سید محمدباقر شفتی و دخالت در حکومت بر اساس نظریۀ نیابت فقها از امام زمان (ع)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه مطالعات قرآنی و حدیث، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

سید‌ محمدباقر شفتی گیلانی، از عالمان قرن سیزدهم و معاصر فتح‌علی‌شاه و محمدشاه قاجار، موفق شد در برهۀ کوتاهی در شهر اصفهان حکومت غیررسمی شرعی پدید آورد. تصرف در وجوهات شرعی قدرت اقتصادی قابل‌ملاحظه‌ای برای شفتی به ارمغان آورده بود و این عامل باعث نگرانی حکومت مرکزی شده بود. مستمسک شفتی در این کنش سیاسی، به تأسی از استادش وحید بهبهانی، اعتقاد وی به نظریۀ نیابت عامۀ فقیه از امام غایب بود؛ بر اساس این نظریه، در زمان غیبت امام (ع)، فقیهان در برخی امور، از جمله قضاوت، جانشین و نایب امام (ع) هستند و باید به جای ایشان اموری را اجرا کنند. نظریۀ نیابت عامۀ فقیه از امام غایب از قرن پنجم هجری قمری به بعد تحولاتی داشت و مخصوصاً در دورۀ قاجار تکامل پیدا کرد. این جستار، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، نشان می‌دهد که دخالت شفتی در امور حکومتی مبتنی‌بر نظریۀ نیابت فقیه از امام زمان (ع) بوده و تفاوت وی، با دیگر فقیهان مکتب وحید بهبهانی، صرفاً در چگونگی تلقی وی از مشروعیت سلطنت بوده است. درواقع، به جز شفتی دیگر فقیهان شیعی آن دوران حرکتی برای برپایی حکومت انجام نداده بودند و سلطنت شاهان قاجار را مشروع می‌دانستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Intervention of Seyyed Mohammad BagherShafti in Government, Based on Theory of Jurists’ Vicegerency of Imam Zaman (AS)

نویسنده [English]

  • Phorough Parsa
چکیده [English]

Seyyed Mohammad BagherShafti was one of clergymen of the thirteenth century, contemporary with FathAli Shah and Mohammad Shah Qajar. He succeeded in establishing an illegitimate religious government in Isfahan for a short period of time. He had comeinto possession of a vast fortune through his seizure of religious revenues; which made the central government concerned. The pretext he resorted to for this political action—following the path of his tutor,VahidBehbahani—was his belief in theory of jurists’ public vicegerency of Imam Zaman (AS) during the occult period. Based on this theory, during the occult period, the jurists are vicegerents of Imam Zaman, and are entitled to enforce certain jurisdictional laws. The theory of public vicegerency of Imam Zaman (AS) has gone through changes since the fifth century and evolved in the Qajar era.  The present study, through adopting descriptive-analytic method, reveals how the intervention of Shafti in governmental affairs was based on the theory of public vicegerency of Imam Zaman (AS). However, he differed from other jurists, trained by VahidBehbahani, in his perception of legitimacy of the regime. In fact, other Shia jurists of that time did not attempt for establishing government and considered the Qajar government as legitimate.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seyyed Mohammad BagherShafti
  • Theory of public vicegerency of Imam
  • VahidBehbahani
  • Qajar era
  • History of Isfahan