رویکرد فکری و فرهنگی شیعیان امامیه از برآمدن سلجوقیان تا بر افتادن عباسیان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه تاریخ فرهنگ و تمدن ، دانشگاه پیام نور

10.30465/hcs.2018.3642

چکیده

از قرن پنجم تا هفتم، جهان اسلام پس از سقوط آل بویه شیعه مذهب با دو قدرت سلجوقیان و خوارزمشاهیان و سپس هجوم مغول مواجه شد. همچنبن جهان اسلام پس از سپری کردن یک دوره طلایی از فرهنگ و تمدن، روند نزولی را آغاز کرد که مخالفت با علوم عقلی از ویژگی های این دوره بود. شیعیان امامیه نیز تا قرن پنجم از حمایت حکومت های شیعه برخوردار بوده و دوره ای از رشد فرهنگی را تجربه کردند، بگونه ای که قرن چهارم را قرن شیعه نام گذاشتند. از قرن پنج و با تسلط سلجوقیان، وضعیت متفاوت شده و فضای جدیدی برای شیعیان ایجاد شد. رویکرد فکری و فرهنگی شیعه در این دوره به چه صورت بوده است؟  شیعیان در این دوره با توجه به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان اسلام و ظرفیت های تشیع به اتخاذ روش های مبتنی بر تسامح و تعامل اقدام نمودند که نتیجه آن رشد فرهنگی برای مکتب تشیع بوده است. راهبردهای فکری و فرهنگی شیعه در قالب تفکر عقل گرای شیعی و رویکرد تعاملی، موجب ایجاد بسترهای مناسب در مسیر رشد فکری و فرهنگی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Imami Shia Intellectual and Cultural Approach from the 5th to the 7th Century

نویسنده [English]

  • mohammad taher yaghoubi
مدیر گروه الهیات و علوم اسلامی
چکیده [English]

From the 5th to the 7th century, the Islamic world, after the collapse of the Buyids, Shia religion faced the Seljukis and Kharazmshahians powers and then the Mongol invasion. Furthermore, the Islamic word after a long period of golden period in culture and civilization degraded so that opposition with rational sciences was a characteristic of the period. Formerly, the Imami Shias were supported by Shia governments and experienced cultural growth, so that the 4th century was called the century of Shia. The purpose of the present study is to describe the intellectual and cultural approach and components of Imami Shia in the mentioned period. The question here is what has been the cultural and intellectual approach of the Imami Shia in the period? Shia in this period considering the situation governing the Islamic world and the potentials of Shia took proper measures the result of which was cultural growth for the Shia school. The cultural and intellectual strategies of Shia in the framework of rationalism and moderation paved the way for cultural and intellectual growth.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Shia
  • Approach
  • Culture
  • Moderation
-  ابن اثیر، عزالدین على( 1414)، الکامل فى التاریخ، چاپ چهارم، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
-        ابن جوزى، ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمن( 1426)، تلبیس ابلیس، بیروت، دارالفکر.
-        ابن خلون، عبدالحمن( بی تا)، مقدمه ابن خلدون، بیروت، دارالکتب العلمیه.
-        ابن طقطقى، محمّد بن على بن طباطبا( 1418)،  الفخرى فی آداب السلطانیه، چاپ اول، تحقیق عبدالقادرمحمدمایو، سوریه، دارالقلم العربی.
-        ابوالصَّلاح حلبی، تقی بن نجم الدین(بی تا)، الکافی فی الفقه، اصفهان، مکتبة الامام امیرالمومنین علی علیه السلام.
-        ابوالفتوح رازی، حسین بن علی،( 1368)، رَوضُ الجِنان ورَوح الجَنان فی تفسیرالقرآن، مشهد، آستان قدس رضوی.
-        جعفریان، رسول (1386)، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، چاپ دوم، تهران،  نشر علم.
-        حائری، عبدالهادی(1372)، نخستین رویاروییهای اندیشه گران ایران با دو رویه تمدن بـورژووازی غــرب، تهران، انتشــارات امیرکبیر.
-        حقوقی، عسکر، 1384، تحقیق در تفسیر ابوالفتوح رازی، قم، دارالحدیث.
-        خوارزمی، ابی عبدالله محمد بن احمد بن یوسف(1380)، تهران، شرکت باورداران.
-        ذَهَبی، شمس الدین محمد بن احمد بن عثمان( 1407)، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمری، چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی. 
-        سارتن، جرج(1383)، مقدمه ای بر تاریخ علم، ترجمه غلامحسین صدری افشار، چاپ دوم، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
-        سزگین، فؤآد( 1371)، گفتارهایی پیرامون علوم اسلامی و عربی، ترجمه محمدرضا عطایی، چاپ اول، مشهد، آستان قدس رضوی.
-        سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود بن آدم(1382)، حدیقة الحدیقه و شریعة الطریقه، چاپ اول، مقدمه مریم حسینی،   تهران، نشر علمی.
-        شریف مرتضی، ابوالقاسم علی بن الحسین الموسوی(1405)، رسائل المرتضی، قم، دارالقرآن الکریم.
-        شهید ثانی، جمال الدین ابومنصور( 1300)، معالم الدین فی الاصول، تهران، مکتبة الاسلامیه.
-        صفا، ذبیح الله( 1374)، تاریخ علوم عقلی درتمدن اسلامی، چاپ پنجم، تهران، دانشگاه تهران.
-        صَفدی، صلاح الدین خلیل بن ایبک( 1405)، الوافی بالوفیات، بیروت، دارصادر.
-        طبرسی، ابو علی فضل بن حسن( 1379)، مجمع البیان فی تفسیرالقرآن، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
-          طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن( 1417)، العُدَّة الاصول، قم، ستاره.
-        ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ( 1413)، التبیان فی تفسیرالقرآن، قم، جامعه مدرسین.
-        غزالی، ابوحامد(1362)، المُنقَذ من الضَّلال، ترجمه علی اصغر حریری، تهران، دانشگاه تهران.
-        فارابی، ابونصر محمد بن محمد(1364)، احصاء العلوم، مترجم محمد حسین خدیو جم، تهران، علمی فرهنگی.
-        قاضی عبدالجبّار و ابوالقاسم بلخی(1986)، فضل الاعتزال وطبقات المعتزله، مصحح، فواد سید، تونس، دارالتونسیه.
-        قزوینی رازی، عبدالجلیل( 1358)، نقض(بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض)، تصحیح میرجلال الدین محدث ارموی، تهران، انجمن آثارملی.
-        قوامی رازی، بدر الدین( 1334/1374)، دیوان شعر، تصحیح میر جلال الدین حسینی ارموی(محدث)، چاپ اول، تهران، چاپخانه سپهر.
-        کاشفی، ملاحسین(بی تا)، روضة الشهداء، تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیه.
-        کسائی، نورالله( 1363)، مدارس نظامیه و تاثیرات علمی  واجتماعی آن، تهران، انتشارات امیرکبیر.
-        کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب(1364)، تهران، بنیاد رسالت.
-        گلشنی، مهدی( 1377)، از علم سکوﻻر تا علم دینی، تهران، پژوهشـگاه علــوم انســانی و مطالعـات فرهنگـی.
-        مدرسی طباطبایی، سید حسین(1362)، زمین در فقه اسلامی، تهران، دفترنشر فرهنگ اسلامی.
-        مطهری، مرتضی( 1367)، مقالات فلسفی، چاپ اول، تهران، انتشارات حکمت.
-        ــــــــــــــــــــــــــــــــــ ( 1381)، مجموعه آثار، قم، انتشارات صدرا.
-        معرفت، محمد هادی( 1380)، تفسیر و مفسران، قم، موسسه فرهنگی التمهید.
-        مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1414)، اوائل المقالات- المسائل العشر، سلسله مؤلفات الشیخ المفید، چاپ دوم، بیروت، دارالمفید.
-        مکدرموت، مارتین(1372)، اندیشه های کلامی شیخ مفید، ترجمه احمد آرام، انتشارات دانشگاه تهران.
-        م.م(میان محمد) شریف( 1362)، تاریخ فلسفه دراسلام، زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
-        نُعمانی، شِبلی( 1328)، تاریخ علم کلام، ترجمه سید محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران، چاپ رنگین.