کانون نشر حقایق اسلامی در عرصۀ مبارزات ملی

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه مذاهب اسلامی تهران و عضو هیئت علمی گروه تاریخ مؤسسة آموزش عالی البرز قزوین

2 دانشیار تاریخ معاصر ایران و عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

«کانون نشر حقایق اسلامی» از گروه‌های مذهبی مؤثر در جریان مبارزات ملی‌شدن صنعت نفت و حوادث پس از آن است که در سال 1323 و توسط محمدتقی شریعتی در مشهد تأسیس شد. با شروع جنبش ملی نفت، فعالیت‌های این کانون از حالت فرهنگی صرف به تلاشی گسترده‌تر و حضور در عرصۀ سیاسی تبدیل شد. در آستانۀ انتخابات مجلس هفدهم، شریعتی در صدر فهرست انجمن‌های اسلامی شهر، که زیر عنوان «جمعیت‌های مؤتلف اسلامی» گرد هم آمده بودند، قرار گرفت و اعضای کانون وی بیش‌ترین تلاش را برای برگزیدن کاندیداهای همراه با دولت مصدّق انجام دادند. در اثنای اختلاف‌عقیده‌ای که میان آیت‌الله کاشانی و دکتر مصدّق، در ادامۀ مبارزات ملی، روی داد کانون، برخلاف بینش اسلامی و پشتیبانی پیشین خود از کاشانی، تا پایان کار خویش به حمایت از مصدّق پرداخت؛ زیرا تفکرات او را با برنامه‌های خویش هم‌سوتر می‌دید. سرانجام پس از کودتای ۲۸‌ مرداد ۱۳۳۲ و تا پیش از تابستان ‌۱۳۳۶، که کانون برای نخستین بار تعطیل شد، کانون به مرکز فعالیت‌های طرفداران مصدّق تبدیل شد. نویسندگان در این پژوهش، ضمن بررسی مقدمات جریان نهضت ملی، جایگاه و میزان تأثیر کانون نشر حقایق اسلامی را در نهضت ملی تحلیل کرده و به شناسایی علل اقداماتی چون تشکیل جمعیت‌های مؤتلف اسلامی و حضور فعالانۀ سیاسی کانون در عرصۀ مبارزات، تا پایان دولت مصدّق و نهضت ملی، پرداخته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Center for Islamic Truth Dissemination in the Arena of National Contests

نویسندگان [English]

  • Parastoo Kolahdoozha 1
  • Mohsen BeheshtiSeresht 2
چکیده [English]

One of the influential religious groups in national contests was the Center for Islamic Truth Dissemination in Mashhad in 1323, which had been founded byMuhammad TaqiShariati. With the advent of Oil Nationalization Movement, the activities of this center went beyond cultural activities and included political ones. On the eve of the seventeenth parliamentary election, Shariati became the most prominent figure within the communities of Islamic associations that had made coalition under the title of Islamic Coalition Party. The members of the Center tried their best for him to be selected. Within the disagreement caused between Ayatollah Kashani and Dr. Mohammed Mossadegh in Oil Nationalization Movement, the Center, despite its Islamic views and its former support of Ayatollah Kashani, continued supporting Mossadegh up to the end, as it saw his ideas more aligned with its programs. The Center turned into a base for proponents of Mossadegh until it was closed for the first time after the Iranian coup d'état on Mordad 28 till summer 1336. The present study, as well as investigating the causes of Oil Nationalization Movement, studies the status and the degree of influence of the Center for Islamic Truths Dissemination, and explores the factors which resulted in actions like formation of Islamic Coalition Party and the political activities of the Center in the fights, up to the end of Mossadegh government and National Movement period.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Center for Islamic Truths Dissemination
  • Muhammad TaqiShariati
  • Mashhad
  • Oil Nationalization
  • Mossadegh