جستارهای تاریخی

جستارهای تاریخی

زمینه‌ها و عوامل موثر در سرایت بیماری وبا در کرمانشاهان عصر قاجار (1210ه.ق-1304ه.ق)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان
1 دکتری تاریخ اسلام، مدرس مدعو گروه تاریخ اسلام، دانشگاه رازی کرمانشاه، کرمانشاه، ایران
2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد سنندج، سنندج، ایران
چکیده
یکی از ایالت‏های غربی قلمرو قاجار، که به‏سبب تنوع شرایط اقلیمی، واقع‏ شدن بر سر شاه‏راه تجاری بین‏النهرین و عتبات عالیات، و هم‏مرزبودن با عثمانی موردتوجه دولت قاجار قرار گرفت، ایالت کرمانشاهان بود. این ایالت به‏دلیل عدم برخورداری از شرایط مناسب بهداشتی در مقاطعی ساکنانش دچار بیماری‏های همه‌گیری هم‏چون وبا ‏شدند. این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‏خانه‌ای و اسناد تاریخی به‏دنبال پاسخ‏دادن به این پرسش است که چه عواملی سبب شیوع بیماری وبا در کرمانشاهان عصر قاجار شد؟ نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که شیوع بیماری همه‏گیر وبا در ایالت کرمانشاهان به‏دفعات رخ داده و عواملی چون عدم مسئولیت‏پذیری کارگزاران، ناکارآمدی برخی از حکام محلی در مهار بیماری و نداشتن برنامۀ پیش‏گیری، نداشتن آگاهی از روش‏های نوین درمان، جهل عمومی و ترویج خرافات، عدم اعتماد به روش‏های درمان پزشکان اروپایی و اصرار بر معالجه از طریق طب سنتی، گزارش‏ها و آمارهای جعلی دولت‏مردان، حمل غیراصولی جنازه‏ها به عتبات، نبود قرنطینۀ اصولی، و عدم توجه دولت مرکزی در مهار بیماری نقش مؤثری داشته است.
کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله English

Backgrounds and effective factors in the spread of cholera in Kermanshahs during the Qajar era (1210 AH-1304 AH)

نویسندگان English

hosainali beigi 1
Sara Shohani 2
1 PhD in Islamic history, Visiting Professor, Razi University, Kermanshah, Iran
2 Phd student of history, Azad University, Sanandaj branch, Sanandaj , Iran
چکیده English

One of the western states of the Qajar territory, which attracted the attention of the Qajar government due to the diversity of its geographical conditions, its location on the Mesopotamia and the Holy shrines commercial highway, and its borders with the ottoman Empire, was the state of Kermanshahan. Due to the lack of proper health conditions, this state sometimes suffered from epidemic diseases such as cholera. This research, with a descriptive- analytical approach and using library sources and historical documents, seeks to answer the question of what factors did cause the outbreak of cholera in Kermanshahan during the Qajar era? The results of the present research showed that the outbreak of epidemic cholera frequently occurred in Kermanshahan province, and factors such as the lack of accountability of agents, the inefficacy of some local governors in controlling the disease and the lack of a prevention plan, lack of knowledge of new treatment methods, public ignorance and promotion of superstitions, lack of trust in the treatment methods of European doctors and insistence on treatment through traditional medicine, fake reports and statistics of government officials, lack of basic and appropriate quarantine and lack of attention of the central government played an effective role in controlling the disease

کلیدواژه‌ها English

Kermanshah
Qajar
Contagious
Diseases
Cholera
اعتمادالسطنه، محمدحسن‏خان (1345)، روزنامۀ خاطرات، با مقدمۀ ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
بروگش، هاینریش (1375)، سفری به دربار صاحبقران، ترجمۀ محمدحسین کردبچه، تهران: اطلاعات.
بل، گرترود (1364)، تصویرهایی از ایران بزرگ، تهران: خوارزمی.
پریزاده، سیدمحمدجواد و دیگران (1391)، کتاب جامع بهداشت، ج 1، تهران: ارجمند.
پولاک، یاکوب ادوارد (1361)، ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
توکلی، محمدرئوف (1381)، وقایع‌نگار کردستانی تاریخ و جغرافیای کردستان، تهران: توکلی.
جکسن، آبراهام ویلیامز (1369)، ایران در گذشته و حال، ترجمۀ منوچهر امیری و فریدون بدره‌ای، تهران: خوارزمی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1378)، روزگاران: تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی، تهران: سخن.
سرنا، کارلا (1362)، آدم‏ها و آیین‏ها در ایران، ترجمۀ علی‏اصغر سعیدی، تهران: زوار.
سلطانی، محمدعلی (1374)، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان، با مقدمۀ عبدالحسین نوایی، تهران: سها.
سیاح، محمدعلی بن محمدرضا (1359)، خاطرات حاج سیاح یا دورۀ خوف و وحشت، به‏کوشش حمید سیاح، ج 1، تهران: امیرکبیر.
غفوری، اعظم، منصوره اتحادیه، و اسماعیل شمس (1393)، وبای عالم‏گیر اسناد و مدارک و مکاتبات عبدالحسین‏میرزا فرمانفرما، تهران: تاریخ ایران.
فلور، ویلم (1386)، سلامت مردم در ایران قاجار، ترجمۀ ایرج نبی‌پور، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
فلور، ویلم (1397)، مطالعاتی در تاریخ پزشکی ایران، ترجمۀ اسماعیل‌ نبی‌پور، کتایون وحدت، و ایرج نبی‌پور، بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی بوشهر.
ناطق، هما (1358)، مصیبت وبا و بلای حکومت، تهران: گستره.
نوذری، عزت‏الله (1394)، تاریخ اجتماعی ایران از آغاز تا مشروطیت، ج 5 تهران: خجسته.
محل نگه‏داری اسناد وزارت خارجه
اسناد وزارت خارجه (1318)، کارتن 20، سریال 4، پروندۀ 7.
اسناد وزارت خارجه (1322)، کارتن 5، سریال 18، پروندۀ 2.
اسناد وزارت خارجه (1328)، کارتن 36، سریال 24، پروندۀ 23.
اسناد وزارت خارجه (1337)، کارتن 2، سریال 12، پروندۀ 5.
محل نگه‏داری سازمان اسناد و کتاب‏خانۀ ملی
شمارۀ بازیابی 542600/295.
شمارۀ بازیابی136/975/295.
شمارۀ بازیابی 351/ 769/ 295.
نشریات دورۀ قاجار
روزنامۀ اختر (18 صفر 1307)، ش 67.
روزنامۀ اختر (1 ربیع‏الاول 1307)، ش 13.
روزنامۀ اختر (4 شعبان 1310)، ش 1.
روزنامۀ اختر (27 شعبان 1311)، ش 34.
روزنامۀ اختر (28 ذی‏القعدۀ 1310)، ش 16.
روزنامۀ اختر (14 شعبان 1322)، ش 2.
روزنامۀ حکمت (10 صفر 1323)، ش 4.
روزنامۀ دولت علیه (12 ربیع‏الثانی 1268)، ش 501.
روزنامۀ دولت علیه (24 جمادی‏الاول 1278)، ش 506.
روزنامۀ وقایع اتفاقیه (29 رمضان 1269)، ش 127.
روزنامۀ وقایع اتفاقیه (23 محرم 1270)، ش 143.
روزنامۀ مظفری (2 جمادی‏الاول 1322)، ش 148.
روزنامۀ ملتی (24 جمادی‏الاول 1285)، ش 21.
مقالات
بورل، آر. ام. (1392)، «همه‌گیری وبا در ایران (1904)، برخی از ابعاد جامعۀ قاجاری»، ترجمۀ فریده فرزی و زهرا نظرزاده، نشریۀ خردنامه، ش 11.
رحمانیان، داریوش و ثریا شهسواری (1391)، «جایگاه عتبات عالیات در مناسبات ایران و عثمانی در دورۀ قاجار»، فصل‌نامۀ مطالعات تاریخ فرهنگی، س 4، ش 13.
پایان‏نامه‏ها
شفیعی، سمیه‏سادات (1395)، «سلامت و باورهای عامیانه در دورۀ قاجار»، پژوهش‏نامۀ تاریخ اجتماعی، اقتصادی، س 5، ش 1.
علیجانی، مهدی (1390)، بررسی وضعیت طبابت و درمان مردم ایران در دورۀ قاجار از دید سفرنامه‌نویسان اروپایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه ایران‌شناسی، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
قنبری، لیلا (1399)، چالش‌های سنتی و مدرن در دورۀ قاجار، پایان‌نامۀ دکتری، گروه تاریخ، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
کثیری، مسعود و مرتضی دهقان‌نژاد (1389)، «قرنطینه‌های ایران در اواخر دورۀ قاجار و اوایل دورۀ پهلوی»، مجلۀ اخلاق و تاریخ پزشکی، س 4، ش 6.
ماشینچی ماهری، شهروز (1392)، «تأثیر کاروان‏های زیارتی و دفن مردگان در عتبات عالیات بر مناسبات ایران و عثمانی (1264-1343)»، پژوهش‏نامۀ تاریخ تمدن اسلامی، س 46، ش 1.
ناطق، هما (1356)، «تأثیر اجتماعی و اقتصادی بیماری وبا در دورۀ قاجار»، نشریۀ نگین، ش 148.
 
Azizi, M. H. )2009(, History of Cholera Outbreaks in Iran During the 19th and 20th Centuries, Academy of Medical Sciences of the IR of Iran.
Floor, W. )2018(, Kermanshahan City and Province, 1800-1945, Mage Publishers.
Yari, S. and F. Faraji )2021(, “Iran's Structure, Policies, and Actions against the Spread of Infectious Diseases in the Contemporary Period”, Geopolitics Quarterly, Vol. 17, Special Issue.