صادرات تریاک ایران به ژاپن در نیمۀ دوم قرن نوزدهم: بررسی علل، زمینه‌ها و مسیر آن

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه باستان‌شناسی، دانشکده حفاظت و مرمت، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکترای گروه باستان شناسی دانشگاه مازندران

3 دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشکده هنر، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

10.30465/hcs.2023.43295.2707

چکیده

در قرن نوزدهم میلادی روند جهانی شدن با تجارت بین المللی که دول استعمارگر به وجود آوردند به نقطه‌ای رسید که روابط اقتصادی دول مختلف را مستقیما تحت تاثیر قرار می‌داد. به همین دلیل با عدم توازن تجارت، اقتصاد شاهد اضمحلال می شد در نتیجه به این دلیل که اقلیم ایران برای کشت خشخاش مناسب است و تقاضای این محصول در خارج از ایران به خصوص در چین قابل توجه بود، تجارت گسترده تریاک آغاز گردید. از سوی دیگر ژاپن اقدام به گسترش قلمروی خود در بدنه اصلی آسیا کرد در نتیجه ژاپن نیز در مسیر تجارت ایران قرار گرفت. با آنچه گفته شد چند پرسش مطرح می شوند: چه عوامل درونی مسبب کشت گسترده خشخاش در ایران شدند، راه صادرات تریاک ایران به سوی ژاپن از چه مراکزی می گذشت، چگونه ژاپن وارد تجارت تریاک شد و به چه دلیل تجارت مورد نظر برجای ماند. برای یافتن پاسخ رویکرد قرن نوزدهم شناسی و روش تاریخی برگزیده شده است زیرا تجارت بین الملل از موضوعات معمول آن محسوب می شود. نتیجه گرفته شده است که اقتصاد کشاورزی ایران، فشار ساختار اربابی و توازن منفی تجارت ایران به دلیل افول تولید ابریشم، اهالی و دولت ایران را به تولید گسترده تریاک ترغیب کرد. تجارت مورد نظر از اصفهان آغاز می شد و پس از گذشت از یزد و شیراز به بنادر جنوب می رسید که از آنجا به بنادر هند و پس از آن چین راه می یافت تا در پایان وارد تایوان تحت حاکمیت ژاپن شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Export of Iranian opium to Japan in second half of nineteenth century: Investigate the causes, contexts and its route

نویسندگان [English]

  • Seyyed Benyamin Keshvarz 1
  • Muhammad Amin Saadat Mehr 2
  • ali zarei 3
1 Ph.D. Student, Archaeological Department, Faculty of Conservation and Restoration, Art University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Ph.D. Student of Archaeology Department of Mazandaran University
3 Associate Professor, Archaeological Department, Faculty of Arts, University of Birjand, Birjand, Iran
چکیده [English]

In the nineteenth century, the process of globalization with international trade which created by the colonial powers reached a point that directly affected the economic relations of different states. For this reason, due to the imbalance of trade, the economy could have witnessed a collapse. As a result, because the Iranian climate is suitable for poppy cultivation and the demand for this product was significant outside Iran, especially in China, large-scale opium trade began. On the other hand, Japan expanded its territory in the main body of Asia, as a result of which Japan also entered the path of Iranian trade. With that being said, several questions arise: what internal factors led to the widespread cultivation of poppies in Iran, through which centers did Iran export opium to Japan, how did Japan enter the opium trade, and why did the trade survive? The nineteenth century approach and historical method have been chosen to find the answer because international trade is one of its common topics. It is concluded that Iran's agricultural economy, the pressure of social structure and the negative balance of Iran's trade due to the decline in silk production, encouraged the people and government of Iran to massively produce opium. The trade began in Isfahan and after passing through Yazd and Shiraz reached the southern ports, from where it went to the ports of India and then China to finally enter Taiwan under Japanese rule. Of course, this trade did not change because there was no change in

کلیدواژه‌ها [English]

  • Opium
  • trade route
  • Iran
  • Japan
  • Qajar era

مراجع

آقاجری،سید هاشم، دهقان حسام پور، مهدی و حمانی، کامران.(1391).علل رواج اعتیاد در جامعه­ی عصر قاجار و آثار اجتماعی آن.مطالعات تاریخ اسلام،سال چهارم.شماره 12: 11-32.
ابوت،کیق ادوارد.(1398).شهرها و تجارت ایران در دوره قاجار: گزارش کنسول ابوت از اقتصاد و جامعه ایران 1866-1847م.سید عبدالحسین رئیس السادات.تهران: امیر کبیر.
ابن بطوطه.(1376).سفرنامه ابن بطوطه.ج1.محمد علی موحد.تهران: کارنامه.
اشراقی،احسان.(1376).اهمیت تجارت ابریشم در زمان صفویه.فصلنامه ایران شناخت.شماره 5: 131-151.
اعتمادالسلطنه صنیع الدوله،محمد حسین خان مقدم و افشار،ایرج.(1374).چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار: المآثر و الآثار.ج2.ایرج افشار.تهران: اساطیر.
اوکازاکی، شوکو.(1365).قحطی بزرگ سال 1288 ایران.هاشم رجب زاده.تهران: آینده.
اووری،ریچارد.(1391).اطلس تاریخی قرن بیستم.حسین شهرابی.تهران: نی.
بارنز،جینا. ال.(1390).خاستگاه تمدن درآسیای شرقی.زهراباستی.تهران: سمت.
بروگش،هنریش.(1367).سفرنامه ایلچی پروس در ایران: سفری به دربار سلطان صاحبقران 1859-1861.جلد دوم. تهران. اطلاعات.
توحیدلو،سمیه.(1394).حیات اقتصادی ایرانیان در دوره مشروطه.تهران: هرمس.
جمالزاده،محمد علی.(1362).گنج شایگان.تهران: کتاب تهران.
چگینی،محمد.(1396).روابط بازرگانی ایران و ژاپن ازآغاز تا پهلوی اول.فصلنامه تاریخ روابط خارجی.سال هجدهم، . شماره 70 :131 - 168.
حاج میرزا حسن فسایی.(1367).فارسانه ناصری.منصور رستگاری فسایی.تهران: امیر کبیر.
دالمانی،هنری رنه.از خراسان تا بختیاری.(1335).علی محمد فره وشی.تهران: امیر کبیر.
دهقان­حسام­پور، مهدی؛ و ندیم، مصطفی.(1394).تاثیر تجاری­شدن تریاک در تغییر وضعیت زمین­داری و مناسبات شغلی در دوره قاجاریه. پژوهش­های تاریخی. دوره 7، شماره 4: صص. 33-44.
دیولافوآ،ژان.(1393).از قفقاز تا پرسپولیس.محمد مجلسی.تهران: دنیای نو.
رنجبر، محمدعلی؛ و دهقان­حسام­پور، مهدی.(1395).تجاری­شدن تریاک در اقتصاد ایران دوره قاجار (1210-1344ه.ق.). تاریخ اسلام و ایران. دوره 26، شماره 31: صص. 69-97.
رنجبر،محمد علی و دهقان حسام­پور،مهدی.(1393).جایگاه تریاک در تجارت خارجی ایران در دوره قاجار (1334-1210 هـق). مطالعات تاریخ اسلام.سال ششم.شماره 21: 115 - 138.
سرفراز،علی اکبر و آور زمانی، فریدون.(1391).سکه های ایران از آغاز تا دوران زندیه.تهران: سمت.
سعیدی­نیا، حبیب­الله.(1390).تجارت تریاک در بنادر شمالی خلیج فارس (1291-1343ه.ق./ 1874-1924م.). تاریخ اسلام و ایران. دوره 21، شماره 9: صص. 93-120.
سیف،احمد.(1373).اقتصاد ایران در سده نوزدهم.تهران: چشمه.
شاردن،ژان.(1345).سیاحت نامه.محمد عباسی.تهران: امیر کبیر.
ئه­ایجی،اینووه.(1381).مناسبات ایران و ژاپن در دوره قاجار.کتاب ماه تاریخ و جغرافیا.صص 27-35.
عیسوی،چارلز.(1362).تاریخ اقتصادی ایران.یعقوب آژند.تهران.گستره.
فصیحی، سیمین؛ و فرزی، فریده.1393.تاثیر بحران جهانی 1929 بر تجارت تریاک در ایران». تاریخ اسلام و ایران. دوره 24، شماره 23: صص. 141-165.
فوران،جان.(1371).مفهوم توسعه وابسته، کلید اقتصاد سیاسی ایران در عصر قاجار.علی طایفی.اطلاعات سیاسی-اقتصادی. شماره 55.
فوروکاوا،نوبویوشی.(1382).سفرنامه فوروکاوا: عضو هیئت اجرایی  نخستین سفارت ژاپن به ایران  در دوره قاجار.هاشم رجب زاده و کینجی ئه­اورا.تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
فوکوشیما،یاسوماسا.(1392).سفرنامه ایران و قفقاز و ترکستان.هاشم رجب زاده وکینجی ئه­اورا.تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
فلور،ویلم.(1399).کشاورزی ایران در دوره قاجار.شهرام غلامی.تهران: علمی و فرهنگی.
کرزن،جرج.(1362).ایران و قضیه ایران.ج2.وحید مازندرانی.تهران: علمی-فرهنگی.
کشانی، سمیه؛ حسینی، فاطمه­السادات؛ عارفی­میناآباد، راهب؛ و خان­محمدزاده، رقیه.(1394).تجارت تریاک: بررسی تاریخ تجارت تریاک از دوره ناصری تا 1341. تهران: راشدین.
کمپفر،انگلبرت.(1350).سفرنامه کمپفر.کیکاووس جهانداری.تهران.
کوبوتا،شیرو.(1392).گزارش ماموریت بررسی وضعیت کشت و صدور تریاک ایران در سفرنامه یه­ناگا تویوکیچی در ایران و آناطولی 1317/1899: ژاپن و تجارت تریاک در پایان قرن نوزده به پیوست گزارش رسمی یه­ناگا درباره تریاک ایران. هاشم رجبزاده و کینجی ئه­اورا.تهران: طهوری.
کین،دونالد.(1397).میجی امپراتور ژاپن ودنیای او (1852-1912).هاشم رجب زاده.تهران: جهان کتاب.
کینجی،ئه­اورا.(1381).فوروکاوا و سفرنامه ایران او.کتاب ماه تاریخ و جغرافیا.صص 47-48.
ماساجی،اینووهِ.(1390).سفرنامه ایران: مسافر ژاپنی درماوراءالنهر، ایران و قفقاز: 1902.هاشم رجب زاده.تهران: طهوری.
مخبرالسلطنه،مهدیقلی هدایت.(1368).سفرنامه مکه.سید محمد دبیرسیاقی.تهران: تیراژه.
مهدوی، اصغر و افشار،ایرج.(1380).یزد در اسناد امین الضرب سال­های 1288-1320.تهران: فرهنگ ایران زمین.
مهدوی، شیرین.(1379).زندگی­نامه حاج محمد حسن کمپانی: امین دارالضرب.منصوره اتحادیه و فرحناز امیرخانی حسینک لو.تهران: تاریخ ایران.
نوئی­دا،ئِی­شیرو.(1394).دیدار ایران و بین النهرین در پنج سفرنامه ژاپنی­های دیدارکننده از ایران دهه 1920-1300. هاشم رجب زاده.تهران: طهوری.
وحدت­زاد، وحید.(1386).طرح مساله­ای پیرامون تاثیر تجارت تریاک بر روند تاریخی زوال صنعت ابریشم یزد. علوم انسانی (دانشگاه الزهرا). دوره 17، شماره 66: صص. 179-193.
ورهرام،غلامرضا.(1366).تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران در عصر زند.تهران: معین.
یوسا،میچیکو.(1396).دینهای ژاپنی.حسن افشار.تهران: مرکز.
یوشیدا،ماساهارو.(1373).سفرنامه یوشیدا ماساهارو: نخستین فرستاده ژاپن به ایران دوره قاجار 1297-98 ه.ق. هاشم رجب زاده و کینجی ئه­اورا.تهران: موسسه چاپ وانتشارات آستان قدس رضوی.
یه­ناگا،تویوکیچی.(1392).سفرنامه یه­ناگا تویوکیچی در ایران و آناطولی 1317/1899: ژاپن و تجارت تریاک در پایان قرن نوزده به پیوست گزارش رسمی یه­ناگا درباره تریاک ایران و گزارش سفر و ماموریت کوبوتاشیروء در ایران.هاشم رجبزاده و کینجی ئه­اورا.تهران: طهوری.
Farmanfarma,Roxane.(2008).war & peace in Qajar Persia: implications past and present. London: Routledge and international Qajar studies association.
Martin,Vanessa.(2005).the Qajar pact: bargaining, protest and state in nineteenth century Persia.London: Tauris.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار