رویکردها و راهکارهای ضداستعماری مکاتب فکری اسلامی هندوستان (مطالعه موردی قرن نوزدهم میلادی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری گروه تاریخ دانشگاه اراک

2 عضو هیات علمی و استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک

10.30465/hcs.2023.43047.2699

چکیده

پیشینه و زمینه سالهای سده نوزدهم میلادی از حیث تسلط قدرت‌های استعماری غربی بر برخی سرزمین‌های اسلامی شرقی و متعاقب آن، تلاش عالمان دینی و رهبران سیاسی آن ممالک در برخورد با پدیده نوظهور استعمار و غرب‌زدگی توده‌ها، بسیار مهم ارزیابی می‌گردد. در هندوستان با عنایت به ثروت بیکران آن سامان، این نقش و تاثیر، به دلایل قابل ذکری، چندچندان است.

پیدایش سه مکتب فکری اسلامی یعنی دیوبند، علیگره و ندوه‌العلماء در این قرن و نیز مواضع ضداستعماری هر یک، که به تدریج منجر به سقوط استعمار انگلستان در سرزمین هندوستان گردید، در خور توجه بوده و انگیزه پژوهش نگارندگان نیز به شمار می‌آید. نوشتار پیش رو با طرح این سوال: (مکاتب فکری اسلامی قرن نوزدهم، چه ایده ها و اقداماتی در برخورد با استعمار شبه‌قاره داشته‌اند؟) بنا دارد با بهره‌گیری از روشی توصیفی – تحلیلی، مقدمتا به بسترهای حضور و علل تداوم استقرار استعمار در هند بپردازد، پس آنگاه، مکاتب سه‌گانه اصلاح طلبانه اسلامی آن منطقه را به ترتیب تاریخ تاسیس و فعالیت آنها معرفی نموده و نهایتا رویکردها و راهکارهای ضداستعماری هر کدام را به طور جداگانه مورد توصیف و تحلیل قرار دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Anti - colonial policies and actions of Islamic schools of thought in India in the 19 th century

نویسندگان [English]

  • parastoo kolahdoozha 1
  • Farhad Saboorifar 2
  • Mohammad Hasanbeigi 2
1 Is a postdoctoral researcher in the history department of arak university
2 Assistant professor in the history department of arak university
چکیده [English]

The years of the 19th century are considered very important in terms of the dominance of the western colonial powers over some Islamic lands and the subsequent efforts of the religious scholars and political leaders of those countries in dealing with the new phenomenon of colonization and westernization of the masses. In Greater India, this role and influence is due to several reasons. The emergence of three schools of intellectual revival of Islam, namely Deoband, Aligarh and Nadwa Ulama in this century and the anti-colonial positions of each, which gradually led to the fall of the old British colonialism in that system, is worthy of attention and has been the motivation for future research. In this article, first of all, the background and context of the presence and continuation of the establishment of colonialism in India is discussed, then the three schools of religious revivalism in India in the 19th century are introduced in the historical order of their establishment, prevalence and activity, and the anti-colonial policies and measures of each are discussed separately. It is described and analyzed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Indian Subcontinent
  • British Colony
  • Deoband
  • Aligarh
  • Nadwa Ulama
  • جهان‌بین، اسماعیل و مهدوی، سیدبسم‌الله، (1390ش)، «راه‌کارهای سر سید احمدخان برای حل بحران عقب‌ماندگی جوامع اسلامی شبه قاره»، مجله سخن تاریخ، شماره 15 (زمستان)، صص 124-103.
  • حسنی، عطاءالله (1368ش)، «شورش سپاهیان در هند»، مجله کیهان فرهنگی، شماره 62 (اردیبهشت)، ص 27-24.
  • حسینی، علی(1351ش)، «سیداحمدخان پیشتاز در بیداری مسلمانان شبه قاره»، مجله هلال، شماره 122 (فروردین)، ص 12-9.
  • دعوه الحق، (۱۹۵۷م)، «ندوه العلما تاریخها و نشاتها»، مجله شهریه الدراسات و الشئون العامه»، صص ۱۶۳تا ۱۶۵.
  • رحیم اف، افضل‌الدین (1390ش)، «بررسی و نقد اندیشه‌های اجتماعی، سیاسی و دینی سر سیداحمدخان هندی»، مجله پیام مبلغ، شماره 6 (بهار و تابستان)، ص 88-59.
  • رضوی، سیدهدایت (1388ش)، «بررسی زمینه‌های ورود انگلیس به شبه قاره هند»، مجله سخن تاریخ، شماره 6 (پاییز)، ص 48-32.
  • زنگنه، پیمان؛ خسروی زارگز، مسلم، (۱۳۹۶ش)، «واکاوی تاثیر ساخت قدرت سیاسی هندوستان بر اندیشه سید احمد خان هندی»، نشریه مطالعات شبه قاره، شماره ۳۳ (زمستان)، صص ۹۰-۶۹.
  • طرفداری، علی‌محمد و طاووسی مسرور، سعید (۱۳۹۲ش)، «میراث سیاسی و اجتماعی دارالعلوم دیوبند و نهضت دیوبندیه در شبه قاره هند»، مطالعات علوم تاریخی خوارزمی، سال اول، شماره ۱ (زمستان)، ص ۷۸-۶۵.
  • عطایی، عبدالله، (1393ش)، «بررسی تطبیقی اندیشه‌های اصلاحی سیدجمال‌الدین اسدآبادی و سید احمدخان»، مجله شبه قاره (ویژه فرهنگستان)، شماره 3 (پاییز و زمستان)، صص 198-181.
  • فرهمند، نسیم (۱۳۹۴ش)، «مؤسسات فرهنگی و مدارس مسلمانان در هند»، فصلنامه جندی شاپور، سال اول، تابستان شماره ۲، ص ۱۶۲-۱۴۶.
  • ناظمیان فرد، علی (1390ش)، «دارالعلوم دیوبند زمینه‌ها و راهبردها»، مجله مطالعات شبه قاره، شماره 9 (زمستان)، ص 148-129.
  • نظامی، خلیق احمد (1377ش)، «سرسیداحمدخان (مؤسس دانشگاه اسلامی علیگره)»، مترجم: توفیق سبحانی، مجله نامه پارسی، شماره 8 (بهار)، ص 210-194.

وول، جان (۱۳۷۳ش)، «واکنش مسلمانان در برابر استعمار»، ترجمه بیژن بهداروند، مجله کیهان فرهنگی، شماره 114 (مهر)، ص 35-32.