2024-03-29T19:24:05Z
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=148
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
وضعیت امنیت راههای اصفهان در سالهای پس از مشروطه
(1324 - 1332 ق/ 1906 – 1914 م)
عبدالمهدی
رجائی
مرتضی
نورائی
انقلاب مشروطیت پس از بهبار نشستن، به سبب خلأ قدرت و تحت تأثیر عوامل و زمینههای اجتماعی و سیاسی، گذاری کُند و پیچیده از نظام امنیتی سابق به وضعیتی تازه را تجربه کرد و طی این دوران با ناامنی گسترده در راههای مواصلاتی کشور مواجه شد. این مقاله وضعیت پیشآمده در منطقۀ اصفهان را بررسی میکند.
در این نوشتار نشان داده میشود که وضعیت راهها در اطراف اصفهان، بلافاصله پس از وقوع انقلاب مشروطه تا آستانۀ جنگ جهانی اول، بسیار ناامن شده بود و با وجود تلاشهای حاکم شهر، انجمن ولایتی، و مقامات مرکزی در تهران این ناامنی استمرار یافت. این امر اثرهای نامطلوبی در زندگی مردم بر جای نهاد تاحدی که موجب نارضایتی و تغییر نگرش بخشهایی از آنها، خصوصاً تجار، نسبت به نظام مشروطیت شد.
منابع این مقاله اخبار و مطالب روزنامههای منتشره در اصفهان پس از مشروطه است. مراجعه به این نوع منابع برای نشاندادن فضای حاکم و شبیهسازی اثرها و پیامدهای بیواسطۀ فقدان امنیت، نسبت به بهرهجویی از منابع دیگر مانند خاطرات و یا اسناد دولتی، مناسبتر بهنظر میرسد.
اصفهان
مشروطیت
ناامنی راهها
قراسوران
ژاندارمری
2012
09
04
1
26
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_652_766030fe61ce3f597ed10152cee3f137.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
سحر و جادو، طلسم و تعویذ و دنیای زنان در عصر قاجار
داریوش
رحمانیان
زهرا
حاتمی
در ایران روزگار قاجار گرایش به خرافات و بهرهگیری از طلسمات و تعویذها گسترده و عمومی بود. با این حال بیشتر، و یا اساساً، عملی زنانه تعریف میشد. این نگرش ریشهها و پایهها و در ادامه آثار و پیامدهایی داشت و مقالة حاضر درصدد است پایهها و پیامدها را بررسی و دربارۀ چرایی و چگونگی بهوجودآمدن این تعاریف پرسش کند. میتوان ادعا کرد اساس مرتبطکردن زنان با پدیدۀ خرافاتْ چیرگی فکر و فرهنگی مردسالار بود که زن را ذاتاَ ناقص و ضعیف تلقی میکرد. پیامد این تفکر نیز «زنهراسی» بود که به محرومیت زنان از بدیهیترین حقوق اجتماعی و مدنیشان، همچون محرومیت از حق رأی در قانون انتخابات مجلس مشروطه، انجامید. از اواسط دوران قاجار پارهای از نواندیشان و نوگرایان ایرانی به ارتباط معنادار میان عقبماندگی عمومی جامعه و عقبماندگی زن ایرانی پیبردند و تلاش کردند با نشاندادن ریشههای اجتماعی و تاریخی مشکلات جامعه، از جمله مسائل و مشکلات زنان، رویکرد و نگاه ذاتباورانۀ سنتی را بهچالش بکشند و راه را بر اندیشة اصلاح و ترقی بگشایند.
زنان
خرافات
طلسم و تعویذ
سنت
مشکلات جامعه
تجدد
2012
09
04
27
44
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_653_d0acfb5ebbfff152d6c68d584d88cb62.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
بررسی و تحلیل گفتمان امارتمحور
در ظفرنامة شرفالدین علی یزدی
فاطمه
رستمی
مهدی
فرهانی منفرد
دوران تیموری زمانۀ تقابل گفتمان دو نهاد امارت و وزارت است. این دو نهاد و دیدگاههای وابسته به آنها، رویکرد وزارتمحور به نمایندگی از وزرا و طرفداران آنها و رویکرد امارتمحور با محوریت امرا و حامیانشان، هدایتگر جریانهای سیاسی و اجتماعی عصر تیموری بودهاند. در این میان نقش مؤلفان دوران تیموری در توصیف، تفسیر، و تبیین دو گفتمان مذکور حائز اهمیت است. از جملة این افراد، در جبهۀ گفتمان امارتمحور، میتوان به مولانا شرفالدین علی یزدی اشاره کرد. با بررسیهای انجامشده در خصوص اثر وی، ظفرنامه، و با استفاده از ابزار زبانشناختی نورمن فرکلاف در سطح توصیف، میتوان خطمشی یزدی در مورد گفتمان امارتمحور را دریافت. در ظفرنامه شاخصهای گفتمان امارتمحور نظیر نظامیگری و توجه به قوم ترک مورد تأیید قرار گرفته و در مقابل گفتمان وزارتمحور با شاخص وزارت و ایرانیگری به حاشیه رانده شده است. با توجه به نتایج بهدستآمده، در سطح تبیین، علت حمایت شرفالدین از گفتمان امارتمحور را میبایست شرایط سیاسی عصر تیمور دانست. از جملة این عوامل میتوان به حضور شخص تیمور، در قالب فردی امیر، در حوادث سیاسی و توجه وی به عرصة نظامیگری اشاره کرد که زمینهساز تقویت گفتمان امارتمحور در برابر گفتمان وزارتمحور گردید.
گفتمان امارتمحور
گفتمان وزارتمحور
شرفالدین علی یزدی
ظفرنامه
تیموریان
نورمن فرکلاف
2012
09
04
45
64
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_654_f291edc6a47de3df449fb1d278f66bca.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
نوروزیه و نوروزیهنویسی در عصر صفوی
زهره
زرشناس
محسن
جعفری
مذهب تشیع در زندگی ایرانیان عصر صفویه از اهمیت خاصی برخوردار بود. از اینرو بررسی رویکرد متون مذهبی این دوران به نوروز، به عنوان بزرگترین جشن ملی بازمانده از ایران باستان، بسیار بااهمیت است.
در روزگار صفویه، بحثهای مذهبی دربارة نوروز سبب نگارش رسالههای متعددی با عنوان «نوروزیه» شد. از سیزده نوروزیه در منابع مختلف نام برده شده که امروز نه رساله در دسترس است.
در این پژوهش، برپایۀ نسخ خطی موجود، به معرفی نوروزیهها پرداخته شده و روند زمانی نگارش، ویژگیهای زبانی و ادبی، و ساختار محتوایی این رسالهها بررسی شده است.
نگارش نوروزیهها از عصر شاه تهماسب صفوی آغاز شد اما اوج نگارش رسالههای نوروزیه به دوران دو شاه پایانی این سلسله مربوط میشود.
متن نوروزیهها روان و ساده است و پربسامدترین بحث مطرحشده در آنها تعیین روز نوروز شرعی بر پایۀ روایات گوناگون است.
نوروز
نوروزیه
نوروزنامه
صفویه
شاه طهماسب
نوروز شرعی
2012
09
04
65
88
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_655_fd1a73917a677f0236f2da9a1848f1f4.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
مواضع علما در برابر جمهوری رضاخانی
حجت
فلاح توتکار
محسن
پرویش
پس از گذشت حدوداً بیست سال از برقراری حکومت مشروطه در ایران و همزمان با رئیسالوزرایی رضاخان، سردارسپه، بحث تشکیل حکومت جمهوری در ایران با جدیت مطرح شد. کاهش قدرت استبدادی شاهان قاجار پس از برقراری رژیم مشروطه، نقش مؤثری در این زمینه داشت. با محدودشدن قدرت شاه سلاطین قاجار دیگر از قدرت لازم برای سرکوب آرا و اندیشههای جدید سیاسی بیبهره بودند. ضعف قدرت شاهان قاجار در زمان احمدشاه به اوج خود رسید. در کنار دستگاه رو به اضمحلال سلطنت، تشکیلات نیرومند ریاستوزرایی سردارسپه سر برآورد که در آن مقطع بهگونهای کاملاً ابزاری و فرصتطلبانه در پی جمهوریکردن ایران بود. شمار زیادی از روحانیان به علل مذهبی با جمهوری مخالف بودند؛ زیرا آنها جمهوری را با بیدینی برابر میدانستند. چنین شبههای زمانی در اندیشة روحانیان ایجاد شد که در کشور همسایه (ترکیه) رژیم جمهوری با جلوههای ضد دینی برقرار شد. مقالة حاضر با روشی توصیفی و تحلیلی بر پایة منابع کتابخانهای درصدد پاسخگویی به این سؤالات است که واکنش علما در برابر جمهوریخواهی رضاخان چگونه بود؟ و اختلاف سیدحسن مدرس با رضاخان بر سر چه مسائلی بود؟
علما
حوزة علمیه
رضاخان
جمهوری
مجلس پنجم
2012
09
04
89
116
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_656_174b52b6afa09e5105405c2e966ac046.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
نقش روسیه در سرکوب انقلاب مشروطة مشهد
محسن
مدیر شانهچی
ملیحه
خوشبین
مشهد، مرکز ایالت خراسان، نقشی بارز در مبارزات ضد استبدادی ایرانیان، که به انقلاب مشروطه منجر شد، ایفا کرده است و برخی نویسندگان، با اتکا به همین سابقۀ مبارزاتی، برای این شهر نقشی پیشروانه و الهامبخش در روند پیروزی انقلاب مشروطه قائل شدهاند. با پیروزی انقلاب، و به رغم مبارزات آزادیخواهان، فضای مشهد اختناقآلود و پرتنش شد و مشروطهخواهان در رسیدن به آرمانهای خویش توفیق چندانی نیافتند. بسیاری از آزادیخواهان مشهد دستگیر، زندانی، و تبعید شدند و مشروطه و مشروطهخواهی در این شهر منزوی و سرکوب شد. هدف در این پژوهش پاسخ به «چرایی شکلگیری آشوبهای مشهد، سیطرۀ هواداران استبداد، و انزوای مشروطه و مشروطهخواهان در این شهر» است. برای پاسخ به این پرسشها بر فرضیۀ «نقش و دخالت روسیه تزاری در مشهد» تمرکز شده است.
انقلاب مشروطه
مشهد
کنسولگری روسیه
بمباران حرم رضوی.
2013
04
28
117
137
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_657_f790b501d886b26a022be5abbfa20661.pdf
جستارهای تاریخی
2251-7766
2251-7766
1391
3
2
مطالعة تئوریک جریان راست سازشکار در جنبش جنگل
عباس
نعیمی
رضا
معصومی راد
احسان
فرهادی
رضا
علیزاده
تاکنون، در عرصۀ آثار علمی و پژوهشی مرتبط با جنبش جنگل، نوشتاری مستقل و مستند به جریان سیاسی راستِ سازشکار نپرداخته است. از اینرو مقالۀ حاضر درنظر دارد با استفاده از نظریۀ نخبگان ویلفردو پارتو به توضیح ماهیت جریان سیاسی راست سازشکار در جنبش جنگل بپردازد و مؤلفهها و مختصات این جریان سیاسی را تشریح کند. روش تحقیق مقالهْ تحلیل اسنادی و روش گردآوری دادهها کتابخانهای است و در این راستا کوشش شده، ضمن شرح خاستگاه فکری جریان راست سازشکار، شاخصهای بینش سیاسی این جریان در قالب سه مؤلفۀ استقلال و تمامیت ارضی، عدالت اجتماعی، و استبداد سیاسی بررسی شود. در ادامه، ضمن تشریح مناسبات جریان سیاسی راست با مذهب، به نقش این جریان در فرایند جنبش پرداخته و پایگاه اجتماعی آن ذیل دو مؤلفۀ طبقه و جغرافیای نفوذ تبیین میشود. در پایان به موافقان و مخالفان داخلی و بینالمللی جریان راست سازشکار اشاره میشود.
جنبش جنگل
راست سازشکار
اپورتونیسم
نخبگان
تحلیل اسنادی
ویلفردو پارتو
2012
09
04
139
165
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_658_13b7b90a7a12a40550f69bd2fbca87c0.pdf