کنکاشی پیرامون طایفه تمرتاش (تیمورتاش) خاستگاه عبدالحسین تیمورتاش (1260-1312ش)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان
سید حمید فخر جعفری 1
امید سپهری راد 2
ابوالحسن مبین 3
1 دانشجوی دکتری، گروه تاریخ، واحد بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی، بجنورد، ایران
2 استادیار گروه تاریخ ، واحد بجنورد ، دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد ، ایران
3 استادیار گروه تاریخ ، واحد بجنورد ، دانشگاه آزاد اسلامی ،بجنورد ،ایران
10.30465/hcs.2023.45219.2793
چکیده
هدف: بررسی پیشینه تاریخی طایفه تمرتاش(تیمورتاش) به عنوان خاستگاه و محیط تربیتی، عبدالحسین خان تیمورتاش، یکی از شخصیتهای متنفذ عصر پهلوی اول است. روش/ رویکرد پژوهش: این پژوهش با روش تاریخی و با شیوۀ توصیفی - تحلیلی و با استفاده از اسناد و مدارک آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. داده های تاریخی از لابه لای منابع اسنادی از قبیل مصالحه نامه، کتب خطی محلی و اسناد دیوانی استخراج شده است. این داده‌ها به لحاظ ساختار و کارکرد و محتوا در جهت توصیف و تبیین پیشینه طایفه «تیمورتاش، دمرداش، تمرتاش» و محیط تربیتی«عبدالحسین تیمورتاش» مورد استفاده قرار می‌گیرند. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که خاستگاه اولیه طایفه تمرتاش شامات بوده است، که به نواحی شمال خراسان کوچ داده شده اند. تا قبل از فتحعلی شاه قاجار اطلاعاتی، از این طایفه بسیار اندک است و اجداد عبدالحسین خان در قریه نردین، از طرف کارگزار بجنورد، حاکم بوده اند. به علت خارج شدن زود هنگام عبدالحسین خان به جهت تحصیل، از میان طایفه اش؛ اثرات تربیتی ایلی در او ماندگار نشد، تربیت اروپایی در او به ثبات رسید.
کلیدواژه‌ها
کلیدواژه‌ها: شمال خراسان
طایفه تمرتاش
عبدالحسین خان تیمورتاش
رضاشاه
نردین

عنوان مقاله English

Excavation of the Temurtash (Timurtash) family, the origin of Abdul Hossein Timurtash (1312-1260)

نویسندگان English

seyed hamid fakhrjafari 1
omid sepehri rad 2
abolhasan mobayen 3
1 Ph.D. Candidate of History, Department of History, Faculty of Humanities, Azad University Bojnourd Branch, Bojnourd , Iran
2 Assistant Professor of History, Department of History, Faculty of Humanities, Azad University, Bojnourd Branch, Iran
3 Assistant Professor of History, Department of History, Faculty of Humanities, Azad University, Bojnourd Branch, Iran
چکیده English

Objective: To investigate the historical background of Tamartash (Timurtash) clan as the origin and ducational environment of Abdul Hossein Khan Timurtash, one of the influential figures of the first Pahlavi era. Research method/approach: This research was done with historical method and with descriptive-analytical method and using archival documents and library resources. Historical data has been extracted from various documentary sources, such as reconciliation letters, local manuscripts, and court documents. These data are used in terms of structure, function and content in order to describe and explain the background of the tribe "Timurtash, Demerdash, Tamertash" and the educational environment of "Abdul Hossein Timurtash".
Findings and Conclusion: The results of this research show that the original origin of the Tamratash clan was Shamat, which moved to the northern areas of Khorasan. Before Fath Ali Shah Qajar, there is very little information about this clan, and Abdul Hossein Khan's ancestors were rulers in Nardin village, on behalf of Bojnoord broker. Due to Abdul Hossein Khan's early departure from his clan to study; the effects of Ili's education did not last in him, the European education became stable in him.

کلیدواژه‌ها English

Keywords: Northern Khorasan
Tamertash tribe
Abdul Hossein Khan Timurtash
Reza Shah
Nardin
آقاملایی، ایرج (1389)، تاریخ مشاهیر خراسان شمالی، مشهد: مرندیز.
ارفع، رضا (1378)، خاطرات پرنس ارفع، تهران: سخن.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‏خان (1375)، مطلع الشمس، به‏اهتمام برهان لیمودهی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‏خان (1378)، مطلع الشمس، به‏اهتمام برهان لیمودهی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‏خان (2535 خ)، مطلع الشمس، به‏اهتمام برهان لیمودهی، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‏خان (1376)، مراة البلدان، به‏تصحیح عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، ج 1، تهران: دانشگاه تهران.
افشار قوچانی، علی‏اکبر (1325 ق)، تاریخ قدیم قوچان، نسخۀ خطی.
امین لشکرمیرزا قهرمان (1374)، روزنامۀ سفر به خراسان به‏هم‏راهی ناصرالدین‏شاه، به‏تصحیح ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت،‌ تهران: اساطیر.
ایوانف، ولادیمیر (1377)، «ایل‏ها و طایفه‏های موجود در شمال خراسان»، ترجمۀ قدرت‏الله روشنی زعفرانلو، خبرنامه و ویژه‏نامۀ دومین همایش شهرستانی، ش 8، 25.
باستانی پاریزی، محمدابراهیم (1390)، شاهنامه آخرش خوش است، تهران: علم.
بهار، محمدتقی (ملک الشعرا) (1377)، تاریخ احزاب سیاسی در ایران، ج 2، تهران: امیرکبیر.
بلوشر، ویپرت (1369)، سفرنامه، ترجمۀ کیکاوس جهانداری، تهران: خوارزمی.
پیرا، فاطمه (1379)، روابط سیاسی اقتصادی ایران و آلمان بین دو جنگ جهانی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
پورشالچی، محمود (1384)، قزاق، عصر رضاشاه پهلوی براساس اسناد وزارت خارجۀ فرانسه، تهران: مروارید.
تأثیری، رضا (1393)، شهر من بیجین یورد، بجنورد: درج سخن.
حکیم‏الممالک، علی‏نقی (1356)، روزنامۀ سفر خراسان، به‏کوشش ایرج افشار، تهران: فرهنگ ایران‏زمین.
رحمتی، علی، (1378-1379)، نقش ایلات و طوایف بجنورد در دفاع از استقلال ایران، پایان‏نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات.
رحمتی، علی (1396)، بررسی و شناخت ایلات و طوایف تات و ترک ترکمن و متفرقه، ج 1، بجنورد: بیژن یورد.
سهام‏الدوله بجنوردی (1374)، سفرنامه، به‏کوشش قدرت‏الله روشنی زعفرانلو، تهران: علمی و فرهنگی.
سیف پورفاطمی، نصرالله (1378)، آیینۀ عبرت، تهران: سخن.
سینایی، وحید (1396)، دولت مطلقه، نظامیان و سیاست در ایران (از 1299 تا 1357)، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
شیخ‏الاسلامی، محمدجواد (1379)، صعود و سقوط تیمورتاش، تهران: توس.
شهبازی، عبدالله (1369)، مقدمه‏ای بر شناخت ایلات و عشایر، تهران: نی.
عاقلی، محمدباقر (1371)، تیمورتاش، تهران: جاویدان.
عاقلی، محمدباقر (1397)، تیمورتاش، تهران: جاویدان.
عبدی، عیسی (1383)، اسناد و مکاتبات تیمورتاش (وزیر دربار رضاشاه)، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
غنی، سیروس (1380)، برآمدن رضاخان و برافتادن قاجارها و نقش انگلیسی‏ها، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: نیلوفر.
فاتح، مصطفی (1358)، پنجاه سال نفت، تهران: پیام.
طلوعی، محمود (1380)، معماهای تاریخی (رازهای ناگشوده در تاریخ معاصر ایران)، تهران: علم.
گلشن آزادی، علی‏اکبر (1373)، صد سال شعر خراسان، مشهد: آستان قدس رضوی.
کحال‏زاده، میرزا ابوالقاسم (1362)، دیده‏ها و شنیده‏ها (خاطرات)، ج 1، تهران: فرهنگ.
متولی حقیقی، یوسف (1387)، خراسان شمالی، مشهد: آهنگ قلم.
معماری خراسان شمالی (1390)، به‏کوشش سازمان نظام مهندسی ساختمان، مشهد: شاملو.
مقیمی، محمداسماعیل (1370)، جغرافیای تاریخی شیروان، مشهد: آستان قدس رضوی.
مکی، حسین (1374)، تاریخ بیست‏سالۀ ایران، ج 5، تهران: علمی.
مَک گِرگر، سی. ام. (1369)، شرح سفر به ایالت خراسان و شمال غرب افغانستان، ترجمۀ اسدالله توکلی، مشهد: آستان قدس رضوی.
مُنتخب‏المُلک (1314)، کنز المسافرین فی وصف بلاد شمال خراسان، نسخۀ خطی.
میرنیا، سیدعلی (1369)، ایل‏ها و طایفه‏های عشایری کُرد خراسان و نقش سیاسی ایل‏های بزرگ، مشهد: نسل دانش.
موحد، محمدعلی (1393)، خواب آشفتۀ نفت (از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه)، ج 1، تهران: کارنامه.
ناصرالدین‏شاه قاجار (1306 ق)، سفرنامۀ ناصرالدین‏شاه به خراسان 1300 ق، به‏اهتمام محمدحسن‏خان اعتمادالسلطنه، تهران: دارالطباعۀ دولتی.
نبئی، ابوالفضل (1375)، اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در قرن هشتم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
هدایت، مهدی‏قلی‏خان (1344)، خاطرات و خطرات، تهران: زوار.
هدایت، مهدی‏قلی‏خان (1375)، خاطرات و خطرات، تهران: زوار.
جستارهای تاریخی
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
پاییز و زمستان 1402
اسفند 1402
صفحه 137-170