خوانش انتقادی بازنمایی تصویری «نبرد چالدران» در کاخ چهلستون اصفهان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هنراسلامی، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه تربیت مدرس،

2 دانشیار و عضو هیئت علمی گروه پژوهش هنر، دانشکده هنرومعماری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

چکیده

        نبرد تاریخی چالدران، بارها در قالب متون مکتوب و تصویری بازنمایی شده­است. یکی از شناخته شده­ترین این بازنمایی­ها دیوارنگاره­ایست که در تاریخ 1210 ه.ق –سال تاجگذاری آقا محمدخان قاجار- بر دیوارکاخ چهلستون اصفهان نقش شد. قاجاریه از بازتولید این روایت در جهت مشروعیت بخشی به حکومت خود و تثبیت قدرت نوپای قاجاری بهره برد. اما پیش­تر در عصر صفوی این نبرد که شکستی سنگین را برای ایران در پی داشت، به نمادی از افتخار ملی بدل شده بود. در این پژوهش به دنبال فهم چگونگی فرایند تبدیل یک شکست به افتخاری میهنی، نمونه­های بسیاری از روایات چالدران، از دوران قاجار تا نزدیک ترین روایت به تاریخ وقوع آن در 920 ه.ق، پیگیری و بررسی شد. در آخر خواهیم دید که، قاجاریه در بازتولید روایت چالدران در این تابلو مفهومی را مصادره به مطلوب نموده که پیشتر صفویه آن را برساخته و در میان مردم رواج داده بوده­است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Reading of Visual Representation of the "Chaldiran Battle" on the Isfahan's Chihilsutun Palace

نویسندگان [English]

  • azin haghayegh 1
  • asghar fahimifar 2
چکیده [English]

The Chaldiran battle has been represented in the form of written and visual texts. One of the most well-known of these representations is the Frescoes that were drowning on the Chehelsoton palace at 1210 AH -The year of coronation of Agha Mohammad Khan-. Qajar used of reproduce this story in order to legitimize their rule and consolidate their newly power. But earlier, this battle that was followed by a heavy defeat for Iran, at the Safavid period had become a symbol of national pride. In this research aims to understand the process of turning a failure to the national honor, many examples of Chaldiran's narrations from Qajar era to the nearest narrative of date in 920 AD, followed and studied. Finally, we will see, Qajar in reproduction this narration, confiscation a concept that the Safavid before it was constructed and spread among people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key worlds: Chaldiran battle
  • Chihil sutun Palace
  • Picturing History
  • Qajar
  • SAFAVID
آژند، یعقوب، اسفند 1385، دیوارنگاری در دوره قاجار، هنرهای تجسمی، شماره25، صص41-34.
ادیب برومند، عبدالعلی؛1366،هنرقلمدان ؛وحید، تهران.  اسکندربیک منشی، 1377، تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح دکتر محمد اسماعیل رضوانی، دنیای کتاب.
بوداق قزوینی،1999، جواهر الاخبار(تاریخ صفویه از آغاز تا سال 984ه.ق)، به کوشش:محمدرضا نصیری و کوئیچی هانه­دا، موسسه مطالعات فرهنگ­ها و زبان­های آسیا و آفریقا،توکیو.
بیانی، سوسن، پاییز1362، اهمیت دوات و دوات­داری در ایران و نقش آن در تمدن اسلامی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شماره 101و 102و103و104،ص 203 - 256.
برتنز، یوهانس ویلم،1382، نظریۀ ادبی(مقدمات)؛ ترجمۀ فرزان سجودی، آهنگ دیگر.
برسلر،چارلز،1386،درآمدی بر نظریه­ها و روش­های نقد ادبی، ترجمه: مصطفی عابدینی فرد، انتشارات نیلوفر.
پارسادوست، منوچهر، 1381، شاه اسماعیل مردی با اثرهای دیرپا در ایران و ایرانی، شرکت سهامی انتشار.
تاج­بخش، احمد،1373، تاریخ صفویه، انتشارات نوید شیراز.
خواندمیر، غیاث الدین بن همام الدین الحسینی المدعوبه، 1333، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد بشر،جلد4، مقدمه جلال الدین همائی؛ زیرنظر محمد دبیرسیاقی، کتابخانه خیام،.
دیبا، لیلا.س، تابستان 1378، ادبیات و زبانها: ایران نامه، شماره 6، ص 431-430.
سودآور،ابوالعلاء،1380،هنر دربارهای ایران، ترجمه:ناهید شمیرانی، نشر کارنگ.
سیوری،راجر،1380، درباب صفویان، ترجمه رمضان علی روح­الهی، نشرمرکز.
شریف­زاده، سیدعبدالمجید، 1381، دیوارنگاری در ایران، انتشارات موسسه صندوق تعاون.
شمیم، علی­اصغر،1371، ایران در دورۀ سلطنت قاجار، شرکت چاپ و انتشارات علمی.
-فلسفی، نصرالله،1381، جنگ میهنی ایرانیان در چالدران،هیرمند.
قاسمی گنابادی، محمدقاسم، 1387، شاه اسماعیل نامه، مصحح جعفر شجاع کیهانی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
کریم زاده تبریزی، محمدعلی، 1376، احوال و آثار نقاشان قدیم ایران و برخی از مشاهیر نگارگر هند و عثمانی، انتشارات مستوفی.
میرزابابازاده فومشی، بهنام، دی و بهمن 1392، تاریخ گرایی نو: پیدایش، اصول و پیامدها،آزما، شماره100، ص86-82.
مرعشی صفوی،میرزا محمد خلیل، 1328، مجمع­التواریخ: در تاریخ انقراض صفویه و وقایع بعد تا سال 1207 هجری قمری، به تصحیح و اهتمام عباس اقبال، شرکت سهامی چاپ.
منتظرصاحب، اصغر،1306 ،عالم آرای شاه اسماعیل/ با مقدمه و تصحیح و تعلیق اصغر منتظرصاحب، انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نوایی، عبدالحسین و عباسقلی غفاری‌فرد، ۱۳۹۲، تاریخ تحولات سیاسی  اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوران صفویه، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها.
هامرپورگشتال، یوزف، 1367، تاریخ امپراطوری عثمانی، جلد3، مترجم: میرزا زکی علی آبادی، انتشارات زرین.
هنر فر، لطف­الله، آبان1351،کاخ چهلستون،هنر و مردم، دوره11 شماره 121، صص31-3.