بازنمایی اندرزهای اردشیر ساسانی در قابوسنامه (بر اساس مراحل سه‌گانه حکمت عملی)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه ولایت

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد

10.30465/hcs.2018.3884

چکیده

اندرزها و حکمت­های اردشیر ساسانی از لحاظ تربیتی چنان ارزشمند بود که علاوه بر کاربرد و استفادۀ فراوان در دورۀ ساسانی، در دورۀ اسلامی نیز به منزلۀ منشوری برای فرمانروایان و منبعی غنی برای نویسندگان ادب و اخلاق و تاریخ به شمار می­رفت. قابوسنامه از نصیحت­نامه­های نگاشته شده در قرن پنجم هجری است.موضوعات متنوع تربیتی قابوسنامهنشانگر آن است که عنصرالمعالی در نگارش آن، به منابع متعددی نظر داشته؛ بنابراین، بازیابی اندرزهای اردشیر ساسانی در این اثر جای بررسی دارد. اهمیت بازیابی اندرزهای اردشیر در قابوسنامه، تبیین فرآیندی است که حکمت­های دورۀ ساسانی، در سده­های نخست اسلامی با آموزه­های اسلامی در باب مسائل تربیتی درهم آمیخت و آثاری تحت این شرایط پدید آمد که تا سده­های اخیر در آموزش کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار می­گرفت. با توجه به چنین فرآیندی، این سؤال مطرح است که اندرزهای اردشیر چگونه و در چه زمینه­هایی، در قابوسنامه مورد استفاده قرار گرفته است؟ در این نوشتار اندرزهای اردشیر بر اساس بخش­های سه­گانه حکمت عملی در قابوسنامه مشخص شده است. این مقاله به روش تاریخی با تحلیل و مقایسۀ اندرزهای اردشیر و حکمت­های موجود در قابوسنامه نگاشته شده است. بررسی­ها نشان می­دهد اندرزهای اردشیر ساسانی بخش قابل توجهی از محتوای قابوسنامه را شامل می­شود. البته تعالیم اسلامی، تجربیات خود عنصرالمعالی و دیگر اندرزهای ایرانیان باستان نیز در نگارش قابوسنامه مورد استفاده قرار گرفته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of the Sasanid Ardeshir's Advices in Qabous-Nameh (Based on three parts of of Pragmatic wisdom

نویسندگان [English]

  • abdolah safarzaie 1
  • Mohammad-Taghi Imanpour 2
1 Assistant Professor, Department of History, University of Velayat
2 Department of history of Ferdowsi university of Mashhad
چکیده [English]

The Sasanid Ardeshir's Advices were so valuable in terms of training that besides much usage and application in Sasanid period, they were considered as a prism for commanders and a rich source for literature and ethic authors in Islamic period. Qabous-nameh is considered of written advices in fifth Hijri century. Various training subjects of Qabous-nameh represent that Unsur al-Maʿāli has utilized numerous sources in writing it; therefore, it needs to be surveyed to retrieve the Sasanid Ardeshir's Advicesin the work. The importance of retrieving Ardeshir's advices in Qabous-nameh, is to express the process which the mottos of Sasanid period mixed with Islamic Learnings in lslamic primary centuries about training matters and were made some works under the situations that they were used to educate children and teens until recent centuries. According to the process, this question is proposed how and where Ardeshir's advices have been used in Qabous-nameh? In this writing, Ardeshir's advices have been specified based on three parts of practical motto in Qabous-nameh. The article has been written historically by analyzing and comparing Ardeshir's advices and available mottos in Qabous-nameh. The surveys show that the Sasanid Ardeshir's Advicesinclude much part of Qabous-nameh content. Of course, it has also been used Islamic teachings, Unsur al-Maʿāli experiences and other advices of ancient Iranians in writing Qabous-nameh

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Sasanid Ardeshir's Advices were so valuable in terms of training that besides much usage and application in Sasanid period
  • they were considered as a prism for commanders and a rich source for literature and ethic authors in Islamic period. Qabou
  • therefore
  • it needs to be surveyed to retrieve the Sasanid Ardeshir's Advicesin the work. The importance of retrieving Ardeshir's advices in Qabous-nameh
  • is to express the process which the mottos of Sasanid period mixed with Islamic Learnings in ls
آبی، ابوسعید(1990)، نثرالدرر. جلد 7، تصحیح منیره محمدالمدنی و حسین نصار، قاهره: بی­نا.
باسورث، ادموند کلیفورد(2536)، تاریخ غزنویان. ترجمه حسن انوشه، تهران: امیر کبیر.
بهار، محمد تقی(1376)، سبک شناسی. جلد 2، تهران: انتشارات بدیهه.
ثعالبی، ابومنصور(1963)، تاریخ غررالسیر، طهران: مکتبه الاسدی.
جابری، ناصر(1386)، در ماهیت اندرز و اندرزخوانی. کیهان فرهنگی، شماره 248، 64-67.  
جاحظ، عمرو بن بحر(1914)، التاج. تحقیق احمد زکی پاشا، قاهره: بی نا.
الدینوری ابوحنیفه(1960)، الاخبار الطوال. تحقیق عبدالمنعم عامر، قاهره: داراحیاءالکتب العربی.
سبزیان پور، وحید(1392)، بررسی دیدگاه­های تربیتی ایران باستان در قابوسنامه. پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال         پنجم، شماره 17، 51-86.  
طوسی، خواجه نصیرالدین(1364)، اخلاق ناصری. به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری، تهران: انتشارات           خوارزمی.
العاکوب، عیسی(1374)، تأثیر پند پارسی بر ادب عرب. ترجمه عبداله شریفی خجسته، تهران: علمی و فرهنگی.
عباس، احسان(1348)، عهد اردشیر. ترجمه محمدعلی امام شوشتری، تهران: انجمن آثار ملی.
علوی مقدم، محمد و رضا اشرف زاده (1374)، برگزیده اخلاق ناصری. بی­جا: انتشارات توس.
عنصرالمعالی، کیکاووس بن اسکندر(1390)، قابوسنامه، به تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: علمی و فرهنگی.
فردوسی، ابوالقاسم(1386)، شاهنامه. به کوشش پرویز اتابکی، تهران: علمی و فرهنگی.
فوشه کور، شارل هانری دو(1377)، اخلاقیات. ترجمه محمد علی امیر معزی و عبدالمحمد روحبخشان، تهران:            مرکز نشر دانشگاهی.
ماوردی، ابوالحسن(1384)، اندرز به پادشاهان. به اهتمام محمد جاسم الحدیثی، ترجمه و تعلیق محمد میرویس            غیاثی، کابل: مطبعه بهیر.
المبرد، محمد بن یزید(1956)، الفاضل. تحقیق عبدالعزیز میمنی، قاهره: دارالکتب المصریه.
محمدی، محمد(2536)، فرهنگ ایرانی پیش از اسلام و آثار آن در تمدن اسلامی و ادبیات عربی. تهران: دانشگاه           تهران.
محمدی ملایری، محمد(1382)، تاریخ و فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی. جلد 5،          تهران: انتشارات توس.
مسعودی، علی بن حسین(1948)، مروج الذهب و معادن الجوهر. الجزالاول، به تحقیق محمد محی­الدین عبدالحمید، قاهره: المکتبه التجاریه الکبری.
مسکویه رازی، ابوعلی (2001)، تجارب الامم. الجزء الاول، حققه و قدم له ابوالقاسم امامی، طهران: دار سروش.
مشرف، مریم(1389)، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران. تهران: انتشارات سخن.
نفیسی، سعید(1320)، منتخب قابوسنامه. تهران: چاپخانه سپهر
یادگاری، عبدالمهدی(1388)، نیشابور طاهری مرکز ثقل خراسان. تهران: نشر ژرف.
همایی، جلال­الدین(1373)، منتخب اخلاق ناصری. تهران: نشر هما.