بررسی نظر و نگرش معتزله نسبت به معیارهای برتری و تساوی جویی انسانی با تاکید بر آراء و اندیشه های جاحظ

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

2 دانشگاه خوارزمی

3 دانشگاه الزهرا

چکیده

این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی نظر ونگرش معتزله را در باره وطن ، قوم ونژاد، تساوی جویی انسانی را با توجه به مکتب معتزله با تاکید بر اندیشه های جاحظ معتزلی مورد بررسی قرار می دهد و در این راستا، معیارهای برتری را مورد بررسی قرار می دهد و دیوارهای تبعیضی که برخی از حکومت ها به عنوان معیارهای برتری مطرح می ساختند را مورد نقد قرار می دهد.دستاورد پژوهش نشان می دهد که نگرش معتزله نسبت به مسائلی همچون وطن،نژاد بر مبنای مساله برابری و برتری می باشد.در این بین جاحظ هم همانند سایر معتزلیان برابری و تقوا را به عنوان مهمترین ارزش های دولت اسلامی بر می شمرد اگرچه او در برخی اظهار نظرها با خلفای اولیه اموی به دلیل تثبیت جایگاه های اجتماعی و طبقاتی افراد و رعایت برخی ارزشهای اسلامی مورد نظر معتزلیان همسویی دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Study of the Umayyad Thought (Arabs' racialism) and Mu'tazilite Criticisms of It, Based on Jahiz's Opinions and Thoughts

نویسندگان [English]

  • Reza Bagheri 1
  • Hossain Moftakhari 2
  • Abdollah Naseri taheri 3
1 Azad Islamic University -Olum tahghighaat Unit
2 KHarazmi University responsible author
3 Alzahraa university
چکیده [English]

This article uses a descriptive and analytical method to
examine the Mu'tazilites' views and attitudes about the homeland, people and race, human equality according to the Mu'tazilite school with emphasis on the ideas of the Mu'tazilites and in this regard, examine the criteria of superiority. And criticizes the walls of discrimination that some governments have raised as criteria of superiority. Jahez, like other Mu'tazilites, considers equality and piety as the most important values ​​of the Islamic State, although in some comments he agrees with the early Umayyad caliphs due to the stabilization of social and class positions of individuals and the observance of some Islamic values ​​desired by the Mu'tazilites.
Keywords: moral foundations, Islamic state, hegemony, Mu'tazilites

کلیدواژه‌ها [English]

  • Umayyad Caliphates
  • Islamic state
  • Jahiz
  • Mu'
  • tazilites
  • Political
آلوسی، محمد(1415) روح المعانی فی تفسیر القران العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
بغدادی ،عبدالقاهر،الفرق بین الفرق،بیروت،المکتبه العصریه،1419ق.
بوعمران،شیخ(1382) مساله اختیار در تفکر اسلامی و پاسخ معتزله به آن، ترجمه اسماعیل سعادت، تهران، هرمس.
تاریخ شاهى‏(2535)، به تصحیح محمد ابراهیم باستانى پاریزى‏، تهران، بنیاد فرهنگ ایران‏.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر(1308) تاج(اخلاق الملوک)، ترجمه حبیب اله نوبخت، به تصحیح احمد زکی پاشا، بی جا، تابان.
جاحظ،عمر بن بحر(1954) العثمانیه،جماعه الازهر للنشر و التالیف، مطبعه المصر.
جاحظ،عمر بن بحر(1987) الرسائل الکلامیه، بیروت، نشر دارالمکتبه الهلال.
جاحظ،عمرو بن بحر(1396) الرسائل، قاهره: مکتب الخانجی.
زمخشری،ابوالقاسم محمود(1304) اطواق الذهب فی المواعظ و الخطب، قاهره، مطبعه السعاده.
شاکر،محمد تقی و اعتصامی، عبدالهادی(1393) حاکمیت سیاسی در مکتب اعتزال با تاکید بر اندیشه قاضی عبدالجبار، س 47، ش1، صص49-70
 شریف مرتضی (1954)، امالی المرتضی، تحقیق: ابوالفضل ابراهیم، قسمت اول، قاهره
شهرستانی،عبدالکریم(1367) الملل و النحل، ترجمه مصطفی خالقداد، تهران، اقبال.
شیخ الاسلامی، اسعد(1387) سیری اجمالی در اندیشه های کلامی معتزله و اشاعره، تهران، سمت.
طوسی، حسن بن علی(1340)، سیرالملوک، به اهتمام هیوبرت دارک، تهران، علمی و فرهنگی.
عماره،محمد(1377) وجوه سیاسى آزادى در کلام معتزله،ترجمه محمد رضا شریعتمدار،فصلنامه علوم سیاسی،دوره اول،س3،ش3،صص164-205
غزالی، ابوحامد محمد(1361)، نصیحه الملوک، به تصحیح جلال الدین همایی، تهران، بابک.
فاضل،محمود(1362) معتزله، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
فکوهی،ناصر(1381) تاریخ اندیشه و نظریه های انسان شناسی، تهران، نشر نی.
قاضی عبدالجبار، المغنی،وزاره الثقافه و الارشاد القومی، الموسسه المصریه،بیتا.
محسن، نجاح(1385) اندیشه های سیاسی معتزله، ترجمه باقر صدری نیا، تهران، علمی و فرهنگی.
مسکویه،ابوعلی(1389)، تجارب الامم،ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران، سروش .
مطهری، مرتضی(1362)خدمات متقابل اسلام و ایران، قم، دفتر انتشارات معارف.
مطهری، مرتضی(بیتا) آشنایی با علوم اسلامی، قم ، دفتر انتشارات اسلامی.