پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
تحولهای دینی عصر صفویه و نقش عالمان عاملی:
مطالعۀ موردی محقق کرکی و شهید ثانی
1
18
FA
صادق
آئینهوند
استاد دانشگاه تربیت مدرس
aeneh_sa@modares.ac.ir
سیدهاشم
آقاجری
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
aghajeri@modares.ac.ir
محمدکاظم
رحمتی
دانشجوی دکتری دانشگاه تربیت مدرس
kazemr112@gmail.com
حسین
مفتخری
دانشیار دانشگاه تربیت معلم تهران
moftakhari@saba.tmu.ac.ir
پیش از این، تحولهای دینی عصر صفویه و اهمیت مهاجرت فقیهان عاملی از جنبههایی بررسی شده است، هرچند اختلاف نظرهای جدی دربارۀ اهمیت و تأثیر مهاجرت فقیهان عاملی به ایران در عصر صفویه وجود دارد. در این نوشتار اهمیت و تأثیر مهاجرت فقیهان عاملی از زاویۀ نقش آنها در تحول در گفتمانهای دینی عصر صفویه، با تکیه بر آرای محقق کرکی و شهید ثانی بار دیگر ارزیابی شده است. همچنین ادعا شده که عالمان عاملی نقش مهمی در تحول گفتمان حاکم بر مراکز علمی ایران از نگاه فلسفی به فقهی داشتهاند.
صفویه,تشیع,جبل عامل,محقق کرکی,نماز جمعه,شهید ثانی
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_160.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_160_470e199fb39291c4147017aacf0e2658.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
21
کنفرانس صلح ورسای و ادعاهای ارضی ایران دربارۀ مناطق ایرانی شمال رود ارس
19
30
FA
لقمان
دهقان نیری
دانشیار دانشگاه اصفهان
i.dehghan@itr.ac.ir
مرتضی
نورائی
دانشیار دانشگاه اصفهان
m.nouraei@itr.ui.ac.ir
فرهاد
پوریانژاد
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه اصفهان
f.pouria@gmail.com
با پایان یافتن جنگ جهانی اول و زمزمۀ تشکیل کنفرانس صلح ورسای، کشورهای ضعیفی مانند ایران که با وجود بیطرفی عرصۀ تاخت و تاز نیروهای متفق و متحد قرار گرفته بودند، امیدوار شدند درخواستهای خود را در این کنفرانس مطرح سازند. شاهزاده نصرتالدوله فیروز، وزیر خارجۀ ایران در یادداشت مفصلی، ادعاها و خواستهای ایران دربارۀ بازگرداندن سرزمینهای ازدسترفته در ابتدای قرن نوزدهم میلادی و تعیین و اصلاح مرزها بهویژه اراضی ایرانی شمال رود ارس را ارائه داد اما وزارت خارجۀ انگلستان زیر بار تقاضاهای فیروز نرفت. این پژوهش سر آن دارد که چگونگی تلاش ایران را دراینباره بررسی کند.
ایران,انگلستان,کنفرانس صلح ورسای,رود ارس,جنگ جهانی اول
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_161.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_161_f32206e7e9241a583399e57bfa1551c5.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
بازشناسی سه جریان سیاسی جنبش جنگل و مواضع و دیدگاههای آنها
31
56
FA
زاهد
غفاری هشجین
استادیار علوم سیاسی دانشگاه شاهد
z_ghafari@yahoo.com
عباس
کشاورز شکری
استادیار دانشگاه شاهد
abbaskeshavarz1@yahoo.com
عباس
نعیمی جورشری
کارشناس ارشد جامعهشناسی انقلاب اسلامی
abbas.naiemi@gmail.com
پرسش اصلی این مقاله آن است که جریانهای سیاسی اصلی جنبش جنگل کداماند و مؤلفهها و دیدگاههای کلی آنها چیست؟ بر این اساس با شاخص قرار دادن عنصر ایدئولوژی، سه جریان مذهبی ملیگرا، راست سازشکار و چپ تشخیص داده و مواضع ایدئولوژیک و حامیان و مخالفان هر یک بررسی شد. روش تحقیق این پژوهش کیفی و از نوع تحلیل تاریخی و اسنادی است. یافتههای تحقیق آن است که جریان مذهبی ملیگرا که دیدگاهی اسلامی ـ ایرانی داشت با چهرۀ کاریزماتیک کوچکخان شناخته میشد. در جبهۀ داخلی، دولت مرکزی بهطور عمده با آن مخالف بود و مشروطهخواهان نقاط مختلف ایران به آن گرایش داشتند. در عرصۀ بینالمللی نیز انگلستان و روسهای تزاری در برابر آن موضعگیری میکردند. جریان راست سازشکار که از موقعیتهای فرصتطلبانه بهره میبرد سازماندهی منظم و روبنایی نداشت، بهطوریکه موافقان و مخالفانش بر اساس مواضع بیثبات این جریان تغییر میکردند. جریان چپ با مواضع لنینیستی شاخص میشد و کسانی همچون احساناللهخان و حیدرخان با آن همراه بودند. آنها که در برابر دولت تهران قرار داشتند انگلستان را مخالف خارجی یافتند و البته موضع روسیۀ شوروی نیز در برابر آنها دوگانه بود. ویژگی این نوشتار بررسی جامعهشناختی و بهطور خاص جریانشناسانه است که تاکنون دربارۀ جنبش جنگل انجام نشده است.
جنبش جنگل,جریانشناسی,مذهبی ملیگرا,راست سازشکار,چپ
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_162.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_162_0b6ccf580308ac39da7ade164c1cabd4.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
انگیزههای سیاسی و انگارههای ملی در مشروطیت
(مطالعۀ موردی تغییر نام مجلس)
57
80
FA
محمدمهدی
مرادی خلج
استادیار دانشگاه شیراز
mm_mkhalaj@yahoo.com
تشکیل مجلس و پذیرش نوعی نظام پارلمانی از سوی مظفرالدینشاه از جمله نتیجههای انقلاب مشروطیت ایران بود. این مجلس که در نخستین فرمان صادرشده در تشکیل آن (14 جمادیالثانی 1324) نام ویژهای نداشت در فرمان بعدی (16 جمادیالثانی) عنوان مجلس شورای اسلامی یافت و در آخرین فرمان که به فاصلۀ چهار روز از نخستین آنها صادر شد نام مجلس شورای ملی گرفت. انگیزههای سیاسی ناشی از بدبینی مشروطهخواهان به دولتمردان از یک سو و ترس از تنگنظران به سبب مصادره به مطلوب نام مجلس که به نادیده گرفتن حقوق ملت و آزادی آنها میانجامید از سوی دیگر، نشان از علت تبدیل فرمانها و نامگذاریهای مختلف آن دارد. مقاله در صدد بیان دلیل تغییر نام مجلس در سه فرمان یادشده و انگیرههای سیاسی مؤثر در این تغییر است.
مجلس,مجلس شورای اسلامی,مجلس شورای ملی
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_163.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_163_bb97f5b5fb435f35745fc4791a7b3e2c.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
جامعۀ نزاری قهستان از نگاه محتشم ناصرالدین
81
94
FA
مریم
معزی
استادیار دانشگاه فردوسی مشهد
maryammoezzi@yahoo.com
در قرن هفتم هجری (سیزدهم میلادی) قهستان در کنار الموت و شام یکی از سه مرکز بزرگ نزاریان به شمار میرفت و پس از حملۀ مغول و پیش از یورش هولاکو گسترش و اهمیت چشمگیری یافت. از وضعیت اجتماعی و روابط درونی این جامعه کسی آگاهی چندانی نداشت. کسانی که بیرون از آن بودند با کینه و پیشداوری از نزاریان خبر دادند. معدود منابعی نیز که از درون جامعۀ نزاری باقی ماند بیشتر کتابها و رساله­های اخلاقی بود که خواجه نصیرالدین طوسی به سفارش رئیس نزاریان قهستان، محتشم ناصرالدین تألیف یا ترجمه کرد. در نبود منابع دیگر شاید بتوان از همین کتاب­های اخلاقی بهویژه <em>اخلاق محتشمی</em> دربارۀ درون جامعۀ نزاری آگاهیهای بیشتری یافت. فرض بر آن است که علاقه­مندی ناصرالدین محتشم، رئیس و اندیشمند جامعه نزاری، سفارشدهندۀ اصلی اینگونه کتابهای اخلاقی نه از سر تفنن و سرگرمی ادیبانه، بلکه سودمندی آن را برای جامعۀ نزاری معاصر خود در نظر داشت. او <em>اخلاق محتشمی</em> را آگاهانه گزینش کرد و ترجمه و تدوین آن را به خواجه نصیرالدین واگذارد. بنابراین، کتاب را باید همچون نسخۀ پزشکی آشنا با بیماریهای جامعۀ نزاری قهستان دانست. اگر دردها از چشم بیرونیان پوشیده بود، داروهای شفابخش در این کتاب آشکار است. این مقاله بر آن است تا کتاب <em>اخلاق محتشمی</em> را از راه نقد درونی و بیرونی تاریخی بازکاود و اوضاع اجتماعی نزاریان قهستان را در فاصلۀ سالهای 617 تا 654 هجری در مقایسه با آگاهیهای پراکندۀ بیرونیان بازنماید.
اخلاق محتشمی,اسماعیلیه,قهستان,نزاریان,نصیرالدین طوسی,محتشم ناصرالدین
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_164.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_164_1c399dcab100b3473edfdb9a9335e085.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
نقش سیاستهای فرهنگی دورۀ رضاشاه در وضعیت آموزش و پرورش تبریز
95
118
FA
جلیل
نائبیان
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تبریز
jnayebian@gmail.com
محرم
قلیزاده
کارشناس ارشد تاریخ
golizademt@gmail.com
در عرصۀ آموزش و پرورش تبریز در دورۀ رضاشاه دگرگونیهای گستردهای ایجاد شد که بخشی از آن به بعد کمّی (امور عمرانی و تعداد دانشآموزان) و بخش دیگر به بعد محتوایی (متنهای آموزشی و فوقبرنامهها) مربوط میشد. سیاستهای فرهنگی حکومت وقت بیشترین تأثیر را بر هر دو بعد کمّی و کیفی آموزش و پرورش تبریز بر جای گذاشت. بازشناسی سیاستگذاریهای فرهنگی حکومت رضاشاه و تأثیر آن بر جریان آموزش و پرورش در تبریز محور مطالعه در تحقیق حاضر است. این تحقیق از نوع بنیادین و روش آن توصیفی ـ تحلیلی است.
تبریز,آموزش و پرورش,دورۀ رضاشاه,سیاستهای فرهنگی
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_165.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_165_9a3b2446095119e8d656bbf0f1152a38.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
1
2
2011
03
22
دولت سامانیان در عرصة سیاست خارجی
119
133
FA
جواد
هروی
استادیار دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد
heravi_javad@ yahoo.com
پس از ساسانیان روزگار درازی سپری شد تا بستر مناسبی برای تحولات کشورداری و مناسبات خارجی در ایران فراهم آید. خراسان بزرگ در چنین اوضاعی زمینههای ساختار نوینی ایجاد کرد و رمقی تازه به جان خستة جامعة ایرانی بخشید تا با تکیه بر چنین ظرفیتی دروازههای خود را به سوی جهان آن روزگار بگشاید. با تأمل در رویدادهای این روزگار میتوان شالودة اصول سیاست خارجی در تاریخ ایران را از قرن چهارم هجری/دهم میلادی دریافت. در این هنگام امیران سامانی در خراسان بزرگ رستاخیزی در علم، هنر و فرهنگ به وجود آوردند و در پی آن در صدد پی افکندن ساختارهای استواری برای روابط با جهان معاصر خود برآمدند. آلسامان را به جرأت میتوان نخستین دولت در تاریخ ایران دورة اسلامی دانست که با توسل بر وضعیت حساس منطقهای، تمهیدهای لازم برای آشنایی و کسب جایگاه جهانی را آغاز کردند. اینان با وجود مراوده با خلافت عباسی و نیز حکومتهای متقارن و همسایه، برای دریافت اطلاع و برقراری ارتباط با دیگر ملتهای جهان تلاشهایی کردند و آغازگر عصر تازهای از تحولهای خارجی شدند.
روابط خارجی,سامانیان,خراسان بزرگ,ترکان,چین,بلغار,دیالمه
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_166.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_166_e3eb097ecb66d054227117d2e5f25d00.pdf