کشف بنای موسوم به "خانه صلح" در کاوش مجموعه تاریخی اتحادیه: روایتی باستان شناسانه از درگیری های واقعه 14 آذر 1330 تهران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد مرمت آثار دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری باستان شناسی گرایش دوره اسلامی دانشگاه تهران

4 دانشجوی دکتری مرمت بناها و بافت‌های تاریخی دانشگاه هنر اصفهان

10.30465/hcs.2018.4465

چکیده

علیرغم توسعه علم باستان­شناسی و تحقیقات مرتبط با آن در دهه­های اخیر،  جایگاه "باستان شناسی تاریخی"، به عنوان یکی از پیشروترین شاخه های این علم، در پژوهش های مربوط به تاریخ ایران چندان برجسته نیست. بی تردید می­توان بافت قدیم شهر تهران را کانون ظهور اصلی­ترین رویدادهای تاریخی سده­های معاصر ایران به حساب آورد. یکی از نهادهایی که در 14 خرداد 1329 در عرصه سیاسی ایران ظاهر شد «جمعیت ایرانی هواداران صلح» بود که ساختمان این نهاد موسوم به «خانه صلح» در درگیری‌های واقعه 14 آذر 1330 ویران و برای همیشه متروک گردید؛ لیکن هیچ یک از منابع تاریخی محل دقیق این خانه را مشخص نساخته بودند. درادامه عملیات مرمت و احیای بافت تاریخی تهران و به منظور خوانا­سازی فضاهای تخریب شده شهری، کاوشهای باستان­شناسانه در یکی از مشهور­ترین مجموعه­های تاریخی محله لاله زار (خانه اتحادیه) به انجام رسید. در عملیات مرمت و کاوش سال 1394 در این مجموعه تاریخی بقایای یک ساختمان تخریب‌شده به دست آمد که با توجه به شعارها و دیوارنوشته‌های موجود مشخص شد که این بنای تخریب شده همان باشگاه اعضای جمعیت ایرانی هواداران صلح (خانه صلح) است. در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا در پاسخ به این پرسش که باستان­شناسی تاریخی چگونه می تواند چشم اندازهای جدیدی از یک واقعه تاریخی را در اختیار پژوهشگران تاریخ قرار دهد، گزارشی از کشف بنای گم شده مذکور ارائه شود.  
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Uncovering the "House of Peace" in Khaneh-ye Ettehadieh Historical Complex (Tehran): New Archaeological Account of the Events of 6 December 1951

نویسندگان [English]

  • saeed karimian 1
  • Mohammad gholamnegad 2
  • ALI NEMATI ABKENAR 3
  • YASSER JAFARI 4
2 University of Tehran , Faculty of art, department of architecture
3 PH.D CANDIDATE, DEPARTMENT OF ARCHAEOLOGY, UNIVERSITY OF TEHRAN
4 PH.D CANDIDATE DEPARTMENT OF RESTORATION ISFAHAN UNIVERSITY OF ART
چکیده [English]

Despite advances in archaeology and associated research over the recent decades, the place of “historical archaeology”, as one of the pioneering branches in this field, has not been prominent in historical studies about Iran. Without doubt, the old fabric of Tehran can be considered as the cradle of many important historical events over the recent centuries. One of the parties that appeared in Iran’s political arena on 4th June 1950 was the so-called "Iranian Community of Piece Advocates". Headquarter of the party, known as “the House of Peace”, was destroyed and forever abandoned during the chaos resulting from the Communist party uprising on 6th December 1951. However, no historical source has any record of the exact location of this house.
Following the restorations and revitalization of the historic parts of Tehran, and in order to recognize the destroyed units, extensive archaeological excavations were carried out in one of the most famous historical parts of Lalehzar Street (Khaneh-ye Ettehadieh). During the restoration and excavations of 2015 in this place, a demolished building was found that, based on the slogans and writings on the walls, seems to be the once-lost House of Peace. The present study tries to provide an account of the discovery of mentioned building, in order to answer the question of how historical archaeology can uncover new evidences about historical events.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Historical archaeology
  • Historical fabric of Tehran
  • Khaneh-ye Ettehadieh complex
  • House of Peace. the event of 6th December 1951
آبراهامیان، یرواند (1384)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه چی، تهران، نشر مرکز.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1363)، چهل سال تاریخ ایران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه (المآثر و الآثار) ، به کوشش ایرج افشار، تهران، اساطیر.
اتحادیه نظام مافی، منصوره (1377)، اینجا تهران است،  تهران، نشر تاریخ ایران.
............................... (1391)، حکایت یک زن در زیروبم روزگار؛ زندگینامه عزت السلطنه نظام مافی، تهران، نشر تاریخ ایران.
انوار، سید عبدالله (1372)، تهران، جلد3 ، تهران، انتشارات روشنگران.
پرونده ثبتی خانه اتحادیه (1384). تهران، سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری.
صحرانورد، محمد (1392)، نخستین گام‌های هنر ضد جنگ، نشریه بین‌المللی مکعب، شماره 29
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی دویست و دهمین جلسه از شانزدهم دوره قانونگذاری،11/6/1395، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی  http://www.ical.ir.
چگینی، محمد، احمدی، مهدی (1388)، قضیه 14 آذر به روایت اسناد مجلس، پیام بهارستان، شماره 6.
حبیبی، حسن،  وثوقی، محمدباقر (1387)، بررسى تاریخى، سیاسى و اجتماعى اسناد بندرعباس، تهران، انتشارات بنیاد ایران‌شناسی.
رحیمی، مصطفی (1379)، قرن روشنفکران فرانسه از 1898 تا 1998، اطلاعات سیاسی- اقتصادی،159 شماره های 159   و 160
سرشار، هما (1378)، شعبان جعفری، لس‌آنجلس: نشر ناب
عاقلی، باقر (1379)، روزشمار تاریخ از مشروطه تا انقلاب اسلامی، تهران، نشر گفتار.
...................(1380)، شرح‌حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، جلد اول، تهران، نشر گفتار.
عین السلطنه، قهرمان میرزا سالور (1374)، روزنامه خاطرات عین‏السلطنه، جلد 1، تهران، اساطیر.
کیانوری، نورالدین (1371)، خاطرات، چاپ اول، تهران، موسسه‌ی تحقیقاتی و انتشاراتی دیدگاه
کاتوزیان، محمد علی (1395)، ایران جامعه کوتاه مدت و سه مقاله دیگر،ترجمه عبدالله کوثری، چاپ چهارم، تهران، نشر نی
گلبن، محمد (1389)، ملک‌الشعرا بهار و مبارزه در راه صلح، مجله بخارا، شماره 76.
مجله خواندنی‌ها، (1330)، جزئیاتی از زدوخورد چهاردهم آذر، شماره 31
معتمدی، محسن، (1381)، جغرافیای تاریخی تهران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی
مهریار، محمد. فتح‌الله یف، شامیل و فخار تهرانی. (1378)، اسناد تصویری شهرهای ایرانی دوره قاجار، تهران، دانشگاه شهید بهشتی.
میرزایی، مریم(1389)، باغ های لاله زار،  فصلنامه جستارهای شهرسازی، شماره 32
نظام‌السلطنه مافی، حسینقلی خان (1386)، خاطرات و اسناد حسین‏قلى‏خان نظام‏السلطنه مافی، به کوشش معصومه مافی و منصوره اتحادیه مافی، تهران، نشر تاریخ ایران
هاشمی زاده، ایرج (1384)، مرگ یک دگراندیش(درگذشت مصطفی لنکرانی در وین)، مجله بخارا، شماره 42