تحلیل اسناد وقف‌نامه‌های زنان ملا ایالت مازندران در دورة قاجار (1344-1264ق.) (ولایات بارفروش، ساری، اشرف،آمل و نور)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری، تاریخ ایران اسلامی،گروه تاریخ، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 حمیدرضا آریان فر، استادیار، بنیاد ایرانشناسی، تهران، ایران

10.30465/hcs.2024.48502.2917

چکیده

اسناد موقوفات زنان یکی از مهم‌ترین منابع برای ترسیم و بررسی اوضاع اجتماعی - اقتصادی، فرهنگی و مذهبی ایران در دورة قاجار به شمار می‌روند. در بین گروه‌های مختلف جامعة ایران در دورة قاجار که با انگیزه‌های متفاوت به وقف توجه داشته‌اند، زنان ملا از اهمیت خاصی برخوردارند و تحلیل محتوای مندرجات وقف‌نامه‌های برجای‌مانده این گروه اجتماعی، علاوه بر رد دیدگاه‌هایی که به نقش حاشیه‌ای زنان می‌پردازند، از جنبة آگاهی از میزان رواج وقف در بین این زنان و تصویرسازی بخش‌هایی از حضور و مشارکت آنان در امور اجتماعی و فرهنگی حائز اهمیت است. در این پژوهش، با روش تحلیل محتوا و بازخوانی و بررسی اسناد وقفنامههای زنان ملا تعدادی از ولایات ایالت مازندران، مسائلی همچون موقعیـت‌ اجتماعی‌، تعداد‌ و نوع‌ موقوفات‌ و مصارف آن را از طریق پردازش آمار، بررسی و تبیین شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد، موقوفات زنان ملا از نظر نوع از جنس زمین، خانة مسکونی، دکان و باغ بوده و برای مصارفی چون عزاداری، خیرات و مبرات در نظر گرفته شده‌اند. با توجه به مندرجات اسناد موقوفات، شغل زنان ملا، روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی و شغل پدران و همسران آن‌ها قصاب، پیشنماز، ادیب و نقاش و نقش‌های اجتماعی پدران و همسران این زنان عمدتاً شامل ملا، آقا، استاد و کربلایی بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Waqf Deeds of Mulla Women in Mazandaran Province during the Qajar Era (1264-1344 AH) (Barforoush, Sari, Ashraf, Amol, and Noor Districts)

نویسندگان [English]

  • farshid noroozi 1
  • Hamidreza Arayan far 2
1 Ph.D., History of Islamic Iran, Department of History, Payam Noor University, Tehran, Iran
2 Hamidreza Arianfar, assistant professor, Iranology Foundation, Tehran, Iran
چکیده [English]

The waqf endowments of Mulla women stand as a crucial source for examining the social, economic, cultural, and religious landscape of Qajar Iran. Among the diverse groups that engaged in waqf practices during this era, Mulla women hold particular significance. Analyzing the content of their waqf deeds not only counters the marginalization of women's roles but also sheds light on the prevalence of waqf among them and their contributions to social and cultural endeavors. This study, employing content analysis and in-depth examination of waqf deeds from Mulla women in Mazandaran province, delves into their social status, the number and types of their endowments, and their intended uses. The findings reveal that Mulla women's waqfs primarily consisted of land, residential houses, shops, and gardens, allocated for purposes such as mourning ceremonies, charities, and public welfare. Additionally, the deeds provide insights into the occupations of Mulla women, predominantly as reciters and organizers of mourning ceremonies, while their fathers and husbands were employed as butchers, prayer leaders, scholars, and painters. The social roles of their fathers and husbands encompassed titles such as Mulla, Agha, Ustad, and Karbalai.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mazandaran Province
  • Qajar Era
  • Documents
  • Waqfs
  • Female Waqifs
  • Mulla Women