نوارهای سلطنتی ساسانی در امپراطوری بیزانس

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه هنر، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم انسانی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

2 استادیار، گروه فلسفه ، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی

3 استادیار، گروه فلسفه، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران

4 استادیار، گروه فلسفه‌، دانشکده حقوق ، الهیات و علوم سیاسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،

10.30465/hcs.2018.3641

چکیده

     با تأملی در تاریخ هنر ایران عهد ساسانی می­توان دریافت که نوارهای سلطنتی ساسانی به عنوان یکی از مهم­ترین شاخصه­های تشخیص هنر این دوره، به وفور بر نقش­برجسته­ها، پارچه­ها و ظروف سیمین ساسانیان به چشم می­خورند. این نوارهای سلطنتی، عنصری تزئینی و نمادین در هنر این دوره به شمار می­آیند. دقّت در آثار هنری برجای مانده از امپراطوری بیزانس نیز این نکتهء مهم، اما مغفول مانده را روشن می­سازد که می­توان رد پای نوارهای سلطنتی ساسانی را در این آثار، مشاهده نمود. در همین راستا، نوشتار حاضر با کاربست روش تحلیلی - توصیفی بر آن است تا دریابد چرا این نقش، در هنر بیزانس نیز وجود دارد. از آنجایی که در هنر ساسانی، این نوارها، نمادی برای سلطنت و الهی نشان دادن حکومت پادشاه است. هنرمندان بیزانسی که قصد تلفیق مفاهیم دینی و شاهانه را داشته­اند؛ از این نقش استفاده کرده­اند. به همین دلیل این عنصر نمادین هنر ساسانی، با ویژگی­های ظاهری تقریباً ­­یکسان، برای نشان دادن عظمت شاهانۀ پادشاهی مسیحی در عین مشروعیت حکومت او، در هنر بیزانس نیز تکرار شده است. این اقتباس به واسطۀ روابط گستردۀ ایران و بیزانس، به محدودهء قلمرو امپراطوری بیزانس راه یافت و در حوزه­های مختلف معماری، نقاشی، پارچه­بافی و موزائیک تأثیر گذاشت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sassanid Royal Ribbons in Byzantine Empire

نویسندگان [English]

  • ahmad zare 1
  • abas zahbi 2
  • malek hosseini 3
  • hadi samadi 4
چکیده [English]

Contemplating on the history of Iranian art in the Sassanid era, it can be observed that the Sassanid royal ribbons, as one of the most important characteristics of the contemporary art of the era, are abundantly found on the Sassanid reliefs, fabrics and silver dishes. These royal ribbons are a decorative and symbolic element in the art of this era. On close scrutiny, the traces of the Sassanid royal ribbons can be detected in the artistic works of the Byzantine Empire, an important point that has often been neglected. In this regard, the present study uses an analytical method to examine the application, function and characteristics of the Sassanid ribbons and compare them with the features of the Byzantine ribbons to prove the impact of the Sassanid ribbons on the Byzantine art. To achieve this goal, some examples of these ribbons were provided to be used in a comparative study between the Sassanid and Byzantine royal ribbons. The results indicated the impact of the Sassanid royal ribbons on Byzantine art with almost identical characteristics. Along with delineating the reasons for these influences, the way the Sassanid royal ribbons found their place in the Byzantine Empire is also explained. Due to the extensive relationships between Iran and Byzantium, this adaptation was made in the Byzantine Empire which, above all, influenced their fabrics and mosaics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sassanid Art
  • Byzantine Art
  • Sassanid Royal Ribbons
  • Byzantine Ribbons
  • Royal glory
-   اتینگهاوزن، ریچارد و یارشاطر، احسان (1379).اوج­های درخشان هنر ایران، ترجمه روئین پاکباز و هرمز عبدالهی، تهران: انتشارات آگه.
-   اکبرزاده، داریوش (1385). کتیبه­های پهلوی، تهران: پازینه.
-   بورکهارت، تیتوس (1390). مبانی هنر مسیحی، ترجمه امیر نصری، تهران: حکمت.
-   پاکباز، رویین (1385). دایرة المعارف هنر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
-   پورابریشم، احسان و فربود، فریناز (1390). «ماهیت دیبای شوشتری از منظر منابع مکتوب»، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، ش45، صص 62-53.
-   توسلی، حمیدرضا (1388). «تأثیرگذاری هنر ایرانی بر هنر بیزانس»، کارافن، شش 22و23، صص 69-54.
-   دادور، ابوالقاسم و حدیدی، الناز (1395). مطالعۀ تطبیقی نقش و نماد عقاب در آثار هنری ایران، یونان، روم و مصر باستان، تهران: کلهر.
-   دادور، ابوالقاسم و غربی، عادله (1391). مطالعه تطبیقی نقوش برجستۀ هخامنشی و ساسانی در ایران، تهران: پشوتن.
-   درنرسسیان، سرارپی (1390). ارمنی­ها، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: طهوری.
-   ﺩﻭﺳﺘﺨﻮﺍﻩ، ﺟﻠﻴﻞ. (1388). ﺍﻭﺳﺘﺎ ﻛﻬﻦﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻭﺩﻫﺎ ﻭ ﻣﺘﻦﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻧﻲ، ﺗﻬﺮﺍﻥ: ﻣﺮﻭﺍﺭﻳﺪ.
-   دهقانی، زهرا و مهرپویا حسین (1391). «بررسی تطبیقی نقوش متقارن در هنر ساسانی و تأثیر آن بر هنر بیزانس»، نقشمایه، سال پنجم، شماره 10، صص 66-57.
-   رجبی، پرویز (1383).هزاره­های گم شده، جلد پنجم، تهران: انتشارات توس.
-   ریاضی، محمدرضا (1382). طرح­ها و نقوش لباس­ها و بافته­های ساسانی، تهران: انتشارات گنجینه هنر.
-   زارع ابرقویی، احمد و موسوی­حاجی، سید رسول و روستا، جمشید (1393 الف). « نوارهای سلطنتی در ایران  از آغاز شکل گیری (در دوران مادها) تا پایان دوره ساسانی»، جستارهای تاریخی، شماره 1، صص 107-91.
-   زارع ابرقویی، احمد و موسوی­حاجی، سیدرسول و روستا، جمشید (1393 ب). «تأثیر نوارهای ساسانی بر هنر اسلامی از آغاز تا پایان دوره سلجوقی»، مطالعات تطبیقی هنر، شماره 7، صص 106-95.
-   سرفراز، علی اکبر و آورزمانی، فریدون(1379). سکه­های ایران، تهران: سمت.
-   سرفراز، علی اکبر و فیروزمندی، بهمن (1381). باستانشاسی و هنر دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی، تهران: عفاف.
-   طاهری، علیرضا (1391). «تأثیر نقوش ساسانی بر تصویرسازی نسخ بئاتوس»، باغ نظر، سال نهم، شماره 21، صص 68-59.
-   طاهری، علیرضا (1392). «نقوش"حیوان-گیاه" در هنر ساسانی و تاثیر آن بر هنر اسلامی و هنر رومی­وار فرانسه»، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره18، شماره 2، صص 52-43.
-   طاهری، علیرضا (1394). «بررسی سیر تحول مدالیون بافته­های ساسانی و تاثیر آنها بر نمونه­های هنر اسلامی  و مسیحی»، هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، دوره20، شماره 1، صص 48-39.
-   فربود، فریناز و پورجعفر، محمد (1386). «بررسی تطبیقی ایران ساسانی و روم شرقی (بیزانس)»، هنرهای زیبا، شمارۀ31، صص 76-65.
-   فریدنژاد، شروین (1384). «اسب و سوار در هنر ساسانی»، کتاب ماه هنر، شش 89 و 90، صص 153-148.
-   فریه، ر.دبلیو (1374).هنرهای ایران، ترجمه پرویز مرزبان، تهران: انتشارات فرزان.
-   کوریک، جیمز آ. (1384). امپراطوری بیزانس، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، تهران: ققنوس.
-   گامبریچ، ارنست (1383). تاریخ هنر، ترجمه علی رامین، تهران: نشر نی.
-   گیرشمن، رمان (1370). ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمۀ بهرام فره­وشی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-   گیرشمن، رمان (1378). بیشاپور، موزاییک­های ساسانی، جلد2، ترجمۀ اصغر کریمی، تهران: سازمان میراث فرهنگی.
-   مبینی، مهتاب (1395). «ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﻘﻮﺵ ﺳﺎﺳﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﺗﺰﺋﻴﻨﺎﺕ  ﺣﺠﺎﺭﻱﺷﺪﺓ ﻛﻠﻴﺴﺎﻱ ﺻﻠﻴﺐ ﻣﻘﺪﺱ ﺁﻏﺘﺎﻣﺎﺭ»، نگره، ش 40، صص 117-100.
-   محمدپناه، بهنام (1386).  کهن دیار، تهران: سبزان.
-   مرزبان، پرویز(1385). خلاصه تاریخ هنر، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-   موسوی­حاجی، سیدرسول (1387). «تأملی دیگر در اثبات هویت واقعی و محتوای تاریخی نقش­برجسته­های تاق بزرگ بستان»، هنرهای زیبا، شماره 35، صص 92-85.
-   نوروزی­طلب، علیرضا (1395). «معرفی و تحلیل هنر بیزانس»، فصلنامه هنر و تمدن شرق، سال چهارم، شماره 11، صص 8-3.
-   ویسهوفر، ژوزف (1385). ایران باستان (از 550 پیش از میلاد تا 650 بعد از میلاد)، ترجمه مرتضی ثاقبفر، تهران: ققنوس.
-   هرمان، جورجینا (1373). تجدید حیات و تمدن در ایران باستان، ترجمۀ مهرداد وحدتی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.