بررسی تاثیر بحران های پس از انقلاب اسلامی ایران در تغییر نقش جهادسازندگی (1358-1368)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار گروه تاریخ پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی؛ تهران، ایران

3 عضو هیات علمی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

10.30465/hcs.2023.44409.2758

چکیده

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به فرمان امام خمینی جهادسازندگی با هدف محرومیت‌زدایی از مناطق روستایی تشکیل شد. وظایف و مسئولیت‌های این نهاد در مدت دو دهه فعالیتش (1358-1378)، بارها دچار تغییر و تحولات بنیادی شد. تغییر در ماهیت فعالیت‌های جهاد در دهه نخست حیات این نهاد، ابعاد گسترده‌ای را شامل می‌شد. به‌طوری‌که از یک‌سو با تغییر در صحنه سیاسی_اجتماعی ایران، جهاد سازندگی نیز دچار تغییر و تشویش وظایف محوله شد و از سوی دیگر تغییر نقش جهادسازندگی نخست سبب تغییر در ساختار اداری این نهاد و درنهایت منجر به فروپاشی و انحلال آن شد.

مسئله اصلی پژوهش حاضر تبیین و تحلیل چگونگی مواجه این نهاد با بحران‌های است که در دهه نخست انقلاب اسلامی روی داد و اینکه تأثیر این بحران‌ها بر تغییر نهادی نقش جهادسازندگی چه بوده است.

پژوهش حاضر با بهره‌گیری از اسناد آرشیوی، مصاحبه‌ها، گزارش‌های دولتی و منابع کتابخانه‌ای و با استفاده از روش پژوهش توصیفی و تحلیلی انجام شده است.

نتایج به‌دست‌آمده نشان‌دهنده آن است که جهادسازندگی هرچند ابتدا با هدف محرومیت‌زدایی از روستاها تشکیل شد اما با درگیر شدن در بحران‌های دهه نخست پس از انقلاب اسلامی، از انجام وظیفه اصلی خود دور ماند و با بر عهده گرفتن برخی نقش‌های حاشیه‌ای هرچند باعث تثبیت انقلاب اسلامی در مناطق محروم و روستایی شد، اما به دلیل تنوع وظایف و تغییر نقش نهادی، دچار نوعی بی‌نظمی اداری در درون شد و درنهایت این بی‌نظمی سبب تغییر نگاه کارگزاران نظام ج.ا به این نهاد شد تا مسیر انحلال و فروپاشی این نهاد هموار شود

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the effect of post-revolutionary crises in the change of Jahad Sazandegi’s role in Iran (1358-1368)

نویسندگان [English]

  • mohammad jamallo 1
  • Seyed mahmood sadatbidgoli 2
  • mohsen seraj 3
1 PhD candidate in the history of the Islamic Revolution, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute، tehran,iran
2 Assistant Professor of History Department of Imam Khomeini Research Institute and Islamic Revolution; Tehran, Iran
3 faculty member of Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute
چکیده [English]

Throughout two decades of its activity (1358-1378), Jahad’s duties and responsibilities have seen fundamental developments and changes. Change in the essence of Jahad’s activities in its first decade of existence included vast dimensions. So, on the one hand, with the change in the socio-political arena of Iran, Jahad bore change and turmoil in its assigned responsibilities; and on the other hand, change in Jahad Sazandegi’s role, first, caused change in the administrative structure of Jahad, and finally lead to the destruction and disappearance of this institution.

The main question in this study is to explain and analyze the way Jahad treated the crises that it faced in the first decade of Islamic Revolution; and also, how these crises affected the fundamental institutional change in it. The present study has used the archival documents, interviews, state reports, and library sources, and applied the descriptive-analytical research method.

The research findings demonstrate that though Jahad firstly came into existence with the purpose of eliminating deprivation from rural areas, its involvement in the crises following first decade of Islamic revolution distanced this institution from its main assignments; and with taking some new marginal roles though it helped the stabilization of the Islamic Revolution in deprived rural areas, because of its varied responsibilities and role change, Jahad bore some kind of administrative turmoil in the inside, and in the end this turmoil lead to the change of Islamic Republic’s policy makers’ outlook on Jahad, and finally its distruction and disappearance

کلیدواژه‌ها [English]

  • revolutionary institutions
  • Jahad Sazandegi
  • Socio-political crises
  • eliminating deprivation

مراجع

20 سال تلاش برای سازندگی؛ نگاهی بر عملکرد و دستاوردهای 20 ساله جهادسازندگی (1380)، تهران: دفتر روابط عمومی وزارت جهادسازندگی.
اردستانی، حسین (1393)، «جهادسازندگی در جنگ تحمیلی»، مجله نگین ایران، ش 51.
اشرفی، اکبر (1399)، بررسی تأثیر نهادسازی در تثبیت نظام جمهوری اسلامی ایران از منظر رهیافت نهادی، جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، د 8، ش 16.
ایروانی، محمدجواد (1377)، نهادگرایی و جهادسازندگی، تهران: اداره کل روابط عمومی وزارت جهادسازندگی
براتعلی پور، مهدی (1395) مدیریت بحرانهای سیاسی در فرآیند تثبیت انقلاب اسلامی، تهران: موسسه چاپ و نشر عروج. جلد اول.
تاجیک، محمدرضا (1384) مدیریت بحران: نقدی بر شیوه‌های تحلیل و تدبیر بحران در ایران، تهران: فرهنگ گفتمان.
حیدری، مهدی (1393)، پیدایش، شکل‌گیری و فعالیت‌های جهادسازندگی در جنگ تحمیلی، مجله نگین ایران، ش 51.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما). سند شمارۀ: 15309/293.
ساکما. سند شمارۀ: 45425/320.
ساکما. سند شمارۀ: 45490/320.
ساکما. سند شمارۀ: 45874/320.
ساکما. سند شمارۀ: 47621/320.
ساکما. سند شمارۀ: 48551/320.
ساکما. سند شمارۀ: 48623/320
ساکما. سند شمارۀ: 54381/320.
ساکما. سند شمارۀ‌: 9604/293.
ساکما. سند شمارۀ:010705/400.
ساکما: سند شمارۀ:7349/400.
سندرلاب، اریک (1397)، تاریخچه سازمانی جهادسازندگی ایران، ترجمه: هادی جعفری و محسن جعفری، تهران: دانشگاه امام حسین.
ظهوریان ابوترابی، میثم و دیگران، «کشف عوامل مؤثر بر استحاله نهاد جهاد سازندگی: تحلیل شبکه مضامین»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی بسیج، سال 21 ش 78 بهار 1397.
قافله باشی سید مجتبی و دیگران (1397) زنده‌باد جهاد ده روایت از مدیران و پیشکسوتان جهادسازندگی، تهران، الگو نگار پیشرفت.
متوسلی، محمود و دیگران (1397)، اقتصاد نهادی: پیشگامان نهادگرایی که علم اقتصاد را متحول کردند، تهران: دانشگاه امام صادق، چ 2.
مجتبی حسنی و امین شاه بابای آشتیانی (1395)، اقتصاد جهادی: مروری بر تجربه اقتصادی جهادسازندگی، تهران، انتشارات سدید.
مجلۀ جهاد (1360) قانونی نشدن شوراها و عدم همکاری ادارات بزرگ‌ترین مشکل ماست، ش 23
مجلۀ جهاد (1360)، جهادسازندگی مهاباد در خدمت محرومین کردستان، گفتگو با مسئول جهادسازندگی مهاباد، ش 30.
مجلۀ جهاد (1361) تا زمانی که ویرانی‌ها، فقر و جهل و وابستگی اقتصادی وجود دارد، کار جهادسازندگی تداوم خواهد داشت، ش 47.
مجلۀ جهاد (1361) شوراهای اسلامی روستایی در مسیر تشکیل و هدایت روستائیان، ش 39.
مجلۀ جهاد (1361) گزارش مقدماتی از کار شورای بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده روستایی، ش 5.
مجلۀ جهاد(1361)، جهاد، فقر فرهنگی اقتصادی روستاییان، اضمحلال ضدانقلاب، گزارشی از جهادسازندگی استان آذربایجان غربی، ش 56.
مجلۀ جهاد (1361)، جهادسازندگی درراه بازسازی و نوسازی روستاهای جنگ‌زده، بازسازی شهرها به وزارتخانه‌ها و بازسازی روستاها به جهادسازندگی واگذار شده است. گفتگویی با یکی از اعضای ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده روستایی، ش 36.
مجلۀ جهاد (1361)، لزوم تقویت جهادسازندگی در کردستان، گزارشی از استان کردستان، ش 22.
مجلۀ جهاد (1361)، نقش جهادسازندگی در زمینه‌سازی پیروزی بزرگ فتح، ش 31.
مجلۀ جهاد (1361)، نگاهی گذار به عملکرد جهادسازندگی در عملیات بیت‌المقدس، ش 34.
مجلۀ جهاد (1362)، جهادسازندگی و مهندسی عملیات سازمان‌یافته، گزارشی تحلیلی از فعالیت‌های مهندسی ستاد پشتیبانی مهندسی جنگ جهادسازندگی، ش 29.
مجلۀ جهاد (1362)، همه باهم همگام با جهادسازندگی به یاری روستائیان محروم مناطق جنگ‌زده روستایی بشتابیم، جهادسازندگی در بازسازی و نوسازی مناطق جنگ‌زده روستایی، ش 53، خرداد 1362.
مجموعه مقالات نقش جهادسازندگی در بخش کشاورزی و توسعه روستایی (1386)، تهران، وزارت جهاد کشاورزی.
مذاکرات مجلس شوای اسلامی، دوره 4، ج 1، 928.
مذاکرات مجلس شورای اسلامی، دوره 1، ج 1، 641.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، سند شمارۀ: 6025.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی. سند شمارۀ:5511.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی. سند شمارۀ:5526.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 1016-85490 به تاریخ 25/10/1364.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 180 مورخ 6/3/1363.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 369-34164، به تاریخ 5/5/1365.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 4966 ت 97 تاریخ 28/2/1367.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 60570 تاریخ 27/6/1364.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 6092 ت 15306 ه 612 به تاریخ 4/6/.1375
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 90012-906 به تاریخ 16/9/1365.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب نامه شماره 366/310-667-1 به تاریخ 16/2/1361.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، تصویب‌نامه شماره 86790 تاریخ 22/11/1360.
مشایخی، علی و دیگران (1399)، رسم جهاد تجربه کار جمعی در جهادسازندگی به روایت حسنعلی عظیمی، تهران: راه یار.
 
 
Hodgson, Geoffrey Martin(1998),The Approach of Institutional Economics”, Journal of Economic Literature, Vol. 36(1).
Steinmo,Sven,KathleenThelen,FrankLongstreth(1992),StructuringPolitics:Historical,Institutionalism in Comparative Analysis, New York: Cambridge Univ. Press.
جستارهای تاریخی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1402
صفحه 85-109

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار