آشنایی ایرانیان دورۀ قاجاریه با دستاوردهای فرهنگی آمریکا و تلاش برای الگوپذیری از آنها (نمونه موردی: کتاب و کتابخوانی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

دکتری تخصصی تاریخ ایران بعد از اسلام، دانشگاه پیام نور تهران

10.30465/hcs.2022.39484.2556

چکیده

نظام فرهنگی آمریکا به ویژه توسعه و پیشرفت مراکز علمی این کشور از برجسته‌ترین مباحثی بود که در دوره قاجاریه مورد توجه ایرانیان به ویژه روشنفکران قرار گرفت. آنان در نگاه کاوشگرانة خود به تجزیه و تحلیل این موضوع پرداختند و به تفصیل نقش و جایگاه مقولاتی همچون کتاب و کتابخوانی در این کشور را تشریح کردند. در این راستا نگارنده به دنبال پاسخی برای پرسش‌های زیر است: از نگاه ایرانیان دوره قاجاریه کتاب و کتابخوانی در آمریکا چه جایگاهی داشت؟ حکومت آمریکا چه سیاست‌هایی در قبال آن در پیش گرفته بود؟ و مهم‌تر از همه شناخت روزافزون اصلاح‌طلبان و نخبگان سیاسی ایران از این مراکز علمی در عمل چه نتایجی برای ایران به دنبال آورد؟ مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر مطبوعات و اسناد منتشر نشده نشان می‌دهد ترقی‌خواهان به ویژه از دوره ناصری به خوبی متوجه شده بودند که یکی از دلایل سرعت پیشرفت آمریکا جایگاه والای علوم و مراکز فرهنگی آن کشور است. آنان با نگاهی انتقادی و مقایسه‌ایی از یک طرف عواملی چند همچون اراده و سرمایه‌گذاری کلان دولت آمریکا در حمایت از نویسندگان و توسعه کتابخانه‌ها، استقبال عمومی عامه مردم از انتشار کتاب و ... را برای تحول در کتاب و کتابخانه‌های آمریکا ذکر کردند و از طرف دیگر با ارائه این گزارش‌ها توانستند مقامات دولتی ایران را به الگوبرداری از آمریکا و گسترش ارتباطات علمی و فرهنگی با این کشور ترغیب کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Acquaintance of Qajar Iranians with American cultural achievements and trying to getting a pattern them (Case study: books and reading )

نویسنده [English]

  • fereshte jahani
PhD in History of Iran, Payame Noor University of Tehran
چکیده [English]

The American cultural system, especially the development of the country's scientific centers, was one of the most prominent issues that was considered by Iranians, especially intellectuals, during the Qajar period. In their exploratory perspective, they analyzed this issue and explained in detail the role and position of categories such as books and book reading in this country. In this regard, the author seeks an answer to the following questions: From the point of view of Qajar Iranians, what was the place of books and book reading in the United States? How much did the US government care about it and what policies did it pursue? what are the practical consequences for Iran of the growing knowledge of reformists and Iranian political elites about these scientific centers? this article with descriptive-analytical method based on the press and unpublished documents shows that progressives, especially from the Nasseri period, were well aware that one of the reasons for the rapid progress of the United States is the high position of science and cultural centers. With a critical and comparative look, on the one hand, they mentioned factors such as the will and large investment of the US government in supporting authors and the development of libraries, the general public acceptance of book publishing, etc. for the transformation of American books and libraries, and on the other hand By submitting these reports, they were able to persuade Iranian government officials to emulate the United States and expand scientific and cultural ties with that country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • book
  • library
  • USA
  • Qajar intellectuals
  • scientific centers
ب. روزنامه و مجلات
روزنامه اختر ( 1303ق)، سال 12، شماره39.
ــــــــــــ (1304ق)، سال 13، شماره 13.
ــــــــــــ ( 1309ق)، سال 18، شماره 33.
ــــــــــــ (1313ق)، سال 22، شماره 27.
ــــــــــــ ( 1325ق)، سال 18، شماره 3.
روزنامه ادب (1319ق)، سال 1، شماره 39.
روزنامه اطلاع (1303ق)، شماره 135.
ـــــــــــــ (1316ق)، شماره 455.
ـــــــــــــ (1316ق)، شماره 463.
ـــــــــــــ (1321ق)، شماره 13.
روزنامه ایران (1290ق)، شماره 180
روزنامه ایران نو (1327ق)، شماره 25.
ــــــــــــــــــــــــــ، شماره 25.
ــــــــــــــــــــــــــ، شماره 3.
روزنامه تربیت (1321ق)، شماره 285.
روزنامه ثریا (1316ق)، سال اول، شماره1.
ـــــــــــ (1317ق)، سال اول، شماره 42.
روزنامه چهره‌نما (1324ق)، سال3، شماره 25.
روزنامه چهره نما (1328ق)، سال7، شماره11.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شماره 17.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شماره 19.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شماره 8.
روزنامه چهره‌نما (1329ق)، سال8، شماره 16.
ـــــــــــــــ (1331ق)، سال9، شماره 9.
روزنامه حبل‌المتین (1327ق)، سال 18، شماره 15.
ـــــــــــــــــ (1328ق)، سال 18، شماره 27.
روزنامه حکمت (1317ق)، شماره 13.
ـــــــــــــــ (1323ق)، شماره 844.
روزنامه خورشید (1325ق)، سال اول، شماره 1.
روزنامه دولت علیه ایران (1280ق)، شماره 545.
روزنامه کاوه (1339ق)، سال5، شماره1.
روزنامه گنجینه فنون (1321ق)، شماره9.
روزنامه مجلس ( 1328ق)، شماره125.
ــــــــــــــ (1329ق)، شماره 146.
ــــــــــــــــــــــــ، شماره 99.
روزنامه مرد آزاد (1342ق)، سال اول، شماره 121.
 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 120.
روزنامه مظفری (1323ق)، سال4، شماره 18.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 20.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 6.
روزنامه معارف (1324ق)، شماره 6.
روزنامه ناصری (1315ق)، سال 4، شماره 11.
ـــــــــــــــ ( 1317ق)، سال6، شماره 31.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، شماره 32.
روزنامه وقایع اتفاقیه (1267ق)، شماره 20.
ــــــــــــــــــــ (1279ق)، شماره 180.
مجله ایرانشهر (1342ق)، س2، ش5، 6.
مجله بهار ( 1328ق)، سال اول، شماره3.
ـــــــــ  (1329ق)، سال اول، شماره