پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
مقایسة تطبیقی بازتاب اصلاحات غازانی در جامعالتواریخ
با دستورالکاتب فی تعیین المراتب
1
25
FA
هوشنگ
خسروبیگی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور
kh_beagi@pnu.ac.ir
یزدان
فرخی
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورة اسلامی و عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور
y_farrokhi @pnu.ac.ir
تغییر مذهب غازان خان (حک: 694 - 703 ق)، هفتمین فرمانروای ایلخانی، نقطة عطفی در تاریخ حاکمیت مغولها در ایران بهشمار میرود. غازان با اصلاحات و تغییر در نگاه حاکمیت و دگرگونی در نحوة مدیریت تحولاتی را در ساختار حکومت ایلخانان پدید آورد. عمدة این اصلاحات در کتاب مشهور و ارزشمند خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی به نام <em>جامعالتواریخ</em>، بهویژه در بخش «تاریخ مبارک غازانی»، ذکر شده است. از آنجایی که نویسندة این منبع خود از کاربهدستان ارشد سازمان اداری ایلخانان بود، در مورد روایات وی پرسشهای بسیاری مطرح شده است. موفقیت، آسیبشناسی، و نیز فرجام این اصلاحات بخشی از این پرسشها را دربر میگیرد.
هدف این مقاله بررسی گزارشهای <em>جامعالتواریخ</em> درخصوص اصلاحات غازانی و مطالعة تطبیقی این گزارشها با دادههای محمد بن هندوشاه نخجوانی در کتاب <em>دستورالکاتب فی تعیین المراتب</em> بهمنظور ارزیابی میزان موفقیت اصلاحات غازان و نیز شناخت اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در نیمة دوم قرن هشتم هجری است.
غازان,اصلاحات,خواجه رشیدالدین فضلالله,جامعالتواریخ,ایلخانان,نخجوانی,دستورالکاتب فی تعیین المراتب
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_493.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_493_4dde6bf7dcd436b165f8f717060f6970.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
بنیاد و ساختار نظام قانونگذاری و نمایندگی در آرای علمای مشروطهخواه (با کانونیبودن آرای شیخ محمدحسین نائینی و شیخ اسماعیل محلاتی)
27
63
FA
امیر
رضائیپناه
کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تبریز
a.rezaeipanah@gmail.com
رجب
ایزدی
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تبریز
انقلاب مشروطیت فصلی تازه در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایرانزمین بهشمار میآید. در پی این انقلاب، انگارههایی جدید در پهنة سیاسی کشور بهمیان آمد. انقلاب مشروطیت برایند خواست جامعة ایرانی است برای انضمامیکردن بسیاری از فراوردههای ذهنی و ایدهآلهایش. قانونگذاری و وکالت و یا نمایندگی انگارهای بود که در سایة برپایی مجلس شورای ملی برجسته شد. مقالة پیشرو به دنبال بررسی و کندوکاو در بنیادها و ساختار این نظام از زاویة دید علمای مشروطهخواه این عصر است. برای سازماندهی بیشتر این پژوهش، کوشش شده است تا کانون بحث بر آرای دو عالم برجستة این عصر، شیخ محمدحسین غروی نائینی با رسالة <em>تنبیه الامة و تنزیه الملة</em>، و شیخ اسماعیل محلاتی با رسالة <em>اللئالی المربوطه فی الوجوب المشروطه</em>، استوار شود.
انقلاب مشروطه,مجلس شورای ملی,قانونگذاری,وکالت و نمایندگی,علمای مشروطهخواه,نائینی,محلاتی
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_494.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_494_0087049f843495f9b1c9e2dfb0fe9c44.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
نخبگان ایران عصر صفوی از دیدگاه شاردن (از اواخر دورة شاه عباس اول تا اوایل دورة شاه سلیمان)
65
91
FA
عباس
زارعی مهرورز
استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلیسینا
amehrvarz@gmail.com
محسن
مؤمنی
دکترای تاریخ ایران دورة اسلامی
momeni2003@yahoo.com
نخبگان، از ارکان اصلی هر جامعه، مهمترین نقش را در تحولات جامعة خود دارند. نقش و کارکرد نخبگان مورد توجه بسیاری از محققان قرار گرفته است. در این پژوهش، جامعه و نخبگان عصر صفوی، با تکیه بر <em>سفرنامة</em> ژان شاردن، بررسی و تحلیل شدهاند. نخبگان آن دوره، بر اساس دو عامل اقتدار (اتوریته) و نفوذ، تقسیمبندی و سه گروه از نخبگان بررسی شدهاند. البته این مرزبندی قراردادی است و گروه اول، شامل نخبگان فنسالاریِ (تکنوکراتیک)، وابسته به ساختار رسمی حکومت صفوی، مانند امیران، دیوانسالاران و درباریان میشد. بنابراین، روانشناسی خاص این گروه، چگونگی بهدستآوردن مناصب حکومتی، عوامل مؤثر در عملکرد آنان، و همچنین عوامل محدودکنندة قدرت آنان (حرمسرا و نوع حکومت در ایران) تجزیه و تحلیل شده است. گروه دوم، نخبگان سنتی، شامل دو گروه سران قبایل قزلباش و حاکمان ایرانی است که جایگاه، عملکرد، و عوامل تضعیف موقعیت آنان (سیاستهای شاه عباس اول و ورود نیروی سوم) بررسی شده است. گروه سوم، شامل نخبگان مذهبی یا ایدئولوژیک است، که بر اساس اعتقاد به حق جانشینی در دوران غیبت، به دو گروه نخبگان مذهبی غیر وابسته به دربار و گروه نخبگان مذهبی وابسته به دربار تقسیم شدهاند. گروه اول، حق جانشینی در دوران غیبت را از آن مجتهدان میدانستند و گروه دوم، در کنار مجتهد، قائل به وجود پادشاه عادل بودند. در این مقاله عملکرد آنان در جامعه و چالشهایی که بهخصوص گروه اول نخبگان پدید آوردند، بررسی شده است.
سفرنامة شاردن,ساختار قدرت,نخبگان,اقتدار,صفویان
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_495.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_495_018004278a4abb8b01e15b1433546346.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
تأثیر روایات ملی ایران در تاریخنگاری گرجستان (هشتم تا نهم میلادی)
93
108
FA
علی
علیبابایی درمنی
دانشجوی دکتری تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران
ababaee@ut.ac.ir
مهمترین منبع تاریخی گرجستان، یعنی <em>کارتلیس تسخوربا</em>، را چندین مورخ گرجی در میان قرنهای هشتم تا چهاردهم میلادی در سیزده بخش مجزا به رشتة تحریر درآوردند. سه بخش نخست این کتاب، «تاریخ شاهان گرجستان»، «زندگی نینوی مقدس»، و «زندگی واختانگ گرگاسالی»، مطالب مهمی را دربارة تاریخ ایران باستان دربر دارند. در این میان، اثر نخست، یعنی تاریخ شاهان گرجستان، را لئونتی مِرُولی نوشته است. نویسندة این اثر با آگاهی از ادبیات حماسی و روایات ملی ایران دست به قلم برده است. در این مقاله، منابع مربوط به تاریخ ایران، که لئونتی مرولی از آنها بهره جسته است و شیوة بهرهگیریِ او از این منابع را بررسی خواهیم کرد.
گرجستان,ایران,کارتلیس تسخوربا,ادبیات حماسی,لئونتی مرولی,نینوی مقدس,واختانگ گرگاسالی
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_496.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_496_a083c085aa8883911902bf2f98fa867b.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
مدارس زرتشتیان در دورة قاجار
109
133
FA
جلیل
نایبیان
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
جواد
علیپور سیلاب
دانشجوی دکتری، دانشگاه تبریز
javadalipoor.s@gmail.com
زرتشتیان، از اقلیتهای دینی ایران، تا اواسط دورة قاجاریه مثل اغلب ساکنان ایران از داشتن سواد و مدرسه محروم بودند. آموزش و پرورش در میان زرتشتیان بیشتر آموزش مسائل دینی را شامل میشد. شکلگیری مدارس جدید از زمان ورود نخستین فرستادة پارسیان، «مانکجی لیمجی هوشنگ هاتریا»، عملی شد، او توانست در مدت حضورش در ایران مدارسی را برای کودکان زرتشتی تأسیس کند. بعد از او هم دیگر فرستادگان پارسی ازجمله کیخسرو جی خانصاحب کار او را ادامه دادند. ارباب کیخسرو شاهرخ هم در تأسیس مدارس بسیار کوشا بود. مدارس زرتشتیان خاص پسران نبود و مدارسی هم برای دختران زرتشتی تأسیس شد. در این مقاله سعی شده است با رویکردی تحقیقی و تحلیلی تأثیرات مدارس در پیشرفت فرهنگی و اجتماعی زرتشتیان ایران بررسی شود و نشان داده شود که این مدارس زمینه را برای حضور زرتشتیان در عرصة اجتماع ایران فراهم ساختند.
زرتشتیان,مدارس,مانکجی,پارسیان,تعلیم و تربیت
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_497.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_497_006ecb1f7afa35fc737568cf36cbcc6a.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
جستارهای تاریخی
2251-7766
2383-0808
3
1
2012
09
05
کندوکاوی در اندیشههای آموزشی طالبوف تبریزی
135
150
FA
سهراب
یزدانی
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تربیت معلم تهران
sohrab_ yazdani_78@yahoo.com
ابراهیم
بوچانی
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه تربیت معلم تهران
Boochani16@gmail.com
طالبوف تبریزی ازجمله دگراندیشان دورۀ قاجار بود که آثار گوناگونی تألیف کرد و در خلال آثارش به بازگویی نظرهای خود پرداخت. از جنبههای پرمحتوای افکار او، اندیشههای آموزشی اوست. طالبوف به گفتمان حاکمبر نظام آموزشی ایران عصر قاجار ایراداتی اساسی میگرفت و همین مسئله باعث شد که در لابهلای کتابهای خود با مقایسة نظام آموزشی ایران با دیگر کشورها به انتقاد از نظام آموزشی موجود بپردازد. مقالة حاضر به بررسی آرای آموزشی طالبوف میپردازد. مقایسة نظرهای آموزشی وی با دیگر متفکران همعصرش مطلب دیگری است که در خلال این مقاله به آن توجه میشود.
طالبوف تبریزی,نظام آموزشی جدید,برنامه و مواد آموزشی,اصلاح الفبا
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_498.html
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_498_2cba8170fff1dcc10a9d7b643e8837bc.pdf