تحلیلی بر زمینه ها و عوامل اثرگذار بر رفتارها وسیاست مذهبی شاه طهماسب اول صفوی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات علوم انسانی ، دانشگاه ارومیه

چکیده

تشکیل حکومت صفوی در ایران و انتخاب مذهب شیعه اثنی عشری به عنوان مذهب رسمی، کشور را در این دوران به لحاظ مذهبی از سایر ادوار پیشین متمایز ساخت. هر یک از سلاطین صفوی گذشته از تعصب در قبال مذهب شیعه، موضعگیری و سیاستی خاص داشتند که در میان آنان طهماسب اول به عنوان پادشاهی که با پنجاه و چهار سال سلطنت از حکومت طولانی مدت برخوردار بود موضعگیری ها ودلبستگی ها وراهکارهایی در قبال مذهب شیعه در پیش گرفت که تا حدی در مواردی منحصر به فرد ویا اینکه بنیانگذار بعضی از سیاست ها در قبال تشیع بود.. لذا دوران طولانی وی از نظر سیاست مذهبی قابل توجه و.حاوی نکات اساسی است که در این نوشته به آن پرداخته خواهد شد.در جهت تبیین این موضوع ، شناخت شخصیت دینی و مذهبی طهماسب و ابعاد آن از جمله: توبه از مناهی، چگونگی اندیشه های عبادی و معاملاتی وی وهمچنین مناسبات با علماء ودلبستگی ها نسبت به حضرت صاحب الامر ( عج) ، تعصب در تبار سیادت که آن را دال مرکزی سیاست مذهبی خود کرده بود شایسته بررسی و اهمیت است . بنابراین این مقاله سعی دارد که با لحاظ موارد فوق به تبیین رویکرد و رفتار مذهبی شاه طهماسب بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analytical study on backgrounds and factors affecting the religious behavior and policy of Shah Tahmasb Safavid

نویسنده [English]

  • Azız Taleeı
assistant
چکیده [English]

Establishment of the Safavid dynasty in Iran and the Shia religion as the official religion of the country in this period religiously distinguished this from other previous periods. Each of the Safavid kings had stance and specific policy against shia, among them Tahmasp as the kingdom was that from long-term government And also to express extreme prejudice to the Shia.Therefore, it seems that identifying Tahmasp religious character and its dimensions including those of repentance from sins, his performance in accomplishment of religious duties, and his other religious practices is essential. Hence, considering Tahmasp other religious activities, this study is trying to investgate on his religious character and attitude.

کلیدواژه‌ها [English]

  • History
  • Safavid
  • the first tahmasb Safavi
  • religious figures
  • religious actions
فهرست منابع و مأخذ
. آقاجری، هاشم، (1389)، مقدمه­ای بر مناسبات دین ودولت در ایران عصر صفوی، تهران، انتشارات طرح نو.
. ابن­خواند­میر، امیرمحمود، (1370)، ایران در روزگار شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی، تهران، انتشارات ادبی و تاریخی موقوفات دکتر محمود افشار.
. ابن­قباد­الحسینی، خورشاه، (1379)، تاریخ ایلچی نظام شاه، به تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه­دا، تهران، انجمن آثار ومفاخر فرهنگی.
- ابی صعب ، رولا جردی (1396) ، تغییر مذهب  در ایران ، ترجمه منصور صفت گل ف تهران، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی .
. استرآبادی، سیّد حسن بن مرتضی حسینی، (1364)، تاریخ سلطانی از شیخ صفی تا شاه صفی، بکوشش دکتر احسان اشراقی، تهران، انتشارات علمی.
. اسکندربیگ ترکمان، (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح محمد اسماعیل رضوانی، تهران، دنیای کتاب.
. افوشته­ای نطنزی، محمود­­بن­هدایت الله، (1373)، نقاوه­الآثار­ فی­ ذکر­الاخیار، به اهتمام دکتر احسان اشراقی، تهران، شرکت انتشلرات علمی و فرهنگی.
. بدلیسی، شرف خان بن شمس­الدین، (1377)، شرفنامه (تاریخ کامل کردستان)، به اهتمام ولادیمیر­ ولییامنیوف زرنوف، تهران، ا­نتشارات اساطیر.
- ثواقب ، جهانبخش ؛ مروتی ، فریده  ( 1395) « اقدامات فرهنگی شاه تهماسب اول در نهادینه سازی تشیع در جامعه» ، شیعه شناسی, دوره  14 , شماره  54 ; ص31- 62.
. جعفریان، رسول، (1377)، تاریخ ایران اسلامی (صفویه از ظهور تا زوال)، تهران، موسسه­ فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
. ـــــــــــــــ­، (1388)، سیاست و فرهنگ روزگار صفوی، تهران، نشر علم.
. جنابندی، میرزا بیگ حسن بن حسینی، (1378)، روضه الصفویه، به کوشش غلامرضا طباطبایی مجد، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
-  جهانگشای خاقان،(1364). مقدمه دکتر الله دتا مضطر ،اسلام آباد ،  مرکز تحقیقات فارسی ایران وپاکستان.
خوانساری،میرزا محمد باقر(1357). روضات الجنات فی احوال العلما وسادات ،ج4.تهران: انتشارت اسلامیه.
. دالساندری، وینچنتو، (1349)، سفرنامه­های ونیزیان در ایران(شش سفرنامه)، ترجمه منوچهر امیری، تهران، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
- رمضانی مشکانی ،عصمت (1383-1384).« تأثیر مهاجرت علمای جبل عامل بر فرهنگ و اندیشه دینی ایرانیان»، فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (علیه السلام)، شماره 16 الی19.صص86-93.
. رنجبر، محمدعلی، (1390)، مراسم مذهبی در ایران عصر صفوی، شیراز، کوشا مهر.
. روملو، حسن بیگ، (1357)، احسن التواریخ، به تصحیح عبدالحسین نوائی، تهران، ا­نتشارات بابک.
. رویمر، هانس روبرت، (1385)، ایران در راه عصر جدید (تاریخ ایران از 1350تا 1750)، ترجمه آذر آهنچی، تهران، موسسه انتشارات و چاپ­.
. شادپور، حسن، (1383)، «سیاست مذهبی شاه طهماسب اول»، مجموعه مقالات همایش صفویه در گستره تاریخ ایران زمین، به اهتمام مقصود علی صادقی، تبریز، ستوده، صفحات 493-505.
. شاه طهماسب، (1383)، تذکره­ شاه طهماسب، مصحح کریم فیضی، قم، مطبوعات دینی.
-  صفت گل ، منصور( 1389) ساختار نهاد و اندیشه های دینی در ایران عصر صفوی ، تهران ، نشر رسا.
. عبدی­بیگ شیرازی، (1369)، تکمله­الاخبار، (تاریخ صفویه از آغاز تا 978هجری قمری)، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات عبدالحسین نوائی، تهران، نشر نی.
. غفاری قزوینی، قاضی احمد، (بی­تا)، تاریخ جهان آرا، تهران، ایستگاه سرچشمه.
- فرهانی منفرد، مهدی( 1377) مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران، تهران، انتشارات امیر کبیر.
. قزوینی، ابوالحسن، (1367)، فواید­الصفویه ، تصحیح مریم میراحمدی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
. قمی، احمد بن شرف­الدین، (1359)، خلاصه­التواریخ، به تصحیح دکتر احسان اشرافی، تهران، ا­نتشارات دانشگاه تهران.
- کسروی ، سید احمد ( 1379)شیخ صفی وتبارش ، تهران، فردوس.
. لمبتون، آن.ک.اس، (1363)، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه یعقوب آژند، تهران، موسسه ا­نتشارات امیر کبیر.
- لمبتون،آن،کی(1374)دولت وجکومت در اسلام ،ترجمه صالحی و فقیهی،بی جا،موسسه عروج.
. منشی­قزوینی، بوداق، (1378)، جواهرالاخبار ،مقدمه، تصحیح و تعلیقات محسن بهرام نژاد، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب.
.­ نوائی، عبدالحسین، (1350)، شاه طهماسب صفوی، (مجموعه اسناد ومکاتبات تاریخی)، بی­جا، انتشارات بنیاد و فرهنگ ایران.
. نیومن، اندرو.جی، (1393)، ایران صفوی، (نوزایی امپراتوری ایران)، ترجمه عیسی عبدی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
. هدایت، رضاقلی خان، (1385)، تاریخ روضه الصفای ناصری، بتصحیح و تحشیه جمشید کیان فر، تهران، انتشارات اساطیر.
. هینتس، وا­لتر، (1371)، شاه اسماعیل دوم صفوی، ترجمه کیکاوس جهانداری، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- یوسف جمالی، محمد کریم ؛ جدیدی، ناصر ؛ نجفی نژاد، سعید( 1396) «بروز و ظهور باورهای شیعی در سیاست مذهبی شاه طهماسب اول صفوی»، شیعه پژوهی، شماره 13 رتبه علمی-پژوهشی ، 121-145.