زمینه‌ها و عوامل موثر در سرایت بیماری وبا در کرمانشاهان عصر قاجار (1210ه.ق-1304ه.ق)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ ؛ استاد مدعو گروه تاریخ دانشگاه رازی ، کرمانشاه

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج

10.30465/hcs.2023.43945.2734

چکیده

چکیده

یکی از ایالت‌های غربی قلمرو قاجار که به سبب تنوع شرایط جغرافیایی، واقع شدن بر سر شاهراه تجاری بین‌النهرین و عتبات عالیات و هم مرز بودن با عثمانی مورد توجه دولت قاجار گرفت، ایالت کرمانشاهان بود. این ایالت به دلیل عدم برخورداری از شرایط مناسب بهداشتی در مقاطعی ساکنانش دچار بیماری‌های همه‌گیری همچون وبا ‌شدند. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسناد تاریخی بدنبال پاسخ دادن به این پرسش است که چه عواملی سبب شیوع بیماری وبا در کرمانشاهان عصر قاجار شده بود؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که شیوع بیماری همه‌گیر وبا در ایالت کرمانشاهان به دفعات رخ داده و عواملی چون عدم مسئولیت پذیری کارگزاران، ناکارآمدی برخی از حکام محلی در مهار بیماری و نداشتن برنامه پیشگیری، نداشتن آگاهی از روش‌های نوین درمان، جهل عمومی و ترویج خرافات، عدم اعتماد به روش های درمان پزشکان اروپایی و اصرار بر معالجه از طریق طب سنتی، گزارش‌ها و آمارهای جعلی دولتمردان، نبود قرنطینه اصولی و مناسب و عدم توجه دولت مرکزی در جهت مهار بیماری، نقش موثری داشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Backgrounds and effective factors in the spread of cholera in Kermanshahs during the Qajar era (1210 AH-1304 AH)

نویسندگان [English]

  • hosainali beigi 1
  • Sara Shohani 2
1 phd ؛
2 Phd student of history,Azad University Sanandaj branch
چکیده [English]

One of the western states of the Qajar territory, which attracted the attention of the Qajar government due to the diversity of its geographical conditions, its location on the Mesopotamia and the Holy shrines commercial highway, and its borders with the ottoman Empire, was the state of Kermanshahan. Due to the lack of proper health conditions, this state sometimes suffered from epidemic diseases such as cholera. This research, with a descriptive- analytical approach and using library sources and historical documents, seeks to answer the question of what factors did cause the outbreak of cholera in Kermanshahan during the Qajar era? The results of the present research showed that the outbreak of epidemic cholera frequently occurred in Kermanshahan province, and factors such as the lack of accountability of agents, the inefficacy of some local governors in controlling the disease and the lack of a prevention plan, lack of knowledge of new treatment methods, public ignorance and promotion of superstitions, lack of trust in the treatment methods of European doctors and insistence on treatment through traditional medicine, fake reports and statistics of government officials, lack of basic and appropriate quarantine and lack of attention of the central government played an effective role in controlling the disease

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kermanshahn"
  • Qajar"
  • contagious"
  • diseases "
  • "
  • cholera"
 
منابع و ماخذ
کتاب ها
اعتماد السطنه، محمد حسن خان ( 1345). روزنامه خاطرات، (با مقدمه ایرج افشار). تهران: امیر کبیر.
بروگش ، هنیریش (1375). سفری به دربار صاحبقران، مترجم: محمدحسین کردبچه، تهران: اطلاعات
بل، گرترود  (1364) تصویرهایی از ایران بزرگ، تهران: خوارزمی.
توکلی، محمدرئوف (1381). وقایع‌نگار کردستانی تاریخ و جغرافیای کردستان، تهران: توکلی.   
پریزاده، سیدمحمدجواد، سیده منصوره رضوی و سیده افتخار اردبیلی و سیدنوزادی(1391) کتاب جامع بهداشت،  ج1 ، تهران: ارجمند
پولاک، یاکوب ادوارد (1361). ایران و ایرانیان (ترجمۀ کیکاووس جهانداری)، تهران: خوارزمی.
جکسن، آبراهام ویلیامز (1369). ایران در گذشته و حال، ترجمۀ منوچهر امیری و فریدون بره‌ای، تهران: خوارزمی.
حاج سیاح، (1359). خاطرات حاج سیاح یا دوره خوف و وحشت، ج1، به کوشش حمید سیاح، تهران: امیر کبیر.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1378). روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی. تهران: سخن.
سرنا ، کارلا (1362). آدم­ها و آیین­ها در ایران، ترجمه علی اصغر سعیدی، تهران: زوار.
سلطانی، محمدعلی (1374). جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، با مقدمه عبدالحسین نوایی، تهران: مؤسسه فرهنگی نشر سها.
غفوری، اعظم، منصوره اتحادیه و اسماعیل شمس (1393) وبای عالم گیر اسناد و مدارک و مکاتبات عبدالحسین میرزا فرمانفرما، تهران: نشر تاریخ ایران. 
فلور، ویلم (1397). مطالعاتی در تاریخ پزشکی ایران ترجمۀ اسماعیل‌ نبی‌پور دکتر کتایون وحدت و دکتر ایرج نبی‌پور بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
فلور. ویلم (1386). سلامت مردم در ایران قاجار. ترجمۀ دکتر ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
ناطق، هما (1358). مصیبت وبا و بلای حکومت، تهران: گستره. 
نوذری، عزت الله (1394) تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، ج 5 تهران: نشرخجسته .
 محل نگهداری اسناد وزارت خارجه
شماره بازیابی : سال 1322- کارتن 5 سریال18، پرونده 2
شماره بازیابی:  سال 1337،کارتن 2،  سریال 12، پرونده 5.
شماره بازیابی: سال 1318،کارتن 20، سریال 4، پرونده 7.
شماره بازیابی : سال 1328، کارتن 36، سریال 24، پرونده 23.
محل نگهداری سازمان اسناد و کتابخانه ملی
شماره بازیابی :542600/295
شماره بازیابی : 136/ 975/295
شماره بازیابی : 351/ 769/ 295
نشریات دوره قاجار
روزنامه اختر، 18 صفر، سال 1307، شماره 67.
روزنامه اختر ،14 شعبان،سال 1322، شماره 2.
 روزنامه اختر، 28 ذی القعده ، سال 1310، شماره 16.
روزنامه اختر ، 27 شعبان، سال 1311 ،شماره 34.
روزنامه  اختر،  4 شعبان، سال 1310، شماره 1.
روزنامه اختر، 1 ربیع الاول ،سال 1307، شماره 13.
روزنامه حکمت،  10 صفر، سال 1323، شماره 843 .
دولت علیه ،12 ربیع الثانی ، سال 1268 ،شماره  501.
روزنامه دولت علیه  24 جمادی الاول ، سال 1278، شماره 506.
روزنامه وقایع اتفاقیه ، 29 رمضان، سال 1269، شماره ،127.
 روزنامه وقایع اتفاقیه، 23محرم، 1270 ، شماره 143.
روزنامه مظفری، 2 جمادی الاول، سال1322 ، شماره 148.
روزنامه ملتی،24 جمادی الاول ،سال 1285، شماره 21.
 
مقالات
آر. ام. بورل (1392). همه‌گیری وبا در ایران (1904) برخی از ابعاد جامعه قاجاری، (ترجمۀ فریده فرزی و زهرا نظرزاده) خردنامه، سال 1392، شماره 11.
رحمانیان، داریوش و ثریا شهسواری (1391)، «جایگاه عتبات عالیات در مناسبات ایران و عثمانی در دوره قاجار»، مطالعات تاریخ فرهنگی، سال4، شماره13.
پایان نامه‌ها         
علیجانی، مهدی (1390). بررسی وضعیت طبابت و درمان مردم ایران در دورۀ قاجار از دید سفرنامه‌نویسان اروپایی، کارشناسی ارشد، تهران: ایران شناسی، دانشگاه شهیدبهشتی.
قنبری، لیلا (1399). چالش‌های سنتی و مدرن در دوره قاجار، دکترا، تهران: گروه تاریخ بعد از اسلام،   دانشگاه شهید بهشتی.
شفیعی، سمیه سادات ( 1395 ). سلامت و باورهای عامیانه در دوره قاجار، پژوهشنامه تاریخ اجتماعی  اقتصادی -پژوهشگاه  علوم انسانی  و مطالعات فرهنگی،  سال 5 ، شماره 1.
ماشینچی­ماهری، شهروز (1392)، «تأثیر کاروان­های زیارتی و دفن مردگان در عتبات عالیات بر مناسبات ایران و عثمانی (1264ـ1343)»، پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، سال46، شماره1.
مسعود کثیری، مرتضی دهقان‌نژاد (1389). قرنطینه‌های ایران در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی، مجلۀ اخلاق و تاریخ پزشکی، سال 4، شماره6.
ناطق، هما (1356)، تاثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دوره قاجار، نشریه نگین، شماره 148.
 
منابع انگلیسی
Floor,Willem)2018(.KERMANSHA City & Province1800-1945 Maye publishers.
Azizi,M.H )2009(. History of Cholera Outbreaks in Iran during the 19th and 20th Centuries. Academy of Medical Sciences of the IR of Iran.
Yari,S. Faraji,f. )2021(.of Infectious Diseases in the Contemporary Period Geopolitics Quarterly, Volume: 17, Special Issue.