نقش و جایگاه رکن سپاه در ایران ( مطالعه ای بر آداب نامه ها و متون تاریخی شش قرن اول هجری)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

استاد پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

جنگ پدیده ای است که حکومتها به عنوان راه حلی برای رسیدن به امنیت و استقلال و توسعه و در نهایت حفظ و بقای حکومت در پیش می گیرند. هر چند امنیت از دو طریق دیپلماسی و نظامی تأمین می شود، ولی حکومتهای دوره مورد بحث( شش قرن اول) معمولا برای رفع تهدیدهای خارجی و داخلی، راه نظامی را برمی گزیدند. رویدادهای تاریخی، هجوم اقوام عرب و ترک به ایران و ناامنی های ناشی از آن موجب شده بود تا تفکر جامعه ایران برای اصل امنیت، جایگاه خاصی در نظر بگیرد. بدین ترتیب در میان ارکان سه گانه- سپاه و رعیت و خزانه-، اهمیت رکن سپاه بارزتر می شد. پژوهش حاضر در صدد است تا جایگاه سپاه و سپاهیان در ایران شش قرن اول را با مطالعه و تأمل در آداب نامه ها و متون تاریخی دریابد. روش پژوهش، توصیفی و تحلیلی است و نوشتاری مستند.
نتیجه پژوهش بیانگر آن است که پادشاهان و حکمرانان برای گردآوری و تنظیم و ترتیب سپاهیان نیاز به دانش و درایت دارند، زیرا با گذشت زمان و پیشرفت دانش و تکنولوژی نهایتا ابزار فیزیکی جنگ مدرنتر شده و میدان جنگ تغییر می کند، ولی حکومتها برای رسیدن به اهداف مادی، معنوی یا انسانی همچنان با نیروی نظامی می جنگند. ضرورت آگاهی با فن و مهارت سپاهداری، شناخت راهکارهای تجربه شده و رعایت قواعد و ضوابط در زمینه چگونگی گزینش سپاهیان، رعایت ترکیب جمعیتی آنان و دقت در جزئیات، آراستگی و نظم و تجهیزات، مهارتهایی است که دانستن آن در همه زمانها و مکانها ضروری می نماید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role and position of the military force in Iran ( A study of etiquettes and historical texts of the six centuries AH) )

نویسنده [English]

  • Parvin Tokamani Azar
Professor of the institute History of Iran, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

War is an approach that governments take as a solution to achieve security, independence and development and to survive. Although security will be obtaind through both diplomacy and military, governments of the six centuries AH, often chose the military force to repel external and internal threats. Historical events, including Arabs and Turks invasion, made security is use in Iran. Thus among the three pillars - Military force, vassal, treasury - the military force became more important. The present study check the position of the military in Iran in the first six centuries by studying on etiquettes and historical texts. The research method is descriptive and analytical and it is a documentary writing.
The result of the research shows the rulers need knowledge and awareness to gather and organize troops, rather than warfares that becom modernized in time and with technological growth. Even though battlefields may change, governments still fight to achieve Material, spiritual or human goals with the military force. It is necessary to know military techniques, to understand strategies and rules in the field of military selection, their population composition and careful attention to detail in military matters.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keyword: Pillar of military
  • Iran
  • The first six centuries AH
  • Field of military selection
  • Composition of military population
  • military Structure

مراجع

کتابنامه
ابن اثیر، عزالدین ابی الحسن...،( 1399ق/ 1979م)، الکامل فی التاریخ، ، ج8، بیروت: دار صادر.
ابن اسفندیار، بهاء الدین محمد بن حسن،(1320)، تاریخ طبرستان، ج1، تصحیح عباس اقبال، به اهتمام محمد رمضانی، تهران: کتابخانه خاور.
ابن بلخی،(1343)، فارسنامه، به کوشش علی نقی بهروزی، شیراز، اتحادیه مطبوعاتی فارس.
ابن جوزی، ابی الفرج عبدالرحمان بن علی،(1415ق) المنتظم فی تواریخ الملوک و الامم، ج9، بیروت: دارالفکر
ابن خلدون، عبدالرحمان،( 1375)، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران: علمی و فرهنگی.
افتخاری، اصغر،( تابستان 1377)،« امنیت ملی: رهیافتها و آثار»، مطالعات راهبردی، دوره1، ش2، صص27-69.
افضل الدین کرمانی، احمد بن حامد،( 1339)، عقد العلی للموقف الاعلی، تهران: چاپخانه خاور.
بوزان، باری،( پائیز1379)،« آشنایی با مکتب کپنهاک در حوزه مطالعات امنیتی»، مطالعات راهبردی، سال سوم، ش3، ، شماره مسلسل 9، صص9-15
--------،( پائیز و زمستان1380)،« امنیت، کشور،نظم نوین جهانی و فراسوی آن»، ترجمه احمد پارسا پور، فرهنگ و اندیشه، سال اول، ش3 و 4، ضض85-110
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین،(1378)، تاریخ بیهقی،3ج، بکوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: مهتاب- زریاب.
پراپ، ولادیمیر،(1371)، ریشه های تاریخی قصه های پریان، ترجمه فریدون بدره ای، تهران: توس
تاریخ سیستان،( 1366)، تحقیق ملک الشعرای بهار، تهران: کلاله خاور، چ2،
جرفاذقانی، ابوالشرف ناصح بن ظفر،( 1345)، ترجمه تاریخ یمینی، به انضمام خاتمه یمینی یا حوادث ایام، به اهتمام جعفر شعار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
دینوری، ابو حنیفه احمد بن داود،( 1364)، اخبارالطوال، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
راوندی، محمد بن علی بن سلیمان،(1333)، راحه الصدور و آیه السرور: در تاریخ آل سلجوق، به سعی و تصحیح محمد اقبال، حواشی و فهارس مجتبی مینوی، اصفهان: تایید و تهران: امیر کبیر.
الروذراوری، ابی شجاع ظهیرالدین محمد بن حسین،( 1334ق/1916م)، ذیل کتاب تجارب الامم( وتلیه قطعه من تاریخ هلال صابی)، جزء دوم، مقابله و تصحیح ه. ف. آمدروز، مصر: مطبعه التمدن الصناعیه.
زرین کوب، عبدالحسین،( 1363)، جستجو در تصوف ایران، تهران: امیرکبیر.
زیدان، جرجی،( 1333)، تاریخ تمدن اسلامی، ج5، ترجمه علی جواهر کلام، تهران: امیرکبیر.
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر،( بی تا)، تاریخ الامم و الملوک، ج8، بیروت: دار سویدان
عنصرالمعالی، کاوس بن اسکندر بن قابوس شمس المعالی،( 1285ق)، قابوس نامه، دیباچه رضا قلیخان امیرالشعرا( هدایت)، طهران: کارخانه آقا میر باقر طهرانی.
غزالی طوسی، محمد بن محمد بن محمد، (1351)، نصیحه الملوک، با تصحیح و حواشی و تعلیقات و مقدمه جلال الدین همایی، تهران: انجمن آثار ملی.
فرامرز بن خداداد بن عبدالله،( 1348)، سمک عیار، ج3، ترجمه از ترکی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
فخر مدبر، محمد بن منصور بن سعید ملقب به مبارکشاه،( 1346)، الحرب و الشجاعه، تصحیح و اهتمام احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن الضحاک بن محمود،( 1347)، به مقابله و تصحیح و تحشیه و تعلیق عبدالحی حبیبی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
ماوردی، علی بن محمد بن حبیب،(1383)، آئین حکمرانی، ترجمه و تحقیق حسین صابری، تهران: علمی و فرهنگی
مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی بکر ،( 1364)، تاریخ گزیده، به اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیر کبیر.
مسعودی، علی بن حسین،( 1360)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمه ابوالقاسم پاینده، 2ج، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
مسکویه رازی، ابوعلی،( 1369)، تجارب الامم، ج1، ترجمه ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
--------------،( 1376)، تجارب الامم، ج6، ترجمه علینقی منزوی، تهران: طوس.
مکیاولی،( 1327)، شهریار، ترجمه محمود محمود، تهران: چاپ خودکار ایران.
ملک شاه حسین ملک غیاث الدین محمد بن شاه محمود سیستانی،(1344)، احیاء الملوک، به اهتمام منوچهر ستوده، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
نرشخی، ابوبکر محمد بن جعفر،(1363)، تاریخ بخارا، ترجمه ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر بن عمر، تحقیق محمد تقی مدرس رضوی، تهران: توس، چ3.
نظام الملک، حسن بن علی بن اسحاق طوسی،(1320)، سیاست نامه، تصحیح عباس اقبال، تهران: چاپخانه مجلس.
نیشابوری، ظهیرالدین،( 1332)، سلجوقنامه، با ذیل سلجوقنامه، ابوحامد محمد بن ابراهیم، تهران: کلاله خاور.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار