تحول نهاد خانواده و مفهوم تدبیر منزل در جامعه شهری دوره مشروطه

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بین المللی امام خمینی

2 استاد تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

3 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی

چکیده

در جامعه شهری خانواده عبارت است از زن و شوهر و فرزندان، هرکدام از اعضای خانواده در مقابل دیگری وظایف و مسئولیت هائی دارند که انجام آنها باعث دوام و استمرار این نهاد می شود. در جامعه دوره قاجار، زنان شهری نسبت به زنان روستائی محدودیت های اجتماعی بیشتری داشتند، لیکن از نیمه های این دوره، مطالب فراوانی درباره ضرورت تغییر جایگاه زن به مثابه کانون نهاد خانواده مطرح شد. برای این منظور مفهومی جدید از تدبیر منزل ارائه گردید که طبق آن، مدیریت خانواده برعهده زن بود. در همین راستا تعاریف نوینی از مفاهیم مادری و همسری شکل گرفت که نقش مهمی در تحولات آتی حقوق بانوان برعهده داشت. مقاله حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی و با استناد به برخی مطبوعات دوره مشروطه به بعد، تلاش می کند عوامل این تحول را مورد بحث قرار دهد. پرسش اصلی مقاله این است که چه عوامل محیطی در ارائه تعریفی نوین از خانواده اثر داشت و مفهوم تدبیر منزل چه معنی جدیدی یافت؟ فرضیه مقاله حاضر این است که عرف و عادت بود که مانع از حضور جدی زنان در عرصه های مدنی می شد، با ارائه تعاریف نوین از وظایف نهاد خانواده و ارائه مفهومی جدید از تدبیر منزل، این عرف و عادت تا حدی به حاشیه رانده شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

تحول نهاد خانواده و مفهوم تدبیر منزل در جامعه شهری دوره مشروطه

نویسندگان [English]

  • Samar Hassan 1
  • Hossein Abadian 2
  • Mohsen Bahram Nejad 1
  • bagher ali adelfar 3
1 Department of History, Faculty of Humanities, Imam Khomeini International University
2 Professor of Imam Khomeini International University
3 imam khomeini international university
چکیده [English]

در جامعه شهری خانواده عبارت است از زن و شوهر و فرزندان، هرکدام از اعضای خانواده در مقابل دیگری وظایف و مسئولیت هائی دارند که انجام آنها باعث دوام و استمرار این نهاد می شود. در جامعه دوره قاجار، زنان شهری نسبت به زنان روستائی محدودیت های اجتماعی بیشتری داشتند، لیکن از نیمه های این دوره، مطالب فراوانی درباره ضرورت تغییر جایگاه زن به مثابه کانون نهاد خانواده مطرح شد. برای این منظور مفهومی جدید از تدبیر منزل ارائه گردید که طبق آن، مدیریت خانواده برعهده زن بود. در همین راستا تعاریف نوینی از مفاهیم مادری و همسری شکل گرفت که نقش مهمی در تحولات آتی حقوق بانوان برعهده داشت. مقاله حاضر با روشی توصیفی-تحلیلی و با استناد به برخی مطبوعات دوره مشروطه به بعد، تلاش می کند عوامل این تحول را مورد بحث قرار دهد. پرسش اصلی مقاله این است که چه عوامل محیطی در ارائه تعریفی نوین از خانواده اثر داشت و مفهوم تدبیر منزل چه معنی جدیدی یافت؟ فرضیه مقاله حاضر این است که عرف و عادت بود که مانع از حضور جدی زنان در عرصه های مدنی می شد، با ارائه تعاریف نوین از وظایف نهاد خانواده و ارائه مفهومی جدید از تدبیر منزل، این عرف و عادت تا حدی به حاشیه رانده شد.

مراجع

الف: کتابها و نسخ:
احتشام الدوله، خانلر میرزا، (بی تا)، تأدیب النسوان، نسخه خطی کتابخانه ملی ایران.
ارسطو، (1358)، سیاست، ترجمه حمید عنایت، تهران: امیرکبیر.
ارسطو، (1385)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
استرآبادی، بی بی خانم، (1312ق)، معایب الرجال، تهران: چاپ سنگی.
اعتصام الملک آشتیانی، (1318ق.)، تربیت نسوان، تبریز: چاپ سنگی.
آفاری، ژانت، (1377)، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضائی، تهران: بیستون.
بامداد، بدرالملوک، (1348)، زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا انقلاب سفید، تهران: ابن سینا.
حجازی، بنفشه، (1388)، زنان مبارز ایران از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران: مؤلف.
خاطرات تاج السلطنه، (1371)، به کوشش منصوره اتحادیه، تهران: نشر تاریخ ایران.
ساناساریان، الیز، (1384)، جنبش حقوق زنان در ایران، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
سیاح، محمد علی، (1390)، سفرنامه حاج سیاح، به کوشش علی دهباشی، تهران: سخن.
شرح مأموریت آجودانباشی، به ضمیمه سفرنامه عبدالفتاح گرمرودی، (1356)، به کوشش محمد مشیری، تهران: اشرفی.
شیل، ماری، (1362)، خاطرات لیدی شیل، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو.
فرخزاد، پوران، (1381)، کارنمای زنان کارآی ایران از دیروز تا امروز، تهران: قطره.
مادام دیولاوفوا، (1371)، سفرنامه، خاطرات کاوشهای باستان شناسی شوش، ترجمه ایرج فره وشی، تهران: دانشگاه تهران.
مذاکرات مجلس شورای ملی در دوره اول تقنینیه، (1285)، تهران: انتشارات مجلس شورای ملی.
هیکل، م. نبی و قمرصافی، بی بی حاجی، (1396)، فرهنگ علمی موضوعی، کابل: مطبعه صنعتی لمر.
 
ب. نشریه ها:
اختر، سال دوم، استانبول: 1877.
ایرانشهر، سال اول، برلین: 1301 شمسی.
آموزگار، سال اول، رشت: 1339 قمری.
پرورش، سال اول، قاهره: 1316 قمری.
تمدن، سال اول، تهران: 1324 قمری.
ثریا، سال دوم، قاهره: 1317 قمری.
حبل المتین، چاپ تهران، سال اول، 1327 ق.
حبل المتین، سال اول، تهران: 1327 قمری.
روزنامه اطلاعات، سالهای چهارم تا دوازدهم، تهران: 1316-1309.
شکوفه، سال اول، تهران: 1332 قمری.
شمس، سال سوم، استانبول: 1327 قمری.
قانون، به کوشش هما ناطق، تهران: 1356.
کاوه، چاپ برلین: 1294-1300 هـ. ش.
کوکب دری، سال سوم، تهران: 1287 شمسی.
مجلس، سال اول، تهران: 1324 قمری.
نامه فرنگستان، سال اول، برلین: 1301 شمسی.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار