پیوند فرّ و جغرافیا در زامیاد یشت؛ ردپای سرزمین مقدس سیستان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس-بوشهر

2 دانش آموخته رشته فرهنگ و زبان های باستانی

چکیده

متن اوستایی زامیاد یشت از دو بخش تشکیل شده است. بخش نخست این یشت به معرفی کوه­های اساطیری اختصاص دارد، درحالی­که بخش دوم و مفصل­تر آن در خصوص ستایش فرّ است و به کیان­یسن مشهور است. تحلیل­های متنی و زبان­شناختی نشان می­دهد که در ابتدا هر کدام از این دو بخش از یکدیگر مستقل بوده­اند. چه توضیحی برای ادغام دو بخش جغرافیای اساطیری و سیاسی را در یک قالب واحد وجود دارد؟ مقالۀ پیش رو با این پیش فرض که فرّ کیانی ارتباطی مهم با جغرافیا دارد، نشان می­دهد که در نظر تدوین کنندگان متأخر متن، اندیشۀ سیاسی ایرانی که در قالب اسطوره و حماسه بیان شده بود، با جغرافیای اساطیری ایرانی پیوستگی داشت. از این­رو، بندهایی از زامیاد یشت که توصیف­کنندۀ یکی از جلوه­های مقدس زمین یعنی کوه­ها است، به­عنوان مقدمه­ای برای کیان­یسن درنظر گرفته شده­اند. تحلیل­های بیشتر نشان می­دهد که طبق باورهای تحول یافتۀ زردشتیان، سرزمین سیستان تجلی­گاه پیوند این دو مفهوم بوده است. بنابراین دخل و تصرف در متن زامیاد یشت بایستی در سیستان رخ داده باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Link between Farr and Geography in Zamyad Yasht; Traces of the Holy Sistan

نویسندگان [English]

  • Hamidreza Peighambari 1
  • Maryam shafieian 2
1 History department, Persian Gulf University, Bushehr
2 M. A. in Ancient Iranian culture and languages
چکیده [English]

 
 
The Avestan text Zamyad Yasht is composed of two distinct parts. The first part introduces a mythological mountain, while the second part of the text praises Farr (Iranian concept of Glory) and is known as Kayan Yasn. Textual and Linguistic analysis of the text shows that the two parts were originally independent. How can this joining of mythological geography and political issues be explained? It can be assumed that the Farr-i Kayani (Glory of Kingship, belonging to Kayanids or Kayanian dynasty) has an unknown but important relationship with mythological geography of Avesta. In this paper, based on other Iranian texts, we try to show that the scribers of the later text believed that Iranian political thought with its mythological expression had a link to mythological geography of Iran, that is, the territory of Sistan. Therefore, a paragraph of Zamyad Yasht that describes one of the holy effects of the land that is the mountain, has been added as an introduction to Kayan Yasn. Further analysis shows that according to the Zoroastrian beliefs, the territory of Sistan was the manifestation of the linking of these concepts. So, manipulation of Zamyad Yasht has been occurred in Sistan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Zamyad Yasht
  • Mythological Geography
  • Farr-i Kayani
  • Bundahish
  • Sistan
الیاده، میرچا (1378). مقدمه بر فلسفه ای از تاریخ (اسطوره بازگشت جاودانه)، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: طهوری.
بویس، مری (1374). تاریخ کیش زرتشت، جلد اول. ترجمه همایون صنعتی زاده، تهران: توس.
بهار، مهرداد (1386). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: توس. چاپ ششم.
پوپ، آرتور اپهام (1346). معماری ایران، ترجمه غلامحسین صدری افشار و احمد ایرانی، تهران: گروه فرهنگی خوارزمی.
تفضلی، احمد (1378). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، تهران: سخن، چاپ سوم.
رجایی، فرهنگ (1372). تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان، تهران: قومس.
رضایی راد، محمد (1378). مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، تهران: طرح نو.
زند بهمن یسن (1370). ترجمه محمد تقی راشد محصل، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شوارتس، مارتین (1385). جهان ایران شرقی از دیدگاه اوستا. تاریخ هخامنشیان کمبریج، ترجمه مرتضی ثاقب فر، تهران: جامی: 563-533.
فرنبغ دادگی (1370). بندهش، ترجمه مهرداد بهار،  تهران: توس.
کربن، هانری (1358). ارض ملکوت، کالبد انسان در روز رستاخیز از ایران مزدایی تا ایران شیعی، ترجمه ضیاءالدین دهشیری، تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ ها.
کریستنسن، آرتور (1381). کیانیان، ترجمه ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ ششم.
-------------- (1368). نمونه های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه ای ایران، ترجمه ژاله آموزگار، تهران: نشر چشمه.
-------------- (1336). مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمۀ ذبیح الله صفا، تهران: دانشگاه تهران.
مارکوارت، ژوزف (1368). وهرود و ارنگ. ترجمه داود منشی زاده. تهران: بنیاد موقوفات محمود افشار.
مالاندرا، ویلیام. و. (1393). مقدمه ای بر دین ایران باستان، ترجمه خسرو قلی زاده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه.
متون پهلوی (1371). گردآورنده جاماسب جی دستور منوچهر جی جاماسب-آسانا، ترجمه سعید عریان، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
مجتبایی، فتح الله (1352). شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انجمن فرهنگ ایران باستان.
نیولی، گراردو (1381). زمان و زادگاه زردشت؛ پژوهشی دربارۀ مزداگرایی. ترجمۀ منصور سیدسجادی. تهران: آگه.
----------- (1387). آرمان ایران؛ جستاری در خاستگاه نام ایران. ترجمه سید منصور سیدسجادی. تهران: پیشین پژوه.
----------- (1390). از زردشت تا مانی. ترجمه آرزو رسولی. تهران: ماهی.