نقد معرفت به «خودی» و «دیگری» در حیرت نامه میرزا ابوالحسن خان ایلچی (رویکرد تحلیل گفتمانی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا علوم سیاسی-اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشجوی دکترا علوم سیاسی-اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات

چکیده

هدف مقاله حاضر بررسی چگونگی معرفت به خودی و دیگری در حیرت‌نامه میرزا ابوالحسن‌‌خان ایلچی در مسافرت به انگلستان، به روش تحلیل گفتمان است. استفاده از این چارچوب نظری به ما امکان می-دهد که رویکرد چندوجهی برای درک چگونگی معرفت به خود سنتی و دیگری مدرن در بین روشنفکران نسل اول دوره قاجار بکار گیریم. چرا که بیشتر مباحث مرتبط با کسب معرفت در این زمینه نزد منتقدین تاکنون تک علیتی و خطی بوده‌اند که مسائل متعددی در تفسیر و تبیین چگونگی گفتمان سنتی با گفتمان مدرن بوجود آورده‌اند. بر این اساس برای درک چگونگی شناخت خود و دیگری در حیرتنامه بر عوامل زبانی (نحوه کاربرد زبان گفتار و نوشتار) بر عوامل فرازبانی (سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و تاریخی) تاکید شده است. یافته‌ها که با استناد به مقالات و کتابهای مرتبط با موضوع مقاله، به روش توصیفی و بکارگیری نظریه تحلیل انتقادی گفتمان نورمن فرکلاف بدست آمده ، نشان می‌دهد؛ میرزا ابوالحسن‌خان از دو زبان رسمی دربار و گفتار عامیانه برای توصیف خود و دیگری در حیرتنامه استفاده کرده است. او در مقام یک کارگزار حکومتی و موقعیت نهادی که دارد عوامل ایستایی در سنت و پویایی مدرنیته را باتوجه به عوامل فرازبانی مد نظر قرار داده و تفسیر و تبیین دوگانه‌ای ازخودی و دیگری ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critique of Cognition of "Insider" and " Other " in the Heirat nameh of Mirza Abolhasan Khan Ilchi (Discourse Analysis Approach)

نویسندگان [English]

  • Amir Etemadi Bozorg 1
  • Mostafa REZAEE HOSSEIN ABADI 2
  • Alipasha Ghaffari 1
1 PhD Student in Political Science-Political Thought, Institute of Humanities and Cultural Studies
2 PhD Student in Political Science-Political Thought, Institute of Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

One of the main patterns in Qajar era itineraries is the comparison and securitizing the roots of underdevelopment in Iran in that era. This can show us how the Iranian elite have seen the onset of modernity and tradition conflicts.
Abolhassan Ilchi is among the very first Iranian diplomats who served in London and Saint Petersburg in early 19 century. His writings (Heirat nameh) reflects interesting experiences and is a valuable source for understanding that era.
In this paper we have examined the reactions and solutions provided by Abolhassan ilchi .in doing so we have utilized a multilevel analysis method in which the judgements and solutions proposed by the author is discussed and compared to contemporary Iranian elites. Also the fascination and the critiques made by author is also a matter of discussion and analysis.
We have found that although the author is thinking in premodern framework but he managed to comprehend and set forth the idea of Iranian identity vs western identity and tried to reach some sort of solution to that dilemma.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Abolhassan Ilchi
  • itinerary
  • Modernity Tradition
  • Discourse analysis
  • Fairclough

مراجع

کتاب­نامه

ایران­نژاد، محمد (1394). «قدرت و امر سیاسی در نظریه­های تحلیل گفتمان»، فصل­نامه سیاست­پژوهی، دوره 2، شماره 3، صص91-114.
ایلچی، میرزا ابوالحسن­خان (1364). حیرت­نامه، تصحیح حسن مرسل­وند، تهران: رسا.
آقاگل‌زاده، فردوس(1385).تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: علمی و فرهنگی.
آقاگل­زاده، فردوس و دیگران (1389). «کارآمدی الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در نقد و ارزیابی برابرها در متون ترجمه شده خواهران اثر جیمز جویس»، پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، شماره3، صص 1-24.
بامداد، مهدی (1363).شرح حال رجال ایران، جلد1، چاپ سوم، تهران: گلشن.
پروین، مریم (1389). «غرب از دیدگاه سفرنامه­نویسان ایرانی»، فصل­نامه یاد ایام، شماره 55.
جمشیدی، محمدحسین (1388).«حکومت و رعایت درآمدی بر فلسفه سیاسی حکومت در اسلام»، دوفصل‌نامه دانش سیاسی، سال 5، شماره 10، صص41-67.
جونز، سرهارفورد (1386).روزنامه سفر خاطرات هیئت اعزامی انگلستان به ایران، ترجمه مانی صالحی علامه، تهران: ثالث.
حائری، عبدالهادی (1372). نخستین رویارویی­های اندیشه­گران ایرانی با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، تهران: امیرکبیر.
دروویل، گاسپار (1348). سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محیی، تهران: گوتنبرگ.
رایت، دنیس (1399). ایرانیان در میان انگلیسی­ها، ترجمه کریم امامی، تهران: نشر نو.
رائین، اسماعیل (1357). میرزا ابو‌الحسن خان ایلچی، تهران: علمی فرهنگی.
رستگارفسایی، منصور (1367). فارسنامه ناصری، جلد1، تهران: سپهر.
سلطانی، علی اصغر (1384). قدرت، گفتمان و زبان (سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی)، تهران: نی.
صفا، جمشید (1394). «مطالعه تطبیقی سفرنامه میرزا ابوالحسن خان ایلچی و جیمز موریه»، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
طباطبایی، جواد (1386). دیباچه­ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران: نگاه معاصر.
طحان نظیف، هادی و رضا احسانی (1396). خوانشی نو از دیدگاه‌های تحلیلی نسبت به مفهوم قانون در عصر مشروطه، فصل­نامه حقوق اسلامی، دوره 18، شماره 45، صص 57-80.
عاقلی، باقر (1379).زندگینامه و شرح حال وزرای امور خارجه، تهران: وزارت خارجه.
فرکلاف، نورمن (1379). زبان و ایدئولوژی، ترجمه ذوالقدر مقدم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فریزر، جیمز بیلی (1364). سفرزمستانی، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات توس.
مرسل­وند، حسن (1364). تصحیح حیرت­نامه ابوالحسن خان ایلچی، تهران: رسا.
مرکزمالمیری،احمد(1385). حاکمیت قانون، مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
نیارکی، تقی صوفی (۱۳۸۳).گزارش فرنگ؛ نگاهی به اولین سفرنامه‌های نوشته شده در ایران، مجله زمانه، سال سوم، شماره ۲۴.
هدایت، رضاقلی­خان (1380). تاریخ روضه­الصفای ناصری، به کوشش جمشید کیانفر، تهران: اساطیر.
یورگنسن، ماریان و فیلیپ لوئیز (1389). نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار