گوبینو، روشنفکران ایرانی و نظریه های آریائی‌گرائی و انحطاط

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا گروه تاریخ/دانشکده ادبیات و علوم انسانی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 استادیار گروه تاریخ/دانشکده ادبیات و علوم انسانی/ دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

3 استاد تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

مقاله حاضر مبانی و ریشه‌های تاریخی نظریه آریائی‌گرائی در تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری برخی روشنفکران ایرانی را مورد بررسی قرار می‌دهد و نقش کنت گوبینو در تکوین این نظریه را بررسی می نماید. فرضیه مقاله این است که دیدگاه یاد شده ریشه در نظریات خاص کنت دوگوبینو درباره تاریخ ایران باستان داشته و از طریق عده‌ای از نویسندگان تا نیمه دوم سلطنت رضاشاه تداوم و تحول داشته است. هدف پژوهش این است تا به شکلی توصیفی-تحلیلی نشان دهد نگرش آریائی‌گرائی به تاریخ ایران، آن‌هم در نیمه نخست قرن نوزدهم متناسب و متناظر با اوضاع ‌و احوال سیاسی آن دوره، و به‌ویژه واکنشی در برابر شکست‌های ایران در دو دوره جنگ با روسیه بود. همچنین نظریه آریائی‌گرائی اهداف سیاسی خاص خود را در دوره رقابت اروپا با روسیه برای تسلط بر ایران پیگیری می‌کرد. با به قدرت رسیدن نازیها در آلمان و طرح شعار آریائی گرائی، دیدگاههای گوبینو بار دیگر در تفسیر تحولات تاریخی ایران پیش از اسلام هوادارانی یافت. مقاله حاضر زمینه های تاریخی شکل گیری مکتب  آریائی گرائی در تفسیر تاریخ ایران را مورد بحث قرار میدهد و تداوم و تحول آن را ارزیابی میکند و یکی از پیامدهای این نظریه یعنی انحطاط ایران را مورد بررسی قرار میدهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Gobineau, Iranian Intellectuals Intellectual and the Theories of Arianism and Iran Declination

نویسندگان [English]

  • Hirmand Hassas Seddighi 1
  • Fayyaz Zahed 2
  • Hossein Abadian 3
1 Department of History and Archeology/ Humanities and Literate College/ Islamic Azad University (Tehran Central Branch)
2 Department of History and Archeology/ Humanities and Literate College/ Islamic Azad University (Tehran Central Branch)
3 Professor of Imam Khomeini International University
چکیده [English]

This research examines the historical foundations and origins of Aryanist and Iran declination theories and the role did play Gobineau in this regard. The hypothesis of the article is that this viewpoint is rooted in the specific theories of de Gobineau about the history of ancient Iran and has continued and devolved through in many writers up to the second half of Reza Shah reign.  The aim of this study is to show in a descriptive-analytical method that Aryanist attitude towards the history of Iran in the first half of the nineteenth century was proportional to the political situation of that period, and especially a reaction to Iran's defeats in the two rounds wars with Russia.
With the rise of the Nazis in Germany and the slogans on Aryanism, Gobineau's point of views once again gained support in interpreting the historical developments of pre-Islamic history of Iran. This study discusses the historical contexts of the formation of the Aryan school in the interpretation of Iranian history and evaluates its continuity and development, also this study examines one of the consequences of this theory, that is the theory of decline of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Gobineau
  • Colonialism
  • Arianism
  • the Theory of Decline
  • Historical Perspective
منابع فارسی:
اختر (1292ق.)، سال اول، شماره اول.
اختر (1295ق.)، سال چهارم، شماره اول.
اسناد وزارت خارجه، کارتن5، پوشه 3، 25 تیرماه 1314.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (1963)، الفبای جدید و مکتوبات، به کوشش حمید محمدزاده، باکو: فرهنگستان علوم جمهوری آذربایجان.
آدمیت، فریدون (1348)، اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
آدمیت، فریدون (1357)، اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی، تهران: پیام.
آرین پور، یحیی (1374)، از صبا تا نیما، ج3، تهران: زوار.
بهار، ملک الشعراء (1349)، سبک شناسی، جلد3، تهران: کتابهای پرستو.
بهروز، ذبیح (1313)، زبان ایران؛ فارسی یا عربی، تهران: چاپخانه مهر.
بهروز، ذبیح (1348)، «زمان زرتشت»، میان رشته­ای، کاوه، مونیخ، شماره30.
پورداود، ابراهیم (1355)، فرهنگ ایران باستان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جلال الدین میرزا قاجار (1288ق.)، نامه خسروان، تهران: چاپخانه علیقلی خان قاجار.
دو توکویل، الکسی (1378) تحلیل دمکراسی در امریکا، ترجمه رحمت‌الله مقدم مراغه­ای، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
دو توکویل، الکسی (1388)، انقلاب فرانسه و رژیم پیشین آن، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر مروارید.
دولتشاهی، علیرضا (1375)، آزاد مراغی و پارسی نویسی، آزاد مراغه ای و پارسی نویسی، جهان کتاب ،س٢ ،ش 8-7.
رائین، اسماعیل (1353)، میرزاملکم خان، زندگی و کوششهای سیاسی او، تهران: صفیعلیشاه.
روزنامه اطلاعات، سال 1312.
صدرهاشمی، محمد (1364)، تاریخ جراید و مطبوعات ایران، ج4، اصفهان: کمال.
غفاری، اصلان (1343)، قصه سکندر و دارا؛ پژوهشی در باب سفر جنگی اسکندر مقدونی، با مقدمه ذبیح بهروز، تهران: بی نا.
فتحی، نصرت الله (1352)، ابوالقاسم مراغه ای و پارسی سره، نشریه گوهر، شماره6.
فرزانه بهرام ابن فرهاد (1270ق.)، شارستان چهار چمن، با مقدمه ساوخش بن اورمزدیار بن سیاوخش آذری، بمبئی: بی نا.
کمالی، حسین (1376)، «ایران در مکاتبات گوبینو با توکویل»، ایران شناسی، سال نهم، ش 3.
گ‍وبینو، کنت ژوزف آرتور (1364)، تاریخ ایرانیان، ترجمه ابوتراب خواجه نوری (نظم‌الدوله)، تهران: علمی.
گ‍وب‍ی‍ن‍و، کنت ژوزف آرتور (1383) سه سال در آسیا، ترجمة عبدالرضا هوشنگ مهدوی. تهران: قطره.
گوبینو، کنت ژوزف آرتور (1383)، شکوه ایرانیان، ترجمة رضا مستوفی، تهران: سازمان میراث‌فرهنگی کشور.
گوبینو، کنت ژوزف آرتور (1387)، تاریخ ایران دوره باستانی، ترجمة ابوتراب خواجه نوری. تهران: ثالث.
گوبینو، کنت ژوزف آرتور (دی 1350)، «دو نامه از گوبینو به توکویل»، ترجمة رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای، نگین، ش 90.
لغت‌نامه دهخدا (1373)، ج7، دوره جدید، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
لنچافسکی، ژرژ (1351)، سی سال رقابت غرب و شوروی در ایران، ترجمه حورا یاوری، تهران: سحر.
مجموعه آثار میرزاملکم خان (بی تا)، به کوشش محمد محیط طباطبایی، تهران: علمی.
ملافیروز بن ملاکاوس (1888م)، دساتیر آسمانی، بمبئی: دت پرساد پرس.
منشآت فرهادمیرزا معتمدالدوله (1383)، به کوشش اسماعیل نواب صفا، تهران: زوار.
میرزا آقاخان کرمانی (1324ق.)، آئینه سکندری، تهران: بی جا.
مینوی، مجتبی (1369)، تاریخ و فرهنگ، تهران: خوارزمی.
ناطق، ناصح (1364)، گوبینو و ایران، تهران: بنیاد موقوفات افشار.
ناطق، هما (1370)، ایران در راهیابی فرهنگی، پاریس: اختران.
نامه ایران باستان، دوره سه ساله 1314-1311.
هدایت، صادق (1342)، مازیار، تهران: کتابهای جیبی.
هگل، گ. ف. و (1387)، خدایگان و بنده، با تفسیر الکساندر کوژو، ترجمه حمید عنایت، تهران: خوارزمی.