تدابیر روحانیان زردشتی برای مقابله با تغییر دین به‌دینان (از سقوط شاهنشاهی ساسانی تا پایان سدۀ چهارم هجری)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه تهران

چکیده

پژوهش حاضر با تکیه بر اسناد و متون تاریخی؛ به‌ویژه متون زردشتی که عمدتاً در سدة سوم و چهارم هجری تدوین شده‌ و صبغة دینی دارند، به بررسی تدابیری می‌پردازد که روحانیت زردشتی پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی، برای حفظ و بقای جامعة زردشتی و ممانعت از تغییرِ دین روزافزون به‌دینان اندیشیدند. این تدابیر را، که مبتنی بر سنت‌های کهن بودند، می‌توان به چهار دستة اصلی تقسیم کرد:
 
الف) مجازات و فشارهای اقتصادی؛
 
ب) مشوق‌های اقتصادی؛
 
ج) انزوای خودخواسته؛
 
د) ترویج ادبیات نجات‌بخشی.
 
هیچ‌یک از این تدابیر مانع از گروش روزافزون زردشتیان به اسلام نشد؛ ضمن این‌که گاه این تدابیر نتیجة معکوس داشت و عملاً منجر به تشدید فشارهای وارده بر به‌دینان شد، به‌ویژه هنگامی که اسلام در ایران کاملاً تثبیت شد و زردشتیان در اقلیت قرار گرفتند، و سرعت گروش به‌دینان به اسلام افزایش یافت. ادبیات نجات‌بخشی، که برآمده از شرایط دشوار زردشتیان در روزگاری بود به‌صورت اقلیتی کوچک در دل جامعة بزرگ اسلامی می‌زیستند، تنها عاملی بود که امید را در دل اندک زردشتیان باقی‌مانده روشن نگاه می‌داشت و ایشان را به پایداری بر به‌دینی ترغیب می‌کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Devises of Zoroastrian Priests to Prevent Zoroastrians’ Conversion to Islam

نویسندگان [English]

  • Ruzbeh Zarrinkoob 1
  • Ali Yazdani Rad 2
1 Assistant Professor, University of Tehran
2 Ph.D Student, University of Tehran
چکیده [English]

This study aims to explain how Zoroastrian Priesthood, encountering with the critical situation of post-Arab conquest era, devised ways to guarantee the survival of its community and prevent conversion. It relied mainly upon the historical documents and textual material- especially Zoroastrian texts. These texts largely have a religious nature and, have been generally produced during the 3th/9th and 4th/10th Centuries. These are solutions which based mainly on the old traditions and could be classified under four categories: a) those which addressed economic pressure and punishments, b) devises for economic encouragements, c) those of self isolation, and d) those which enjoy an apocalyptic nature, including salvation literature. But, these devises, whatever their importance, apparently were not effective enough to prevent the increasing process of Zoroastrians’ conversion to Islam. They even in some occasions resulted reversely and caused more pressure on Zoroastrians (especially when Islam’s superiority in Iran was completed and Zoroastrians changed into a vulnerable minority). Therefore, it increased the rate of conversion of Zoroastrians to Islam. Among these solutions, just apocalyptic and salvation literature- that seems to be a result of hard conditions which Zoroastrians endured as a minority in Islamic society- were useful enough to keep the rest of Zoroastrians hopeful, and encouraged them to hold their Zoroastrian religion.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Zoroastrians
  • Zoroastrian priests
  • Seclusion
  • pure and impure
  • Prophecy
  • salvation