همکاری دولت و اقوام در ایران پیشامدرن؛ مطالعه موردی قراردادهای گُلداسمید

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی- دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی

10.30465/hcs.2023.44011.2741

چکیده

هدف این مقاله، شناخت شکل مسلط رابطه دولت و اقوام در ایران پیشامدرن است. نوع رابطه دولت و اقوام در ایران مفهومی ایستا نبوده و تحت تأثیر تحول ساخت دولت و قدرت دچار دگرگونی‌هایی شده است. از این رو پرسش اصلی این مقاله درباره چیستی رابطه دولت و اقوام در دوره یاد شده است. به نظر می رسد در ایران پیشامدرن به دلیل ساخت پراکنده قدرت از میان سه شکل رابطه دولت و اقوام؛ همکاری، رقابت و منازعه ‌سهم "‌همکاری" در قالب تبادل منابع قدرت بین دولت مرکزی و هسته‌های قدرت محلی، برجسته‌تر بوده ‌است. در این مقاله از نظریه ساختار فرصت سیاسی به ‌عنوان چارچوب تحلیلی مختار برای تبیین شکل مسلط تعامل دولت و اقوام استفاده شده است. همکاری و مساعدت اقوام با دولت در تعیین مرزهای ایران به صورت موردی در قراردادهای گُلد اسمید بررسی و نشان داده است. روش این پژوهش تبیینی - تاریخی است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cooperation between the State and Ethnicities in pre-modern Iran; A case study of Goldsmid Treaties

نویسندگان [English]

  • yones irandegani 1
  • vahid sinaee 2
  • Seyyed Mohammad Ali Taghavi 3
  • morteza manshadi 2
1 Ph.D. Student in Political Science, Faculty of Low and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad.
2 Associate Professor, Department of Political Science, Faculty of Law and Political Science, Ferdowsi University of Mashhad
3 Associate Professor, Allameh Tabatabai University
چکیده [English]

The purpose of this article is to know the dominant form of the relationship between the state and Ethnicities in pre-modern Iran.The type of relationship between the State and Ethnicities in Iran is not a static concept and has undergone transformations under the influence of the evolution of State and power. hence, the main question of this article is about quiddity the relationship between the State and the Ethnicities in the mentioned period. It seams in pre-modern Iran, due to the scattered construction of power among the three forms of relationship between the State and the Ethnicities; Cooperation, competition and conflict The contribution of "cooperation" has been more prominent in the form of exchange of power resources between the central State and local power cores. In this article, the theory of political opportunity structure has been used as selected analytical framework to explain the dominant form of interaction between the State and Ethnicities. The cooperation and assistance of the Ethnicities with the State in the determination of Iran's borders has been examined and shown in the case of the Goldsmith Treaties. The method of this research is historical explanation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Premodern Iran
  • State
  • Ethnicities
  • Cooperation
  • Goldsmith Treaties

مراجع

  • آبراهامیان، یرواند، (1383). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ: احمد گل محمدی و ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشرنی.
  • احمدی، حمید(1388). بنیادهای هویت ملی ایرانی: چهارچوب نظری هویت ملی شهروند محور، تهران، انتشارات: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • احمدی، حمید، (1386). قومیت و قوم گرایی در ایران؛ افسانۀ و واقعیت، تهران: نشر نی.
  • اشرف، احمد،(1385). " بحران هویت ملی و هویت قومی در ایران"، در مجموعه مقالات؛ ایران : هویت، ملیت، قومیت به کوشش: حمید احمدی، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی، صص 133-167.
  • افشارسیستانی، ایرج،(1363). نگاهی به سیستان و بلوچستان؛ مجموعه ای از تاریخ و جغرافیای منطقه و ایران. بی جا، چاپ امین خضرایی.
  • افشارسیستانی، ایرج،(1396). کرانه­ های مَکُران؛ دروازه ورود به اقیانوس هند، تهران: دفتر پژوهش های نظری و مطالعات راهبردی نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران.
  • اکبری، محمد علی(1384). تبارشناسی هویت جدید ایرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • بشیریه، حسین، (1385). " ایدئولوژی سیاسی و هویت اجتماعی در ایران"، در مجموعه مقالات: ایران: هویت، ملیت، قومیت به کوشش حمید احمدی، تهران: مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی، صص 115- 131.
  • بک، لوئیس، " قبایل و جامعه مدنی"، نشریه ایران نامه، شماره 52، پائیز 1374، صص 523-556.
  • پاتر، لارنس (1389). " تثبیت مرز ایران در خلیج فارس در قرن نوزدهم "، در جنگ و صلح در ایران دوره قاجار و پیامدهای آن در گذشته و اکنون، زیر نظر رکسانه فرمانفرمائیان، ترجمه: حسن افشار. تهران: نشرمرکز.
  • توفیق، ابراهیم، " مدرنیسم و شبه پاتریمونالیسم: تحلیلی از دولت در عصر پهلوی"، مجله جامعه شناسی ایران، شماره 1، بهار 1385، صص 93 - 125.
  • تیلی، چارلز، (1394). رژیم ها و چنته ها، ترجمۀ: علی مرشدی زاد، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
  • خوبروی پاک، محمد (1385). " نخبگان محلی، جهانی سازی و رؤیای فدرالیسم"، در مجموعه مقالات: ایران: هویت، ملیت، قومیت به کوشش: حمید احمدی، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه انسانی، صص 171- 186.
  • دیانی، ماریو و دلاپورتا، دوناتلا (1383). مقدمه­ای بر جنبش­های اجتماعی، ترجمۀ: محمد تقی دلفروز، تهران: نشرکویر.
  • رازنهان، محمد حسن و همکاران، " شورش قلعه دم دم؛چگونگی و علل آن در عصر شاه عباس اول"، مجله تاریخ اسلام و ایران، شماره 9، بهار 1390، صص 1 - 18.
  • رئیس طوسی، رضا، (1385). سرزمین سوخته: دیپلماسی بریتانیا در سیستان، تهران: گام نو.
  • رئیس­الزاکرین، غلامعلی(بی­تا). زادسروان سیستان؛ شرح منثور و منظوم احوال طوایف سیستان، بی جا، چاپ نشر فرهنگ سیستان.
  • زندیه، حسن و قنبری، آرش، " بررسی علل و پیامدهای سرکوب کردهای برادوست و فتح قلعه دم دم در دوران شاه عباس صفوی"، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، شماره 8 . زمستان 95، صص 19 - 28.
  • سالاربهزادی، عبدالرضا، (1371). بلوچستان در سال های 1307 تا 1317 قمری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • سپاهی، عبدالودود، " تقابل سیاست ایران و انگلیس در بلوچستانِ دوره قاجار"، فصلنامه تاریخ روابط خارجی، شماره 73، زمستان 1396، صص 143 –
  • سر افرازی، عباس، " بلوچستان در جنگ جهانی اول"، پژوهشنامه تاریخ، شماره 4، تابستان 1386، صص 1 - 18.
  • شه بخش، عظیم، " مرزهایی برای بلوچستان"، فصلنامه گفتگو، شماره 21، پائیز 1377، صص 33 - 56 .
  • شهرناز دار، محسن، (1400). اسنادی از بلوچستان در آرشیو بریتانیا، ترجمۀ:گروهی از مترجمین، تهران: موسسۀ آبی پارسی، انتشارات پل فیروزه. با حمایت سازمان منطقه آزاد چابهار.
  • صالحی امیری، سید رضا، (1391). مدیریت منازعات قومی در ایران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات استراتژیک.
  • طباطبایی مجد، غلامرضا (1373). معاهدات و قراردادهای تاریخی در دورۀ قاجاریه، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
  • فوران، جان (1392). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران(از صفویه تا سال های پس از انقلاب اسلامی). ترجمۀ: احمد تدین، تهران: انتشارات رسا.
  • کاتوزیان، محمد علی(1394). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمۀ: علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
  • کاشانی ثابت، فیروزه (1389). افسانه های مرزی 1946- 1804، ترجمۀ: کامران کلانکی، تهران: نشر کتاب سرا.
  • کریمی مله، علی (1397). درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی تنوع قومی؛ مسایل و نظریه ها. تهران: انتشارات سمت.
  • کرزن، جورج ناتانیل(1367). ایران و قضیه ایران، ترجمۀ: وحید مازندرانی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
  • جوادی یگانه، محمد رضا و کچوئیان، حسین." دوره اول هویت یابی ایرانی" نامه پژوهش فرهنگی شماره 10. 1385، صص 155 - 194.
  • لیتل، دانیل(1388). تبیین در علوم اجتماعی، ترجمۀ: عبدالکریم سروش، تهران: نشر صراط.
  • لمبتون، آ. ک(1372). مالک و زارع در ایران، ترجمۀ: منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • لوریمر، جان گوردون (1399). بلو چستان و تاریخ مکران ایران 1600 تا 1905، ترجمه: محمد جواهر کلام، تهران: موسسۀ آبی پارسی، انتشارات پل فیروزه. با حمایت سازمان منطقه آزاد چابهار.
  • مجتهدزاده، پیروز (1378). امیران مرزدار و مرزهای خاوری ایران، ترجمه: حمیدرضا ملک محمد نوری، تهران: انتشارات شیرازه کتاب ما.
  • مجتهدزاده، پیروز (1386). بازیگران کوچک در بازی بزرگ: استقرار مرزهای شرقی و پیدایش افغانستان، ترجمۀ: عباس احمدی، تهران: نشر معین.
  • محمود، محمود، (1358). تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم، تهران: اقبال.
  • ملازهی، پیرمحمد،" تحولات سیاسی – ایدئولوزیک در بلوچستان "، فصلنامه ­مطالعات ­ملی، شماره 8، تابستان 1380، صص 89 - 106.
  • میگدال، جوئل (1395). دولت در جامعه، ترجمۀ: محمد تقی دلفروز، تهران: نشرکویر.
  • مشفقی فر، ابراهیم، " کارکرد نظامی ایلات و عشایر در ایران"، فصلنامه مطالعات بسیج، شماره 21-20، پائیز و زمستان 1382، صص 21 - 46.
  • ولی، عباس(1380). ایران پیش از سرمایه داری، ترجمۀ: حسن شمس آوری، تهران: نشر مرکز.
  • های، کالین، (1390). درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمۀ: احمدگل محمدی، تهران: نی.
  • Harrison, Selig S. (1981). In Afghanistan Shadow: Baluch nationalism and Soviet temptations. New York: Carnegie Endowment for international Peace.
  • Kashani-Sabet, Firoozeh. (1999). Frontier Fiction: Shaping the Iranian Nation , 1804-1949. London: I. B.Tauris.
  • Malesevic,Sinisa.(2004). The Sociology of Ethnicity. SAGE Publication. London. Thousand Oaks. New Delhi.
  • Shahvar, Soli, " Communication, Qajar Irredentism, and the Strategies of British India: The Makran Coast Telegraph and British Policy of Containing Persia in the East (Baluchistan) ", Part 2, Irania Studies, vol 39/4, (December 2006): pp 569 – 595.
  • Tilly, Charles, (2005). Identities, Boundaries, and Social Ties, The University of Michigan, Paradigm Publishers.
  • Mann, Micheal, (1986). The Sources of Social Power: The Rise of Classes and Nation - State. Cambridge paperback library.
جستارهای تاریخی
دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1402
صفحه 25-55

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار