Changes of Poshtkouh Boundary in the Qajar Era

Document Type : ..

Authors

1 PhD Candidate in Post-Islamic Iranian History, Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.

2 Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran

3 Assistant Professor, Department of History, Sanandaj Branch, Islamic Azad University, Sanandaj, Iran.

10.30465/hcs.2022.42447.2671

Abstract

Abstract

The Poshtkouh region was considered a strategic area in the western boundaries of Iran, and the Feyli governors who had ruled Pishkouh and Poshtkouh in Lorestan as local governors since the Safavid Dynasty were selected by the central government to rule the region. The present study aimed to investigate the following question: what were the changes occurring on the western boundaries of Iran in Poshtkouh during the Qajar era?

The study employed a descriptive-analytical methodology by relying on historical documents and maps and library resources, and the findings showed that the Poshtkouh region in the western boundaries of Iran witnessed relative changes in the Qajar Era due to the presence of strategic areas like the Seifi and Malkhatavi lands, border rivers like Konjancham, Gavi, and Changouleh, the Baghsaei region, and the salt mines of Poshtkouh. In this period, the Poshtkouh region did not suffer changes due to the military strength of its governors and the effective presence of the Tribes and clans of the region, and its geographical domain included parts of the Jassan, Badra, Zurbatiyah, and Tursaq in the Ottoman land.

Keywords


 
ابن‌خلدون، ابوزید ‌عبدالرحمان‌بن ‌محمد (1383)، العبر؛ تاریخ ابن‌خلدون، ترجمۀ عبدالمحمد آیتی، ج 3، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن‌فقیه همدانی، ابوبکر ‌احمد‌بن‌ محمدبن ‌اسحاق (1349)، مختصرالبلدان؛ بخش مربوط به ایران، ترجمۀ ح. مسعود، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
اتحادیه، منصوره (نظام مافی) (1379)، رضاقلی‌خان نظام‌السلطنه؛ صورت‌جلسات هیئت دولت مهاجرت، پژوهش و بازنوشتۀ منصورۀ اتحادیه، تهران: تاریخ ایران.
احتشامی، منوچهر (1383)، خوزستان و لرستان در عصر ناصری؛ به‌روایت فرمان‌های ناصرالدین‌شاه، مکاتبات امیرکبیر و میرزا‌ آقا‌خان نوری با احتشام‌الدوله، به‌کوشش آزیتا لقایی و فاطمه معزی، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
استادوخ (ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه)، سند 14-2-10-1280-1279 ق؛ 24-2-10-2801-1279 ق؛ 47-2-10-1280-1279 ق؛ 48-2-10-1280-1279 ق؛ 65 -2-10-1280-1279 ق؛ 41-2/3-5-1323 ق؛ 8-24-1328 ق؛ 18-1-45-1338 ق.
استارک، فریا‌مادلین (1364)، سفری به دیار الموت، لرستان، و ایلام، ترجمۀ علی‌محمد ساکی، تهران: علمی.
اسدی، علیرضا (1390)، فرهنگ تطبیقی گویش کردی ایلامی با زبان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی)؛ به‌انضمام تاریخ و زبان استان ایلام قبل از اسلام، ایلام: جوهر حیات.
اسدی، علیرضا (1395)، «فتح‌نامه ایل ملکشاهی»، انجمن تاریخ محلی ایران و فصل‌نامۀ آموزش تاریخ، س 18، پیاپی 63.
اسدی، علیرضا (1396)، با ایلامیان در ایلام: شناخت اقوام، ایلات، طوایف، و خاندان‌های استان ایلام، ایلام: جوهر حیات.
اسدی، علیرضا (1399)، «جغرافیای تاریخی ایالات ماسبذان و مهرجانقذق در دوران خلفای اموی»، جندی‌شاپور، س 6، پیاپی 22.
اعتماد‌السلطنه، محمدحسن ‌‌صنیع‌الدوله (1363)، تاریخ منتظم ناصری، به‌تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب.
افشار ‌سیستانی، ایرج (1380)، ایلام و تمدن دیرینۀ آن، تهران: وزارت ‌فرهنگ ‌و ‌ارشاد ‌اسلامی.
اکبری، مرتضی و سیاوش یاری (1394)، «تحلیلی بر مناقشات مرزی ایران با عثمانی و عراق در نوار مرزی ایلام»، فصل‌نامۀ مطالعات تاریخ انتظامی، دورۀ 2، ش 5.
امیراحمدی، احمد (1373)، خاطرات نخستین سپهبد ایران، به‌کوشش غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: مؤسسۀ پژوهش و مطالعات فرهنگی.
اوتر، ژان (1363)، سفرنامۀ ژان اوتر عصر نادرشاه، ترجمۀ علی اقبالی، تهران: جاویدان.
بارتولد، ویلهلم (1308)، تذکرۀ جغرافیای تاریخی ایران، ترجمۀ حمزۀ سردادور (طالب‌زاده)، تهران: اتحادیه.
بصیرت‌منش، حمید و مراد مرادی‌مقدم (1398)، «اختلاف ایران و عثمانی برسر شهر باغسائی»، گنجینۀ اسناد، س 29، پیاپی 114.
بویل، جی. آ. (1371)، تاریخ ایران کمبریج؛ از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان، ترجمۀ حسن انوشه، ج 5، تهران: امیرکبیر.
بهار، محمدتقی (ملک‌الشعرا) (1371)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی، ج 2، تهران: امیرکبیر.
تحقیقات سرحدیه، نسخۀ خطی، نوشتۀ میرزا‌ جعفرخان مشیرالدوله حسینی‌تبریزی (جعفربن ‌محمدتقی)، کتاب‌خانۀ مجلس، IR10-35120، ش بازیابی 2775/1، محل و ش بازیابی: 112889.
ترکمان، اسکندربیگ منشی (1377)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به‌تصحیح محمداسماعیل رضوانی، ج 2، تهران: دنیای کتاب.
خاوری‌شیرازی، فضل‌الله‌‌بن ‌عبدالنبی (1380)، تاریخ ذوالقرنین، تصحیح و تحقیق ناصر افشارفر، ج 1، تهران: وزارت ‌فرهنگ ‌و ‌ارشاد ‌اسلامی.
درخشنده، صیدمحمد (1394)، دیوالا؛ از ادوار کهن تا عصر پهلوی، ایلام: مؤلف.
دمورگان، ژاک (1338)، هیئت علمی فرانسه در ایران؛ مطالعات جغرافیائی، ترجمه و توضیح کاظم ودیعی، ج 1، تبریز: چهر. 
دیاکونوف، میخائیل ‌میخائیلوویچ (1354)، تاریخ ماد، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
دیاکونوف، میخائیل ‌میخائیلوویچ (1384)، تاریخ ایران باستان، ترجمۀ روحی ارباب، تهران: علمی ‌و ‌فرهنگی.
راد، ناصر (1374)، تاریخ سرزمین ایلام: از روزگار باستان تا انقراض والیان لرستان و ایلام، تهران: ارغنون.
راولینسون، سر هنری (1362)، سفرنامۀ راولینسون: گذر از زهاب به خوزستان، ترجمۀ سکندر امان‌اللهی بهاروند، تهران: آگاه.
رزم‌آرا، علی (1320)، جغرافیای نظامی پشتکوه، بی‌جا: بی‌نا.
رفعتی، رستم (1386)، انساب شهری و عشایری استان ایلام، ایلام: برگ‌آذین.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1388)، تاریخ مردم ایران قبل از اسلام، تهران: امیرکبیر.
زکی‌بیگ، محمدامین (1381)، زبدۀ تاریخ کرد و کردستان، ترجمۀ یدالله روشن اردلان، ج 2، تهران: توس.
زینی‌وند، محسن و فرشتۀ شریفی (1398)، «سلیمان‌تپه، تل‌بکسایه، و سبعات کهریز (تلاش برای یافتن سه محوطۀ نخست ثبتی آثار ملی ایران)»، مطالعات باستان‌شناسی پارسه، س 3، ش 9.
ساروی، محمد‌فتح‌الله‌‌بن ‌محمدتقی (1371)، تاریخ محمدی؛ احسن‌التواریخ، به‌اهتمام غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: امیرکبیر.
ساکی، علی‌محمد (1384)، «انیس‌المسافر نوشتۀ غلامرضاخان والی پشت‎کوه»، فرهنگ ایران‌زمین، ش پیاپی.
سال‌نامۀ آماری استان ایلام (1394)، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان ایلام، معاونت آمار و اطلاعات، سازمان برنامه‌ و‌ بودجۀ‌ کشور.
سپهر، احمدعلی (مورخ‌الدوله) (1362)، ایران در جنگ بزرگ 1914-1918، تهران: ادیب.
سپهر، محمدتقی ‌لسان‌الملک (1377)، ناسخ‌التواریخ؛ تاریخ قاجاریه، به‌اهتمام جمشید کیان‌فر، تهران: اساطیر.
شمیم، علی‌اصغر (1384)، ایران در دورۀ سلطنت قاجار، تهران: مدبر.
شوشتری، میرعبداللطیف‌خان (1363)، تحفة‌العالم و ذیل‌التّحفة، به‌اهتمام صمد موحد، تهران: کتاب‌خانۀ طهوری.
شیخ‌الاسلامی، جواد (1377)، اسناد محرمانۀ وزارت خارجۀ بریتانیا دربارۀ قرارداد 1919 ایران و انگلیس، ج 3، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
صفائی، ابراهیم (1352)، گزارش‌های سیاسی میرزا محمودخان علاءالملک طباطبایی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
صفائی، ابراهیم (2535)، اسناد برگزیدۀ دوران قاجاریه، تهران: بابک.
ظل‌السلطان، مسعود میرزا (1368)، خاطرات ظل‌السلطان؛ سرگذشت مسعودی، به‌اهتمام و تصحیح حسین خدیوجم، ج 2، تهران: اساطیر.
عباسی، محمدرضا (1372)، حکومت سایه‌ها؛ اسناد محرمانه و سیاسی میرزا حسین‌خان سپهسالار، به‌کوشش محمدرضا عباسی، تهران: سازمان اسناد ملی.
الفیلی، نجم‌ سلمان ‌مهدی (۲۰۰۹)، الفیلیون: تاریخ، قبائل و انساب، فلکلور، تراث قومی، اربیل: دار‌ئاراس للطباعه و النشر.
کرزن، جورج ‌ناتانیل (1373)، ایران و قضیۀ ایران، ترجمۀ ع. وحید مازندرانی، ج 1‌و ‌2، تهران: علمی ‌و ‌فرهنگی.
کِمام (کتاب‌خانه، موزه، و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)، سند 85/1/33/51/14؛ 7/12/17/104/15.
کوهستانی‌نژاد، مسعود (1383)، «روابط ایران و عراق در نیمۀ نخست سدۀ بیستم (از ابتدا تا شناسایی عراق توسط ایران 1307 ش/ 1929 م)»، فصل‌نامۀ تاریخ روابط خارجی، پیاپی 19.
گزیدۀ اسناد سیاسی ایران و عثمانی دورۀ قاجاریه (1369)، ج 2، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
لایارد، سر اوستن ‌هنری (1367)، سفرنامۀ لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران، ترجمۀ مهراب امیری، تهران: وحید.
لسترنج، گای (1377)، جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ترجمۀ محمود عرفان، تهران: علمی‌ و‌ فرهنگی.
مُتما (مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران)، عصر ناصرالدین‌شاه؛ تهاجم قوای عثمانی به ایران، سند 64487 ق؛ 64488 ق:
<http://www.iichs.ir>
مجد، محمدقلی (1389)، از قاجار به پهلوی 1298-1309 ش/ 1919-1930 م براساس اسناد وزارت خارجۀ آمریکا، ترجمۀ رضا مرزانی و مصطفی امیری، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌هاى سیاسى.
مجمل‌التواریخ و ‌القصص (1318)، به‌تصحیح ملک‌الشعرا بهار، بی‌جا: بی‌نا.
مجیدزاده، یوسف (1376)، تاریخ و تمدن بین‌النهرین (تاریخ سیاسی)، ج 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محمدزاده، عباس (1389)، قیام ایلام در عصر رضاشاه، ایلام: زانا.
محمدمعصوم‌‌بن ‌خواجگی ‌اصفهانی (1368)، خلاصةالسیر، زیر‌نظر ایرج افشار، تهران: علمی.
مرادی‌مقدم، مراد (1387)، «نقش والیان ایلام در حفظ امنیت و دفاع از مرزهای ایران‌زمین»، فرهنگ ایلام، پیاپی 20 و 21.
مرندی ‌یکانلو، میرزا محبعلی‌خان‌بن‌ محمدتقی (ناظم‌الملک) (1395)، مجموعۀ رسائل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی 907-1309 هجری قمری، به‌تصحیح و پژوهش نصرالله صالحی، تهران: طهوری.
مستوفی‌ قزوینی، حمدالله‌‌بن ‌ابوبکر (1362)، نزهة‌القلوب، به‌سعی و اهتمام گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
مشیرالدوله، میرزا سیدجعفرخان (1348)، رسالۀ تحقیقات سرحدیه، به‌اهتمام محمد مشیری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
مشیری، محمد (1348)، «یک سند دربارۀ مرزهای ایران»، بررسی‌های تاریخی، س 4، پیاپی 20 و 21.
مظاهری، خداکرم، ابراهیم یعقوبی، و سیاوش یاری (1398)، «واکاوی قلمرو جغرافیای سیاسی والیان فیلی پشت‎کوه»، فصل‌نامۀ فرهنگ ایلام، دورۀ 20، پیاپی 64 و 65.
منجم ‌یزدی، ملاجلال‌الدین‌ محمد (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامۀ ملاجلال، به‌کوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران: وحید.
منشآت: مجموعۀ فرامین و اسناد عهد فتحعلی‌شاه قاجار، نسخۀ خطی، کتاب‌خانۀ مجلس، 35524IR، ش بازیابی 1/ 11485.
مهدی‌نیا، جعفر (1369)، نخست‌وزیران ایران: زندگی سیدضیاءالدین طباطبائی، ج 4، تهران: پانوس.
میرزاسمیعا، محمدسمیع (1368)، تذکرة‌الملوک: سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، به‌کوشش محمد دبیر‌سیاقی، تهران: امیرکبیر.
نصیری، محمدرضا (1371)، اسناد و مکاتبات تاریخی ایران (قاجاریه)، ج 3، تهران: کیهان.
نفیسی، سعید (1331)، تمدن ساسانی، تهران: دانشگاه تهران.
نوراللهی، علی (1398)، «قوم باستان‌شناختی نمک در استان ایلام، زاگرس مرکزی»، به‌کوشش احمد محیط طباطبایی و شاهین آریامنش، در: مفاخر میراث فرهنگی ایران 5؛ فرّ فیروز؛ جشن‌نامۀ دکتر فیروز باقرزاده، تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردش‌گری و انتشارات آریارمنا و گروه پژوهشی باستان‌کاوی تیسافرن.
نوراللهی، علی (1399)، «علل ورود و عقب‌نشینی نیروهای روس در جنگ‌ جهانی اول در پشت‎کوه (ایلام)»، فصل‌نامۀ مطالعات ایران‌شناسی، پیاپی 19.
نورائی، مرتضی و محمود مهمان‌نواز (1391)، «بررسی اسنادی کشمکش‌های والیان پشت‎کوه (ایلام) با حکومت عثمانی برسر معادن نمک (1255-1347 ق/ 1838-1928 م)»، فصل‌نامۀ گنجینۀ اسناد، س 22، دفتر 3.
الهاشمی، طه (1936)، جغرافیة العراق، الطبعة ‌الثانیة، بغداد: مطبعة ‌المعارف.
هدایت، رضاقلی‌خان (1339)، تاریخ روضة‌الصفای ناصری، به‌تصحیح و تحشیۀ جمشید کیان‌فر، ج 9، قم: کتاب‌فروشی‌های مرکزی، خیام، و پیروز.
هینتس، والتر (1388)، دنیای گم‌شدۀ عیلام، ترجمۀ فیروز فیروزنیا، تهران: علمی‌ و ‌فرهنگی.
 
Zanjani, H. (2006, November, 15 ), “Ilām iii: Population”, Encyclopaedia Iranica, EIr. XII: POŠT-E KUH.
>https://www.iranicaonline.org/articles/post-e-kuh<.
<https://www.loc.gov/resource/g7431fm.gct00207<.
>https://www.raremaps.com/gallery/detail/76128/persia-tallis<.