اسکلت‌های سوختۀ انجدان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی

چکیده

انجدان روستایی کوهستانی و کهن‌سال واقع در 35 کیلومتری اراک است. این منطقه در قرن نهم قمری مرکز امامان اسماعیلی بوده است. وجود دو مقبرۀ شاه ‌‌قلندر و شاه‌ ‌غریب در این روستا، که مربوط به امامان نزاری از شاخۀ قاسم‌‌شاهی است، گویای این سخن است. در بازدید از این منطقه و با استفاده از عکس‌‌های قدیمی تهیه‌‌شده توسط یکی از اهالی بومی، تعداد زیادی اسکلت در مقبرۀ شاه ‌‌غریب به دست آمد که تا آن زمان کسی از وجود آن‌‌ها خبری نداده بود. این مسئله سؤال‌‌های متعددی را مطرح کرد. از جمله آن‌‌که این اسکلت‌‌ها متعلق به چه کسانی و چه دورانی است؟ آیا یک قتل عام خونین بوده یا یک مقبرۀ خانوادگی که بعدها به آتش کشیده شده است؟ در صورت صحت فرضیۀ قتل عام، علت آن چه بوده است؟ در هر دو صورت چه کسی یا کسانی به این کار دست زدند؟ و چرا؟ این مقاله سعی دارد با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌‌ای و میدانی پاسخی برای سؤالات فوق بیابد. روش تحقیق عبارت است از روش تاریخی از نوع توصیفی ـ تحلیلی با کمک از اسکلت‌‌شناسی باستان‌‌شناسی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

اسکلت‌های سوختۀ انجدان

نویسندگان [English]

  • maryam moezzi 1
  • Roza memari 2
اصطخری، ابواسحق ابراهیم (1368). مسالک و ممالک، به اهتمام ایرج افشار، تهران: علمی و فرهنگی.
افوشته‌ای نطنزی، محمود بن هدایت‌الله (1350). نقاوة الآثار فی ذکر الاخیار فی تاریخ الصفویه، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
انجدانی، یعقوب ‌‌خان (1331). تاریخ نو، نگارش و تلخیص و تصحیح ابراهیم دهگان، اراک: نامۀ افق.
تتوی، قاضی احمد و آصف‌‌ خان قزوینی (1382). تاریخ الفی، تاریخ هزارسالة اسلام، مصحح غلامرضا طباطبایی مجد، ج 8، تهران: علمی و فرهنگی و شرکت افست.
ترکمان، اسکندربیگ (1350). تاریخ عالم‌آرای عباسی، ج 2، تهران: امیرکبیر.
ترکمان، اسکندربیگ (1382). تاریخ عالمآرای عباسی، ج 1، مصحح ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
حسینی قمی، قاضی احمد بن شرف‌الدین الحسین (1383). خلاصة‌التواریخ، مصحح احسان اشراقی، تهران: مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
حموی، یاقوت (2010). معجم‌البلدان، ج 2، بی‌‌جا: بی‌‌نا.
دفتری، فرهاد (1385). تاریخ و عقاید اسماعیلیه، ترجمة فریدون بدره‌‌ای، تهران: پژوهش فرزان.
دهگان، ابراهیم (1345). کارنامه یا دو بخش دیگر از تاریخ اراک، تاریخ انجدان، سادات اسماعیلیه از خرابی الموت تا به عصر شاه خلیل‌الله، فهرست‌وار وقایع اراک از سال 1271 تا به عصر حاضر، اراک: چاپ‌خانۀ موسوی.
دهگان، ابراهیم (1386). تاریخ اراک، از دورة باستان تا آغاز دورة صفوی، با هم‌کاری ابوتراب هدایی، اراک: زرین و سیمین.
سلطانی، نبی‌‌الله (1382). طرح هادی روستای انجدان (دهستان امان‌آباد، بخش مرکزی، شهرستان مرکزی)، اراک: انتشارات بنیاد مسکن استان مرکزی.
شامی، نظام‌‌الدین (1363). ظفرنامه، تاریخ فتوحات امیرتیمور گورکانی، از روی نسخة فیلکس تاور، به کوشش پناهی سمنانی، تهران: بامداد.
صدیق، حسن (1372). نامداران اراک، به کوشش محمدرضا محتاط، تهران: مجتمع چاپ و لیتوگرافی طرفه.
غالب، مصطفی (1964). اعلام الاسماعیلیه، بیروت: دارالیقظه العربیه.
فلسفی، نصرالله (1339). زندگانی شاه عباس اول، ج 3، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
قمی، حسن ‌‌بن محمد بن حسن (1361). تاریخ قم، ترجمة حسن ‌‌بن علی‌‌ بن حسن ‌‌بن عبدالملک قمی، تصحیح سیدجلال‌‌الدین طهرانی، تهران: توس.
مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1364). قم‌‌نامه، مجموعة مقالات و متون دربارة قم، قم: کتاب‌خانة آیت‌‌الله مرعشی.
مستوفی قزوینی، حمدالله‌‌ بن ابی ‌‌بکر بن محمد بن نصر (1336). نزهة‌القلوب، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: کتاب‌خانة طهوری.
مستوفی، محمدمحسن (1375). زبدة‌التواریخ، مصحح بهروز گودرزی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر حسین افشار.
معزی، مریم (1372). «اسماعیلیان ایران از سقوط الموت تا امروز با تکیه بر دوران معاصر»، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمة علینقی منزوی، تهران: ناشر مؤلفان و مترجمان ایران.
میرخواند، سیدبرهان‌‌الدین (1339). تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیا الملوک و الخلفا، ج 6، تهران: چاپ پیروزی.
هدایت، رضاقلی‌‌خان امیرالشعرا (1288). انجمن‌‌آرای ناصری، دارالخلافة تهران: کتاب‌فروشی میرزا آقاسی کمرئی، چاپ سنگی.
هراتی، خیرخواه بن حسین (1339). تصنیفات خیرخواه هراتی، تهیة ایوانف، تهران: انتشارات انجمن اسماعیلیه.
یعقوبی، احمد بن اسحاق (1347). البلدان، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
 
Ivanow, W (1938). ‘Tombs of Some Persian Ismaili Imams’, n.s.XIV: 49-62J.B.B.R.A.S.