علل نظری پیوند سیاست عمل‌گرا با دیانت دنیا‌گرای ساسانیان با بررسی شواهد مکتوب از گنجینه‌های شاهنشاهی ساسانی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی، استادیار دانشگاه اصفهان

2 دکتری تاریخ، زبان‌ها و تمدن‌های دنیای باستان استادیار دانشگاه اصفهان

3 کارشناسی ارشد تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران

10.30465/hcs.2018.3883

چکیده

گرایش ساسانیان به ثروت درباری و گنجینه­های باشکوه در پیوند با نوع رویکرد آن­ها به زندگی مادی و این جهانی بود که آن نیز در ساختار قدرت و جهان­بینی این شاهنشاهی بازتاب یافته بود. این مسئله همچنین تحت تأثیر شرایط تازۀ جهانی هم­عصر این امپراتوری و تحولات داخلی آن بود. مهم­ترین پیامد این رویکرد در اواخر دوران ساسانی در گرایش به تمرکز قدرت و ثروت خود را نشان داد که با از میان برداشتن زمین­داران قدرتمند محلی و تبدیل آنان به دهقانان یا زمین­داران خرد رخ داد و این موضوع، دربار ساسانی را کانون تجمع ثروت از سرتاسر نقاط این شاهنشاهی ساخت، به گونه­ای که در هیچ یک از ادوار پادشاهان این سلسله نمونه­ای را نمی­توان سراغ گرفت. این مسئله به ویژه در دوران خسرو دوم نمود می­یابد که تمرکز ثروت به پدیدآمدن خزانه­ای سرشار از گنجینه­هایی منجر شد که نمونه­هایی از آن در کتب مورخان دوران اسلامی آمده است. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر شواهد مکتوب متعدد برجای­مانده از عصر ساسانی و پساساسانی دربارۀ گنجینه­های شاهان این سلسله و خزائن امپراتوری و بررسی و نقد داده­های متون فوق و پژوهش‌های جدید به روش توصیفی-تحلیلی، چگونگی رویکرد این امپراتوری را به مقوله ثروت و تجمل براساس باورهای دینی و اعتقادی بر مبنای رویکردهای نظری بررسی نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Theoretical reasons of links between pragmatic politics and worldly religion of Sasanians by studying literary evidence of imperial treasures of Sasanian Empire

نویسندگان [English]

  • massod seyed bonaakdar 1
  • Esmaeil Sangari 2
  • ali reza karbasi 3
2 Assistant professor/University of Isfahan
3 Graduated from the History Department of Tehran University
چکیده [English]

The Sassanians’ tendency to the wealth of the court and magnificent treasures related with their approach to worldly life which was reflected in the structure of their power and their worldview. This issue was also influenced by the new global conditions and internal developments.The most important consequence of this approach at the end of Sasanian Empire was their tendency to concentrate the power and wealth by removing powerful local landowners and making them as peasants or small landowners. This issue made the Sasanian court as the focus of wealth accumulation, so that there is no instance in any other periods like this. This issue, especially during Khosrow II, shows that the concentration of wealth led to the emergence of a rich treasury. The examples are in the books of historians of the Islamic period.In this paper it is aimed to study the approach of this empire to wealthand pomp on the basis of religious beliefs, relying on numerous literary evidence from Sasanian and post-Sasanian period about the treasures with descriptive-analytical method.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Sasanians
  • Treasures of Empire
  • Zoroastrianism
  • Worldly life
  • Materialism
-          ابن اثیر جزرى (1371): تاریخ کامل بزرگ اسلام و ایران، ترجمه: عباس خلیلى، ابوالقاسم حالت، تهران‏، مؤسسه مطبوعات علمى‏،33 جلدی.
-          ابن خرداذبه (1371): المسالک و الممالک، ترجمه سعید خاکرند، تهران،موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی.
-          ابن بلخی (1374): فارسنامه ابن بلخى‏،مصحح منصور رستگار فسائی،شیراز، بنیاد فارس شناسی‏.
-          ابن خلدون (1363): العبرتاریخابنخلدون،ترجمهعبدالمحمدآیتى،تهران،مؤسسهمطالعاتوتحقیقاتفرهنگى.
-          ابن خلدون، عبدالرحمن(1375): مقدمهابنخلدون،ترجمهمحمدپروینگنابادى،تهران،انتشاراتعلمىوفرهنگى.
-          ابنطباطبا، محمدبنعلىمعروفبهابنطقطقى (1360): تاریخفخرى،ترجمهمحمدوحیدگلپایگانى،تهران،بنگاهترجمهونشرکتاب.
-          آسموسن، ی.پ. (1389): مسیحیان در ایران، ترجمه حسن انوشه، از مجموعه تاریخ ایران کمبریج، جلد سوم، قسمت دوم، گردآورنده احسان یارشاطر، تهران، نشر امیرکبیر.
-          بلاذرى، أحمدبنیحیى (1337): فتوحالبلدان،ترجمهمحمدتوکل،تهران،نشرنقره.
-          بلعمی، ابوعلی محمد(1337): ترجمۀ تاریخ طبری، به اهتمام محمد جواد مشکور، تهران، انتشارات کتابخانه خیام.
-          تاریخنامهطبرى (1378):گردانیدهمنسوببهبلعمى،تحقیقمحمدروشن،جلد 1و2،تهران،نشر سروش.
-          تاریخنامهطبرى(1373):گردانیدهمنسوببهبلعمى، تحقیقمحمدروشن،جلد 3،4،5، تهران،نشرالبرز.
-          ثعالبی، عبدالملک بن محمد بن اسماعیل (1368): تاریخ ثعالبی( غرر اخبار ملوک الفرس و سیرهم)، ترجمه محمد فضائلی، تهران، نشر نقره.
-          جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر (1386): تاج، تهران، آشیانه کتاب.
-          حمزة بن حسن اصفهانی (1346): تاریخ پیامبران و شاهان( سنی الأرض و الأنبیاء)، ترجمه جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
-          خواند میر، غیاث الدین بن همام الدین (1380): تاریخ حبیب السیر، تهران‏، خیام‏،4 جلدی.
-          دریایی، تورج(1390): شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، تهران، نشر ققنوس.
-          دیانت،ابوالحسن (1367): فرهنگ تاریخی ارزشها و سنجشها ، 2ج، تبریز، انتشارات نیما، 2 جلدی.
-          دینورى، ابوحنیفهاحمدبنداود(1371): اخبارالطوال،ترجمهمحمودمهدوىدامغانى،تهران،نشرنى.
-          زنر، آر.سی(1389): طلوع و غروب زردشتی­گری، ترجمه تیمور قادری، تهران، نشر امیرکبیر.
-          سراج منهاج الدین ابو عمر عثمان جوزجانى(1363):طبقات ناصرى، مصحح عبدالحى حبیبى،‏ تهران‏، دنیاى کتاب‏، 2 جلدی.
-          سنگاری، اسماعیل و علیرضا کرباسی، بررسی علل شکل گیری ایده آلیسم انقلابی و تأثیر آن در عدم موفقیت این جنبش، دو فصل نامه علمی-پژوهشی تحقیقات تاریخ اجتماعی، دوره 6، شماره 2، پاییز و زمستان 1395، صص 163-190.
-          -----------------------------، رابطۀ مفاهیم «فره» و «خویشکاری» بر اساس متون پهلوی و کارکرد اجتماعی آن­ها در اندیشۀسیاسی ایران باستان، مجلۀ مطالعات ایرانی، سال شانزدهم، شمارۀ 31، بهار و تابستان 1396، صص127-139
-          صفا، ذبیح الله (1346): آئین شاهنشاهی ایران، تهران، دانشگاه تهران.
-          طبری ، محمد بن جریر (1375):تاریخ طبری، ترجمه ابو القاسم پاینده‏ ، تهران، اساطیر، 16 جلدی.
-          فردوسی،ابوالقاسم (1373): شاهنامه، تصحیح ژول مل، بی جا، انتشارات سخن، 7 جلدی.
-          قدامه بن جعفر، کاتب بغدادى(1370): الخراج، ترجمه حسین قره چانلو، تهران‏، نشر البرز.
-          کارنامۀ اردشیر بابکان(1386): ترجمه، آوانویسی و واژه نامه از بهرام فره­وشی، تهران، نشر دانشگاه تهران.
-          کتاب سوم دینکرد(1381): آذر فرنبغ پسر فرخزاد و آذرباد پسر امید، یادداشت و ترجمه از فریدون فضیلت، تهران، نشر فرهنگ دهخدا.
-          کریستن سن آرتور (1368): ایران در زمان ساسانیان‏، ترجمه: رشید یاسمى، تهران، دنیای کتاب.
-          کولسنیکف، آ.ای(1389): ایران در آستانه سقوط ساسانیان، ترجمه محمد رفیق یحیایی، تهران، نشر کندوکاو.
-          کوفى، ابن اعثم(1372): الفتوح،ترجمهمحمدبناحمدمستوفىهروى،تحقیقغلامرضاطباطبائىمجد،تهران،انتشاراتوآموزشانقلاباسلامى.
-          گردیزى، ابوسعیدعبدالحىبنضحاکابنمحمود(1363): تاریخگردیزى،تحقیقعبدالحىحبیبى،تهران،دنیاىکتاب.
-          ماتیکان یوشت فریان(1365): ترجمه و آوانویسی از محمود جعفری، تهران، نشر فروهر
-          مجمل التواریخ و القصص (بی تا):مصحح ملک الشعراء بهار و بهجت رمضانى ،تهران،کلاله خاور.
-          مسعودی،أبوالحسنعلىبنالحسین(1374): مروجالذهبومعادنالجوهر،ترجمهابوالقاسمپاینده،تهران،انتشاراتعلمىوفرهنگى.
-          مسکویه، ابوعلىالرازى(1369): تجاربالأمم،جلدیکم: مترجمابوالقاسمامامى،تهران،سروش.
-          مقدسى، مطهربنطاهر(1374): آفرینشوتاریخ،ترجمهمحمدرضاشفیعىکدکنى،تهران،آگه.
-          منهاجسراج(1363): طبقاتناصرى،تحقیقعبدالحىحبیبى،تهران،دنیاىکتاب.
-          میرزایی، علی­اصغر(1394): بررسی نظام مالیاتی ساسانی و اصلاحات مالی خسرو انوشیروان، فصلنامه پژوهش های تاریخی، سال پنجاه و یکم، دوره جدید، سال هفتم، شماره دوم(پیاپی26)، تابستان، صص109-124.
-          واقدى، محمدبنسعدکاتب(1374): طبقات الکبری،ترجمهمحمودمهدوىدامغانى،تهران،نشرفرهنگواندیشه.
-          وزیدگیهای زادسپرم(1385): زادسپرم پسر جوان جم، ترجمه محمد تقی راشد محصل، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
-          وینتر، انگلبرت و بئاته دیگناس(1386): روم و ایران؛ دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران، نشرفرزان روز.
-          همدانى، رفیعالدیناسحاقبنمحمدقاضىابرقوه(1377): سیرترسولالله،ترجمهوانشاى،تحقیقاصغرمهدوى،تهران،خوارزمى.
-          هینلز، جان(1386): شناخت اساطیر ایران، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، نشر چشمه.