مقابلۀ گفتمان تبارشناسی در دو متن تاریخی قرن 4ه.ق؛ تاریخ بخارا و تجارب‏ألامم

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 فارغ التحصیل دکتری تخصصی دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

تبارگرایی و توجه به تبار در بین حکومت‏های ایرانیِ قرن چهارم هجری اهمیت خاصی داشته است. بنابراین یکی از مباحث مهم نظری در تاریخ ایران، در قرون نخستین و میانه اسلامی، گفتمان تبارشناسی تاریخی است. در این میان دو سلسلۀ سامانی و آل‏بویه به منظور کسب مقبولیت در بین مردم، به تبار خود و معرفی آن به جامعه ایرانی و بزرگان و دانشمندان ایرانی توجه خاصی داشتند. از سوی دیگر نمی‏توان به نقش ایدئولوژی در تثبیت قدرت حکومت‏های مستقل ایرانی در این زمان بی‏توجه بود.
   مهمترین منابع موجود در مورد تاریخ سیاسی این دو سلسله کتابهای تجارب‏ألامم و تاریخ بخارا هستند. نویسندگان این دو کتاب به خوبی از نقش گفتمان تبارشناسی سلسله‏های مورد نظر آگاه بودند و از این مسأله غافل نماندند. این مقاله برآن است تا گفتمان سیاسی و تبارشناسی حکومت‏های سامانی و بویه را در این دو منبع مهم مورد بررسی قرار دهد.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

مقابلۀ گفتمان تبارشناسی در دو متن تاریخی قرن 4ه.ق؛ تاریخ بخارا و تجارب‏ألامم

نویسندگان [English]

  • Mina Safa 1
  • Mostafa Nadim 2
1 graduated student of Shiraz University
2 Associate professor.Department of History. Shiraz university
چکیده [English]

تبارگرایی و توجه به تبار در بین حکومت‏های ایرانیِ قرن چهارم هجری اهمیت خاصی داشته است. بنابراین یکی از مباحث مهم نظری در تاریخ ایران، در قرون نخستین و میانه اسلامی، گفتمان تبارشناسی تاریخی است. در این میان دو سلسلۀ سامانی و آل‏بویه به منظور کسب مقبولیت در بین مردم، به تبار خود و معرفی آن به جامعه ایرانی و بزرگان و دانشمندان ایرانی توجه خاصی داشتند. از سوی دیگر نمی‏توان به نقش ایدئولوژی در تثبیت قدرت حکومت‏های مستقل ایرانی در این زمان بی‏توجه بود.
   مهمترین منابع موجود در مورد تاریخ سیاسی این دو سلسله کتابهای تجارب‏ألامم و تاریخ بخارا هستند. نویسندگان این دو کتاب به خوبی از نقش گفتمان تبارشناسی سلسله‏های مورد نظر آگاه بودند و از این مسأله غافل نماندند. این مقاله برآن است تا گفتمان سیاسی و تبارشناسی حکومت‏های سامانی و بویه را در این دو منبع مهم مورد بررسی قرار دهد.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • واژه‏های کلیدی: گفتمان تبارشناسی
  • گفتمان سیاسی
  • دودمان سامانی
  • آل بویه
  • تاریخ بخارا
  • ‌تجارب‏ألامم
کتاب‏نامه
- آذرنوش، آذرتاش (1375). تاریخترجمهازعربیبهفارسی،تهران،ایران: سروش.
-ابوالقاسمی، محسن(1380). ‌تاریخ زبان فارسی، تهران: سمت.
- ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد 732-808ه.ق(1366). مقدمه ابن خلدون، ترجمۀ پروین گنابادی، ج2، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
- اشپولر، برتولد (1396).  تاریخایراندرقروننخستیناسلامی، ج1 و 2،ترجمۀمریممیراحمدی، تهران،ایران: انتشاراتعلمیوفرهنگی.
- بشار عواد، معروف (پاییز 1383). «در جستجوی نسخ: مولف تاریخ بخارا کیست؟»، آیینۀ میراث، مترجم: علی بهرامیان، دوره جدید، شماره 26،صص 93-102.
- بارت، رولان (1387). درآمدی بر تحلیل ساختاری روایت‏ها، ترجمۀ محمد راغب، تهران: فرهنگ صبا.
- بارتولد، واس‍ی‍ل‍ی‌ ولادی‍م‍ی‍رووی‍چ (1366). ترکستان نامه (ترکستان در عهد هجوم مغول)، ترجمۀ کریم کشاورز، ج1، تهران: انتشارات آگاه.
--------- ‌(1377).خ‍ل‍ی‍ف‍ه‌ و س‍ل‍طان‌ و م‍خ‍ت‍ص‍ری‌ درب‍ارۀ‌ ب‍رم‍ک‍ی‍ان‌، ت‍رجمۀ س‍ی‍روس‌ ای‍زدی‌، ت‍ه‍ران‌: ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر‏.
- بلعمى، أبوعلی قرن4ه.ق (1378). تاریخنامهطبرى،تحقیقمحمدروشن،جلد 1و2،تهران: سروش.
- بوسه،هربرت (1390). «ایراندرعصرآلبویه«، تاریخایرانکمبریج،ج. 4، گردآوریزیرنظرریچارد نلسونفرای، ترجمۀحسنانوشه،تهران: مؤسسهانتشارات امیرکبیر، صص 210-293.
- پورشریعتی، پروانه (1391). «پارتیانوگردآوریشاهنامه‏هایمرجع»، ایران‏نامه، سال 26، شمارۀ 1-2، صص 117-154.
- تفضلی، ابراهیم (بهار 1376). «دهقان»، ترجمۀ ابوالفضل خطیبی، نامۀ فرهنگستان، شماره 9، صص 148- 155.
- خنجی، فضل ا.. روزبهان 850-927ه.ق (1362). سلوک الملوک، تصحیح و مقدمۀ محمد علی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
- خیراندیش، عبدالرسول (بهار 1377). «بازارهای بخارا»، ایرانشناخت، شمارۀ 8، صص 224-249.
-------------- (‌مرداد و شهریور 1380). «صورت‏شناسی تاریخ‏های محلی»، ‌کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 46 و 47،‌ صص 3-31.
- دریفوس، ه. و رابینو، پ (1376). فوکو: فراتر از ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمۀ بشیریه، تهران: نشر نی.
- سجادی، صادق و عالم زاده، هادی(1380).‌ تاریخنگاری در اسلام،‌ تهران: ‌سمت.
- صالحی، نصرا..(خرداد و تیر 1380). «کتابشناسی توصیفی تاریخ‏های محلی(منابع و متون)»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شمارۀ 44 و 45،صص 12-47.
- صفا، ذبیح ا..(1371). تاریخ ادبیات در ایران، ج2، تهران: انتشارات فردوسی.
- طبرى، محمدبنجریر 310ه.ق (1375). تاریخطبرى، ترجمۀابوالقاسمپاینده،ج 2، تهران:اساطیر.
- غزالی، محمد بن محمد 450-505ه.ق(1389). نصیحه الملوک، مصحح عزیزا.. علیزاده، تهران: فردوس.
- فارابی، محمد بن محمد 339ه.ق (1354). مبادی آراء اهل مدینه فاضله، ترجمۀ جعفر سجادی، تهران: رز.
- فروزانی، سید ابوالقاسم (بهمن 1377). «تاریخ بخارای نرشخی، نمونه‏های نفیس از تاریخ‏های محلی»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 16،صص27-29.
- فی، برایان (1383). پارادایم شناسی علوم انسانی، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: پژوهشکدۀ راهبردی.
- کاظمی موسوی، سید احمد(بهار و تابستان 1369). «مروری انتقادی بر کتاب غیاث الامم فی الثیات الظلم نوشته امام الحرمین ابوالمعالی جوینی»، تحقیقات اسلامی، سال 5، بهار و تابستان 1369، شمارۀ 1 و 2، صص 135-145.
- کرمر، جورج (1375). احیای فرهنگی در عهد آل بویه، ترجمۀمحمدسعیدحناییکاشانی،تهران
ایران: نشردانشگاهی.
- گازرانی، ساقی (1397). روایت‏های خاندان رستم و تاریخ‏نگاری ایرانی، ترجمه سیما سلطانی، تهران: نشر مرکز.
- ماوردی، علی بن محمد 364-450ه.ق(1373ه.ش/1994م.). احکام السلطانیه، خرج احادیث و علق علیه خالد عبداللطیف السبع العلمی، بیروت: دارالکتاب العربی.
- میلز، سارا (1382). گفتمان، مترجم فتاح محمدی، زنجان: هزارۀ سوم.
- مک کارتی، ای. دی(1388). معرفت به مثابه فرهنگ، زیر نظر و مقدمه دکتر محمد توکل، ترجمۀ کمال خالق پناه و دیگران، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنکی و اجتماعی.
- مسکویهالرازی، أبوعلی 421 ه.ق(1369). تجاربالأمم، ج1، ترجمۀابوالقاسمامامی، تهران:سروش.(1376)؛ جلد 5 و6،علینقیمنزوی،تهران:توس.
- مورگان، د.اُ (1391). دایره‏المعارف جهان نوین اسلام، سرویراستار جان. ل. اسپوزیتو، ترجمه و تحقیق زیر نظر حسن طارمی راد و دیگران، ج3، تهران: نشر کتاب مرجع؛ نشر کنگره،ذیل عنوان سلطان، صص75-78.
- میثمی،جولی اسکات (1391). تاریخنگاریفارسی (سامانیان،غزنویان،سلجوقیان) ،ترجمۀمحمددهقانی،تهران،ایران: نشرماهی.
- نوایی، عبدالحسین (1376)، متون تاریخی به زبان فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‏ها(سمت).
- نرشخى،أبوبکرمحمدبنجعفر 348ه.ق(1363)،تاریخبخارا، ترجمهأبونصرأحمدبنمحمدبننصرالقباوى،تلخیصمحمدبنزفربنعمر،تحقیقمحمدتقىمدرسرضوى،تهران:توس.
- هال، استوارت (1391). معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمه احمد گل محمدی، تهران: نشر نی.
-Bosworth, C. E. (1973). The Heritage of Rulership in Early Islamic Iran and the Search for Dynastic Connections with the Past. Iran, Vol. XI, 51-63.
 
-Daniel, E. L. ((2012. Rise and Development of Persian Historiography. Persian
Historiography, Edited by Charles Melville, A history of Persian Literature, Vol X, edited by Ehsan Yarshater, published by I.B.Tauris and Co Ltd., 101-155.
 
-Focault, M (1980a). Power /knowledge: Selected interviews 1972-77, ed.Gordon, C., Harvester, Brighton.
-Laclau, E (1990).New Reflections on the Revolution of our Time, VERSO London, New York.
 
-Madelung, W.(1969). The assumption of the title Shāhānshāh by the Bûyds and begin of the deylam (Dawlat Al-Deylam).JNES, Vol 28 (1), Jan. 1969, 84-108.
-Pourshariati, P (1995). Iranian tradition in Tus and the Arab presence in Khurāsān, Columbia University.
 
-Weber, M. (1946). From Max Weber, translated by Gerth and Mills, New York: Oxford University Press.