تبیین تاریخی استعاره‌‌های مفهومی «سلطه» در بیانیه 9 ماده‌‌ای «حُکم می‌‌کنم» رضاخان

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی, (گرایش اندیشه های سیاسی), دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد, ایران.

2 دانشیار گروه علوم سیاسی, دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دانشگاه فردوسی مشهد؛ مشهد, ایران.

10.30465/hcs.2023.45374.2801

چکیده

در روز کودتای سوم اسفند 1299ش. رضاخان بیانیه‌‌ای در 9 ماده تحت عنوان «حُکم می‌‌کنم» صادر و توسط قزاقان در سطح شهر پخش نمود. او در میانه‌‌ی وضعیت استثنایی و عدم تعادل میان امر سیاسی و حقوق عمومی توانست با کنار زدن قانون به تمرکز قدرت در دو جهت تثبیت امر سیاسی، با استفاده از زور و نیروی مسلح و تضییق امر حقوقی، با زیر پا گذاشتن حقوق افراد اقدام کند. هدف از این پژوهش دستیابی به یک شناخت معنایی از استعاره‌‌های مفهومی سیاسی به‌کاررفته در بیانیه 9 ماده‌‌ای و پیامدهای ساخت «تک‌‌گویی» و «کنش جدایی» بین حاکم و جامعه است. پرسش اصلی این است که چه استعاره‌‌ مفهومی‌‌ای در این بیانیه به‌کاررفته است. در پاسخ به پرسش پژوهش، این مدعا مطرح است که رضاخان از استعاره کلیدی «سلطه» بر پایه استعاره عام بنیادی «حُکم، نیرو است» برای سیطره بر زیست سیاسی شهروندان استفاده کرده است. یافته‌‌های پژوهش بر آن است که وضعیت استثنایی علاوه بر تحدید حوزه عمومی به بسط اقتدارگرایی و تهدید حقوق عمومی انجامید. روش این پژوهش به‌صورت توصیفی و تحلیلی در قالب زبان‌‌شناسی شناختی و چارچوب نظری وضعیت استثنایی «جورجو آگامبن» است که به‌وسیله مطالعات پیکره‌‌ای گردآوری و مورد تحلیل قرار گرفته‌ است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Historical Explanation of the Conceptual Metaphors of "Domination" in Reżā Khān's 9-Point Statement "I Command"

نویسندگان [English]

  • Seyed Hashem Moniri 1
  • Seyyed Hossein Athari 2
1 Ph.D Candidate In Political Science (Political Thoughts), Faculty of Law and Political, Sciences Ferdowsi University of Mashhad; Mashhad, Iran.
2 Associate Professor In Political Science, Department of Political Sciences, Faculty of Law and Political Sciences Ferdowsi University of Mashhad; Mashhad, Iran.
چکیده [English]

On 21 February 1921 coup d'état, Reżā Khān issued a statement in 9 articles under the title "I Command" and it was distributed by Cossaks throughout the city. In the middle of the exceptional situation and the imbalance between the political matter and the public law, he was able to ignore the law and concentrate power in two directions to stabilize the political matter, by using force and armed force and narrowing the legal matter, by trampling on the rights of individuals. The purpose of this research is to achieve a semantic understanding of the conceptual political metaphors used in the 9-point statement and the consequences of the construction of "monologue" and "separation action" between the ruler and the society. The main question is what conceptual metaphor is used in this statement. In response to the research question, it is argued that Reżā Khān used the key metaphor of "Domination" based on the fundamental general metaphor of "Rule Is Power" to dominate the political life of citizens. The findings of the research show that the exceptional situation, in addition to limiting the public sphere, led to the expansion of authoritarianism and threats to public rights. The method of this research is descriptive and analytical in the form of cognitive linguistics and the theoretical framework of the exceptional situation of "Giorgio Agamben", which has been collected and analyzed through corpus studies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Conceptual Metaphor of Domination
  • 3rd Esfand coup
  • Agamben'
  • s Exceptional Situation
  • Monologue
  • George Lakoff

مراجع

کتابنامه:
آبادیان، حسین (1385)، ایران از سقوط مشروطه تا کودتای سوم اسفند، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌‌های سیاسی.
آبراهامیان، یرواند (1377)، ایران بین دو انقلاب: درآمدی بر جامعه‌‌شناسی سیاسی ایران معاصر، ترجمه احمد گل‌‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نی.
آجودانی، ماشاءالله (1387)، مشروطه‌‌ی ایرانی، چاپ نهم، تهران: اختران.
آگامبن، جورجو (1395)، وضعیت استثنایی، ترجمه پویا ایمانی، تهران: نشر نی.
آگامبن، جورجو (1399)، حرمت‌‌شکنی‌‌ها، ترجمه صالح نجفی و مراد فرهادپور، تهران: نشر مرکز.
آیرونساید، ادموند (1373)، خاطرات سری آیرونساید، تهران: موسسه پژوهش و مطالعات فرهنگی، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
اعلامیه‌‌های حکومت نظامی، «توصیه به وعاظ مبنی بر پرهیز از مطرح نمودن مسائل سیاسی در منابر و مساجد»، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، شماره سند 293/5650، شماره بازیابی 12/1/14239، محل در آرشیو 203، شماره فیش 00450041
الهی، صدرالدین (1395)، سیدضیاء: عامل کودتا (گفته‌‌ها و ناگفته‌‌های تاریخ معاصر ایران از زبان سیدضیاءالدین طباطبایی)، چاپ سوم، تهران: ثالث.
بهار، محمد تقی (1357)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج1، تهران: شرکت سهامی جیبی.
تقی‌‌زاده، حسن (1386)، مقالات تقی‌‌زاده، ج 16، به کوشش ایرج افشار، تهران: توس.
 چارتریس- بلک، جاناتان (1398)، تحلیل انتقادی استعاره: رویکردی شناختی پیکره‌‌ای، ترجمه یکتا پناه‌‌پور، قم: لوگوس.
حقانی، موسی (1379)، «جوابیه محمد باقرخان به تلگراف علی‌‌محمد موقرالدوله در باب اوضاع مردم شیراز پس از کودتای 1299 و بحرانی توصیف کردن اوضاع شهر»، در: ایران از قرار داد 1919 تا کودتای سوم اسفند 1299، به روایت اسناد، فصلنامه تاریخ معاصر ایران، ش 15 و 16، (زمستان 1379)، صص 229-325.
خسروپناه، محمدحسین (1401)، فرقه‌‌ی کمونیست ایران و سیدضیاءالدین طباطبایی (1299-1302)، به کوشش محمدحسین خسروپناه، تهران: شیرازه.
دوکرو، ژرژ (1399)، نگاه فرانسوی به کودتای سوم اسفند 1299، دفتر یکم، یادداشت‌‌های روزانه ژرژ دوکرو وابسته نظامی سفارت فرانسه در تهران، با مقدمه و به اهتمام یان ریشار، ترجمه زهرا فلاح شاهرودی، تهران: موسسه آبی پارسی؛ انتشارات پل فیروزه.
دولت‌‌آبادی، یحیی (1371)، حیات یحیی، ج 4، چاپ ششم، تهران: انتشارات عطار و انتشارات فردوسی.
راسخ، محمد (1392)، «ویژگی‌‌های ذاتی و عرضی قانون»، در: حق و مصلحت: مقالاتی در فلسفه حقوق، فلسفه حق و فلسفه ارزش، ج2، تهران: نی.
سردار اسعد بختیاری، جعفرقلی (1378)، خاطرات سردار اسعد بختیاری (جعفرقلی‌‌خان سردار بهادر)، به کوشش ایرج افشار، تهران: اساطیر.
سریع‌‌القلم، محمود (1397)، اقتدارگرایی ایرانی در عهد پهلوی، تهران: نشر گاندی.
شاکری، خسرو (1357)، اسناد تاریخی جنبش کارگری، سوسیال دموکراسی و کمونیستی ایران، ج 4، به کوشش خسرو شاکری، تهران: علم.
شهریاری، ابوالقاسم؛ اطهری، سیدحسین؛ خلیلی، محسن؛ نجف‌‌زاده، مهدی (1402)، اختلال کارکردی سلطنت مشروطه و گذار به استبداد منور؛ تحلیلی کارکردگرایانه از تغییر در شیوه حکمرانی، پژوهش‌‌های راهبردی سیاست، 12(44). 59-100. https://doi.org/10.22054/qpss.2023.69130.3082>>
صحرایی، علیرضا؛ خلیلی، محسن؛ منشادی، مرتضی؛ اسلامی، روح اله (1398)، تعلیق مشروطیت/ برتری استثناء برآمدنِ دولت مطلقه‌ی پهلوی. پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 2، 131-164.
عاقلی، باقر (1373)، نصرت‌‌الدوله فیروز: از رویای پادشاهی تا زندان رضاشاهی، تهران: نامک.
فلاح توتکار، حجت؛ پرویش، محسن (1391)، مواضع علما در برابر کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ هجری شمسی، فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام، ۴ (۱۲) ۳۵-56. http://dorl.net/dor/20.1001.1.22286713.1391.4.12.2.0>>   
قاضی مرادی، حسن (1387)، استبداد در ایران، چاپ سوم، تهران، اختران.
قیصری، علی (1389)، روشنفکران ایران در قرن بیستم (از مشروطیت تا پایان سلطنت)، ترجمه محمد دهقانی، چاپ دوم، تهران: هرمس.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1395)، ایران، جامعه‌‌ی کوتاه مدت و 3 مقاله دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، چاپ هفتم، تهران: نی.
کوچش، زولتان (1398)، استعاره مقدمه‌‌ای کاربردی، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، ویراست دوم، جاپ سوم، تهران: آگاه.
گویس، ریموند (1396)، خیر عمومی و خیر خصوصی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
لنزوسکی، جورج (1356)، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه اسماعیل رائین، چاپ دوم، تهران: جاویدان.
لوسوئور، امیل (1373)، زمینه‌‌چینی‌‌های انگلیس برای کودتای 1299، ترجمه ولی‌‌الله شادان، تهران، اساطیر.
لی، دیوید (1397)، زبان‌‌شناسی شناختی یک مقدمه، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران: آگاه.
لیکاف، جورج؛  جانسون، مارک (1400)، استعاره‌‌هایی که با آن‌‌ها زندگی می‌‌کنیم، به پیوست مقاله نظریه معاصر استعاره، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، چاپ چهارم، تهران: آگاه.
مستوفی، عبدالله (1371)، شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوره‌‌ی قاجاریه؛ از کابینه قرارداد وثوق‌‌الدوله تا آخر مجلس موسسان، ج 3، چاپ سوم، تهران: انتشارات زوار.
مکی، حسین (1363)، تاریخ بیست‌‌ساله ایران، ج 1، تهران: نشر ناشر.
ملایی توانی، علیرضا (1395)، گفتمان تاریخ‌‌نگاری رسمی دوره‌‌ی پهلوی پیرامون رضاشاه، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
موفه، شانتال (1391)، درباره امر سیاسی، ترجمه منصور انصاری، تهران: رخداد نو.
مهرنوش، صادق (1398)، تاریخ جنگل، به کوشش محمد کلهر، تهران: شیرازه.
نجفی، موسی (1390)، مشروطه‌‌شناسی: شناخت تاریخی تحلیلی نهضت‌‌های اسلامی معاصر ایران، اصفهان: آرما.
ون‌‌دایک، تئون (1400)، گفتمان و بافت: یک رویکرد اجتماعی – شناختی، ترجمه طاهر اصغرپور و عادل نورزاده، تهران: نگاه معاصر.
های، کالین (1392)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمه احمد گل‌‌محمدی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
هیوود، اندرو (1389)، سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
یزدانی، سهراب (1396)، کودتاهای ایران، تهران: نشر ماهی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار