شورش ارسلان ارغون، سهم خواهی یا تصاحب قدرت

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده
محسن مومنی
دانشیار تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
10.30465/hcs.2023.45266.2796
چکیده
حاکمیت سلجوقیان بر فلات ایران، بخش مهمی از گذشته این سرزمین می باشد. ترکمانان سلجوقی با ساختاری قبیله ای موفق به شکست غزنویان گردیدند. سلطان طغرل متاثر از اندیشه های حکومتداری این دیوانسالاران به شیوه ملکداری متمرکز متمایل گردید. به تدریج جانشینان طغرل (آلپ ارسلان و ملکشاه) با هدایت دیوانسالاران ایرانی تلاش هایی برای افزایش قدرت سلطان انجام دادند، اما این شیوه حکومت، بخاطر ساختار قیبله ای و طرز تفکر آنان، مخالفانی نیز داشت. سران قبایل ترکمان و امرای قبیله ای علاقه ای به از دست دادن آزادی و اختیار خود در مقابل سلطان نداشتند. تا زمان مرگ سلطان ملکشاه سلجوقی با وجود تسلط یافتن اندیشه تمرکز قدرت بر قلمرو سلجوقیان، اما مخالفان تمرکز قدرت به صورت پنهانی در تکاپو بودند، چرا که بعد از مرگ سلطان ملکشاه و شروع نزاع های جانشینی، امکان ورود آنان به عرصه قدرت فراهم گردید. ارسلان ارغون یکی از فرزندان سلطان آلپ ارسلان بود که بعد از مرگ سلطان ملکشاه شورشی را در خراسان برای رسیدن به اهداف خود برپا کرد. مسئله اصلی که پژوهش حاضر با روش و رویکرد توصیفی- تحلیلی با استناد بر منابع اصلی و سکه های مربوط به دوران ارسلان ارغون به دنبال یافتن پاسخی برای آن می باشد متوجه این موضوع است، که ارسلان ارغون از شورش در مقابل بُرکیارق چه هدفی را دنبال می کرد؟ یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد ارسلان ارغون نه به دنبال تصاحب تاج و تخت بلکه هدف او تجزیه قلمرو سلجوقیان بزرگ و بدست آوردن قلمروی مستقل بوده است.
کلیدواژه‌ها
ارسلان ارغون
بُرکیارق
بوری برس
خراسان
شورش

عنوان مقاله English

Arslan Arghun's rebellion, seeking a share or seizing power

نویسنده English

mohsen momeni
Associate Professor of History, Faculty Of Literature and Humanities, Urmia University, Urmia, Iran
چکیده English

The era of Seljuq rule over the Iranian plateau is an important part of the past of this land. The Seljuk Turkomans entered Iran with a tribal structure, and the heads of the Turkoman tribes each had their own independent power and territory and were subject to the citizenship of the Great Khan in emergency situations. Seljuk Sultan Tughrel was the first Seljuk leader who wanted to concentrate power in the hands of the Sultan. Gradually. The heads of the Turkmen tribes and military commanders, who were not interested in losing their freedom and authority in front of this form of government, therefore became one of the main opponents of increasing the power of the Sultan and concentrating power in his court. Until the death of Seljuk Sultan Malik Shah, the proponents of power concentration dominated the situationr. Arslan Arghun was one of the sons of Sultan Malek Shah who, after his death, raised a rebellion in Khorasan to achieve his goals. The main problem that the current research is looking for an answer to with a descriptive-analytical method and approach based on the main sources and coins related to the era of Arslan Arghun is to find out what purpose Arslan Arghun was pursuing from the rebellion against Burkiarq. ? The findings of the present research show that Arslan Arghun did not seek to take over the throne, but his goal was to divide the territory of the Great Seljuks and obtain an independent territory for himself.

کلیدواژه‌ها English

Arslan Arghun
Borkiarq
Buri Beres
Khorasan
Rebellion
ابن‏اثیر، عزالدین علی (1368)، تاریخ بزرگ اسلام و ایران، ترجمۀ علی هاشمی حائری و ابوالقاسم حالت، ج 17 و 22، تهران: علمی.
ابن‏فندق، ابوالحسن علی بن زید بیهقی (1317)، تاریخ بیهق، با تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار، تهران: فروغی.
اقبال، عباس (1395)، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی، به‏کوشش محمدتقی دانش‏پژوه و یحیی ذکاء، تهران: دانشگاه تهران.
ابن‏خلدون، عبدالرحمن (1368)، تاریخ ابن‏خلدون (العبر)، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، ج 4، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‏الوردی، زین‏الدین عمر بن مظفر (1417 ق/ 1996 م)، تاریخ ابن‏الوردی، الجزء الثانی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن‏العماد الحنبلی، شهاب‏الدین ابوالفلاح عبدالحی بن احمد الفکری الحنبلی الدمشقی (1406 ق/ 1986 م)، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، ج 5، بیروت: دار ابن‏الاکثیر.
ابی‏الفداء، عمادالدین اسماعیل (بی‏تا)، المختصر فی اخبار البشر، علی تفقه السیدمحمد عبدالطیف الخطیب و شرکاء، الجزء الثانی، مصر: بالطبقة الحسینیة المصریه.
ابن‏کثیر، ابوالفداء اسماعیل بن عمر بن کثیر (1407 ق/ 1986 م)، البدایه و النهایه، ج 12، بیروت: دارالعلمیه.
ابوحامد محمد بن ابراهیم (1332)، ذیل سلجوق‏نامه، تهران: گلالۀ خاور.
باسورث، ادموند کیلفورد (1381)، تاریخ ایران کمبریج، گردآوری جی. آ. بویل، ترجمۀ حسن انوشه، ج 5، تهران: امیرکبیر.
بنداری اصفهانی، فتح بن علی (1356)، تاریخ سلسلۀ سلجوقی، ترجمۀ محمدحسین جلیلی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
توران، عثمان ( 1395)، سلجوقیان، ترجمۀ پرویز زارع شاهمرسی، تبریز: اختر.
حسینی، صدرالدین ابوالحسن علی بن ناصر بن علی (1380)، زبدة‏التواریخ (اخبار امرا و پادشاهان سلجوقی)، با مقدمۀ محمد نورالدین، ضیاءالدین بونیاتوف، و محمد اقبال، ترجمۀ رمضان‏علی روح‏الهی، تهران: ایل شاهسوند بغدادی.
خطیبی، ابوالفضل (1399)، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، به‏سرپرستی محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج 8، ذیل مدخل «ارسلان ارغون»، تهران: دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
خوافی، احمد بن محمد (1386)، مجمل فصیحی، به‏تصحیح و تحقیق محسن ناجی نصرآبادی، ج 2، تهران: اساطیر.
خواندمیر، غیاث‏الدین بن همام‏الدین (1380)، تاریخ حبیب‏السیر، ج 2، تهران: خیام.
راوندی، محمد بن علی بن سلیمان (1317)، تاریخ بیهق، با تصحیح و تعلیقات احمد بهمنیار، تهران: فروغی.
ستارزاده، ملیحه (1384)، سلجوقیان، تهران: سمت.
طقوش، محمدسهیل (1437 ق/ 2016 م)، تاریخ‏السلاجقه فی خراسان و ایران و عراق، بیروت: دارالنفائس.
ظهیرالدین نیشابوری (1332)، سلجوق‏نامه، تهران: خاور.
عماد کاتب، عماالدین محمد بن محمد بن حامد اصفهانی (1425 ق/ 2004 م)، تاریخ آل سلجوق، به‏تصحیح یحیی مراد، بیروت: دارالعلمیه.
غفاری کاشانی، قاضی احمد (1404 ق)، تاریخ نگارستان، به‏تصحیح مرتضی مدرس گیلانی، تهران: حافظ.
فروزانی، سیدابوالقاسم (1393)، سلجوقیان از آغاز تا فرجام، تهران: سمت.
قزوینی، یحیی بن عبدالطیف (1363)، لب‏التواریخ، تهران: بنیاد و گویا.
مجمل‏التواریخ و القصص (1318)، به‏تحقیق و تصحیح محمدتقی بهار و بهجت رمضانی، تهران: کلالة خاور.
مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی‏بکر بن احمد (1364)، تاریخ گزیده، تحقیق عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
معزی، محمد بن عبدالملک (1393)، کلیات دیوان امیر معزی نیشابوری، مقدمه، تصحیح، و تعلیقات محمدرضا قنبری، تهران: زوار.
نظام‏الملک طوسی، حسن بن علی (1385)، گزیدۀ سیاست‏نامه، انتخاب و شرح جعفر شعار، تهران: قطره.
همدانی، رشیدالدین فضل‏الله (1386)، جامع‏التواریخ، تاریخ آل سلجوق، به‏تصحیح محمد روشن، تهران: میراث مکتوب.
 
Album, S. (2011), Checklist of Islamic Coins, Published by Stephen Album Rare Coins. California.
Peacock, A. C. S. (2015), The Great Seljuk Empire, Edinburgh University Press.
جستارهای تاریخی
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
پاییز و زمستان 1402
اسفند 1402
صفحه 243-268