر، ترجمۀ عبدالله کوثری، تهران: نی.
کارتریس ـ بلک، جاناتان (1398)، تحلیل انتقادی استعاره: رویکردی شناختی ـ پیکره‏‏ای، ترجمۀ یکتا پناه‏‏پور، قم: لوگوس.
کوچش، زولتان (1398)، استعارۀ مقدمه‏‏ای کاربردی، ترجۀ جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
گویس، ریموند (1396)، خیر عمومی و خیر خصوصی، ترجمۀ حسن افشار، تهران: مرکز.
لنزوسکی، جورج (1356)، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمۀ اسماعیل رائین، تهران: جاویدان.
لوسوئور، امیل (1373)، زمینه‏‏چینی‏‏های انگلیس برای کودتای 1299، ترجمۀ ولی‏‏الله شادان، تهران: اساطیر.
لی، دیوید (1397)، زبان‏‏شناسی شناختی یک مقدمه، ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
لیکاف، جورج و مارک جانسون (1400)، استعاره‏‏هایی که با آن‏‏ها زندگی می‏‏کنیم، به‏پیوست مقالۀ نظریۀ معاصر استعاره، ترجمۀ جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
مستوفی، عبدالله (1371)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دورۀ قاجاریه؛ از کابینۀ قرارداد وثوق‏‏الدوله تا آخر مجلس مؤسسان، ج 3، تهران: زوار.
مکی، حسین (1363)، تاریخ بیست‏‏سالۀ ایران، ج 1، تهران: ناشر.
ملایی توانی، علیرضا (1395)، گفتمان تاریخ‏‏نگاری رسمی دورۀ پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
موفه، شانتال (1391)، دربارۀ امر سیاسی، ترجمۀ منصور انصاری، تهران: رخداد نو.
مهرنوش، صادق (1398)، تاریخ جنگل، به‏کوشش محمد کلهر، تهران: شیرازه.
نجفی، موسی (1390)، مشروطه‏‏شناسی: شناخت تاریخی ـ تحلیلی نهضت‏‏های اسلامی معاصر ایران، اصفهان: آرما.
ون‏‏دایک، تئون (1400)، گفتمان و بافت: یک رویکرد اجتماعی ـ شناختی، ترجمۀ طاهر اصغرپور و عادل نورزاده، تهران: نگاه معاصر.
های، کالین (1392)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمۀ احمد گل‏‏محمدی، تهران: نی.
هیوود، اندرو (1389)، سیاست، ترجمۀ عبدالرحمن عالم، تهران: نی.
یزدانی، سهراب (1396)، کودتاهای ایران، تهران: ماهی.
 
Agamben, G. (1998), Homosacer, Stanford University Press.
Agamben, G. (2000), Means Without End: Note on Politics, Theory of Bound, Minneapolis: University of Minnesota.
Hart, H. L. A. (1963), Law, Liberty and Morality, Stanford University Press.
Habermas, J. (1976) [1971], Theory and Practice, John Viertel (trans.), Boston, Ma: Beacon Press.
Raz, J. (1995), “Rights and Politics”, Indiana Law Journal, vol. 71, Iss. 1, Article 2.
˂https://www.repository.law.indiana.edu/ilj/vol71/iss1/2˃.