تأملاتی دربارۀ هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

فلسفه غرب / فلسفه / دانشگاه مفید / قم / ایران

10.30465/hcs.2023.43826.2727

چکیده

کتاب‌ منسوب به سلیم بن قیس، تنها اثر تاریخی ـ کلامی شیعی باقی مانده از قرن اول هجری قمری قلمداد می‌شود، که به دلایل مختلفی مورد توجه و اهمیت واقع شده؛ که در صورت اثبات وجودِ شخصیت سلیم و اصالت کتاب‌های منسوب به وی، این اهمیت، مضاعف و بسیار قابل تأمل خواهد شد. برخی از عناوین اهمیت‌زا برای آن‌ها عبارتند از: 1ـ قدمت تاریخی کتاب. 2ـ صحابی خاص و نزدیک بودن شخص سلیم به امام علی(ع). 3ـ بی‌واسطه بودن برخی از احادیث سلیم. 4ـ چند روایت تأییدیۀ امامان معصوم (ع) بر نسخه‌هایی از کتاب‌های سلیم. 5ـ داشتن مطالب ویژه، منحصر به فرد و شاذ تاریخی و کلامی. از ویژگی‌های برجسته کتاب سلیم، نقل حوادثی است که همواره میان شیعه و سنّی محلّ اختلاف و کشمکش بوده است. با توجه به مناقشات متعدد و متنوع پیرامون ابعاد گوناگون کتاب سلیم، به نظر می رسد که اکنون لازم است این کتاب از جهات مختلط مورد نقد و تجزیه و تحلیل قرار گیرد؛ که یکی از آنها، تأملاتی دربارۀ هویت شخصی و وضعیت روایی سلیم بن قیس و کتاب او است. در پژوهش حاضر، سؤالات و اشکالاتی پیرامون ابعاد مختلف هویت شخصی و وضعیت تاریخی کتاب سلیم و نویسنده آن مطرح شده، و ضمن آن، اصالت مؤلف و کتاب منسوب به وی، مورد خدشه قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که لازم است معتقدان به اعتبار این کتاب، پاسخگوی این ابهاماتِ شخصیتی سلیم بن قیس به عنوان یک هویت مستقل و راوی اخبار تاریخی شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Reflections on the personal identity and narrative status of Salim bin Qais and her book

نویسنده [English]

  • kazem ostadi
فلسفه غرب / فلسفه / دانشگاه مفید / قم / ایران
چکیده [English]

The book attributed to Salim bin Qays is considered the only historical-theological Shiite work left from the first century AH, which has been noticed and important for various reasons. If the existence of Salim's personality and the authenticity of the books attributed to him are proven, this importance will be doubled and very ponderable. Some important titles for them are: 1- The historical age of the book. 2- Being a special companion of Salim. 3- The immediacy of some hadiths of Salim. 4- The approval of Imam Masoom (AS) on copies of Salim's books. 5- Having special, unique and interesting historical and theological content. One of the prominent features of Salim's book is the narration of events that have always been a source of conflict and conflict between Shia and Sunni. It seems that now it is necessary to criticize and analyze this book from mixed aspects; One of them is reflections on the personal identity and narrative status of Salim bin Qais and his book. In the current research, questions and problems related to various aspects of personal identity and the historical status of Salim's book and its author have been raised; And at the same time, the authenticity of the author and the book attributed to him has been damaged.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ite history
  • ite theology
  • advanced Islamic sources
  • closeness of religions
  • Shi'
  • ite hadith

مراجع

  1. منابع و کتابنامه

    1. استادی، کاظم (1399ش)، ت: «معرفی نسخه‌های خطی سلیم»، مجله میراث شهاب، قم، ش99، ص 145ـ188.
    2. استادی، کاظم (1400ش)، الف، اسرار آل محمد و سلیم بن قیس، قم: بوستان کتاب.
    3. استادی، کاظم (1400ش)، «بازشناسی مؤلف و قدمت تاریخی کتاب‌های منسوب به سلیم بن قیس»، مطالعات ایرانی اسلامی، د11، پاییز ش3.
    4. استادی، کاظم (1400ش)، ق: «کتابشناسی توصیفی سلیم بن قیس هلالی»، مجله میراث شهاب، قم، ش104، ص 133ـ184.
    5. استادی، کاظم (1400ش)، ی، «قدیمی‌ترین نسخه خطی و ترجمه فارسی کتاب منسوب به سلیم بن قیس»، پژوهشنامه نسخه‌شناسی متون فارسی، دورۀ6، ش15، شهریور، ص303ـ330.
    6. استادی، کاظم (1401ش)، ب، « بررسی تطبیقی خطبه متقین (همام) در منابع متقدم»، معارف اهل‌بیت(ع)، دورۀ 1، تابستان شماره2، ص113 ـ 144.
    7. استادی، کاظم (1401ش)، ز، «مشابهت‌یابی روایات کتاب سلیم و بررسی حالات پیش رو»، مطالعات ادبیات شیعی، دورۀ1، شماره4.
    8. استادی، کاظم (1401ش)، ص، « اصالت سنجی متن احادیث نسخه‌های کنونی منسوب به سلیم»، مخطوط، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی.
    9. إلهی خراسانی، علی (1383ش)، نقدی بر مقاله «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، علوم حدیث، پاییز ـ شماره 33.
    10. بابایی آریا، علی (1385ش)، «در جستجوی سلیم بن قیس هلالی»، مطالعات اسلامی، تابستان ـ شماره 72.
    11. بلاذری، احمد بن یحیی (1403ق)، فتوح البلدان، بکوشش رضوان محمد رضوان، بیروت: بی‌نا.
    12. تویسرکانی، قاسم (1350ش)، زبان تازى در میان ایرانیان (پس از اسلام تا انتهای خلافت عباسیان)، تهران: دانشسرای عالی.
    13. جلالی، عبدالمهد (1382ش)، «پژوهشی درباره سلیم بن قیس هلالی»، مطالعات اسلامی، ش60.
    14. حفی ناصف (1958م )، تاریخ الادب أو حیاة اللغة العربیة، مصر: بی‌نا.
    15. الذهبی، محمد بن أحمد (1419ق)، تذکره الحفاظ طبقات الحفاظ، بیروت: دارالکتب العلمیة.
    16. زرکلی، خیرالدین (1980م)، الاعلام، بیروت: دار العلم للملایین.
    17. سلیم بن قیس (1415ق)، کتاب سلیم بن قیس الهلالی ، تحقیق سه جلدی محمدباقر انصاری، قم: الهادی. نیز: همان (1397ش)، کتاب سلیم بن قیس هلالی، قم: نشر دلیل‌ما.
    18. طبری، محمدبن جریر (1375ش)، تاریخ الطبری، تهران: اساطیر.
    19. غروی نائینی، نهله (1386ش)، «نگاهی به جایگاه سلیم بن قیس در کتابهای حدیثی و رجال»، پژوهش‌های تعلیم و تربیت اسلامی، پاییز ـ شماره 1.
    20. قلیچ، رسول (1390ش)، «بررسی دیدگاه عالمان شیعه درباره کتاب سلیم ابن قیس»، پایان‌نامه ارشد، دانشگاه ادیان.
    21. گلیو، رابرت (1396ش)، «هرمنوتیک اولیۀ شیعی و تعیین تاریخ کتاب سلیم بن قیس»، (ترجمه محمد حقانی فضل)، دارالحدیث، قم، چاپ دوم.
    22. مدرسی طباطبایی، حسین (1383ش)، میراث مکتوب شیعه، ترجمه علی قرائی، قم: کتابخانه تاریخ ایران و اسلام.
    23. مفید، محمد بن نعمان (۱۴۱۳ق‌)، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، (محقق و مصحح: میرشریفى، على)‌، قم: کنگره شیخ مفید‌.
    24. ملکی معاف، اسلام (1387ش)، «مؤلف کتاب اسرار آل‌محمد(ص) بر ترازوی نقد»، مطالعات قرآن و حدیث، بهار شماره2.
    25. یحیی، علی (1397ش)، «سلیم بن قیس در کتب ستّه»، مخطوط.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار