جای نام های منسوب به محدودۀ سرپل زهاب از هزارۀ سوم پ.م تا اوایل دوران اسلامی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران

2 گروه باستان شناسی - دانشکده ادبیات- دانشگاه تهران- تهران

3 استادیار باستان شناسی دانشگاه رازی، کرمانشاه

10.30465/hcs.2024.47472.2882

چکیده

جای‌نام‌شناسی به عنوان شاخه‌ای از دانش نام‌شناسی به بررسی نام مکان‌ها و دلایل انتخاب آنها می‌پردازد. جای‌نام‌ها در آشکار ساختن اطلاعات موجود در یک منطقه از نظر تاریخی، جغرافیایی و زبان‌شناسی اهمیت فراوانی دارند. منطقة سرپل‌زهاب به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه‌ای که دارد همواره به عنوان یک منطقة حائل ارتباطی بین دشت‌های پست بین‌النهرین و ارتفاعات زاگرس مورد توجه بوده است. در شواهد باستان‌شناسی متعددی از جمله کتیبه‌ها، کودوروها، مهرها، نقشه‌های جغرافیایی و منابع مکتوب از زمان سلسله‌های قدیم سومر تا اوایل دوران اسلامی، از این منطقه با عناوین مختلف یاد شده است. خَلمَن، خالونیتیس، خالا، آلبانیا، حُلوان، حلح، بلاشفر و شاذفیروز از جمله نام‌های مرتبط با این محدودة جغرافیایی است. هدف از پژوهش حاضر در مرحله نخست بررسی جای‌نام‌های منسوب به این حوزۀ مکانی در ادوار مختلف و سپس ثبت و ضبط اطلاعات موجود در منابع متعدد به منظور تهیۀ جدول گونه-شناسی جای‌نام‌های این منطقه و ثبت رویدادهای سیاسی- فرهنگی مربوط به آن است که در نهایت به درک بهتر شرایط سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و نوع استقرارهای این منطقه کمک می‌کند. نتیجة پژوهش پیشِ‌ رو گویای این مسئله است که علاوه بر تنوع در جای‌نام‌های به کار برده شده برای این منطقه، شاهد گوناگونی و پویایی مذاهب متعدد در این محدودة جغرافیایی بوده و هم‌چنین بسیاری از فعالیت‌های سیاسی و عمرانی نیز در این محل انجام گرفته است. انگیزه و هدف انتخاب اغلب نام‌های منسوب به این منطقه قابل تشخیص نیست اما حاکمیت سیاسی و محیط جغرافیایی را می‌توان به عنوان مؤلفه‌های اصلی در این انتساب‌ها در نظر گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place-Names of Sar Pol-e Zahab Region from Third Millennium BCE to the Early Islamic Period

نویسندگان [English]

  • Samer Nazari 1
  • Kamal aldin Niknami 2
  • Sajjad Alibaigi 3
1 Archaeology Department,-Faculty of Literature and Humanities, - Tehran University- Iran
2 Archaeology Department- Tehran University- Tehran
3 Department of Archaeology,- Razi University
چکیده [English]

Place-names have a significant role in revealing the information about a region in terms of history, geography and linguistics. Due to its special geographical location, the Sar Pol-e Zahab region has long been considered as a buffer zone between the Mesopotamian plains and the Zagros highlands. Numerous archaeological finds, including inscriptions, kudurrus, seals, geographical maps and written sources, from the time of the early dynasties of Sumer to the early Islamic era, refer to this region by various names. Ḫalman, Chalonitis, Chala, Albania, Hulwan, Halah, Walashfarr, and Shadh Firuz are some of the names associated with this geographical area. The aim of this research is, firstly, to study the place names attributed to this area in different periods and, secondly, to record the information available in the various sources in order to draw up a typology of place names relating to this area. This will help us to better understand the political, cultural, and economic conditions and the type of settlements in this region. The result shows that, in addition to the variety of the place names used for this region, it has witnessed the diversity and dynamics of multiple religions in this geographical area, as well as many political and civil activities. The motivation and purpose behind the choice of most of the names attributed to this region cannot be discerned, but political governance and geographical environment can be considered as the main components in these attributions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Typology
  • Place Name
  • Sar Pol-e Zahab
  • Ḫalman
  • Holwan
  • Walashfarr