تحلیل نخستین شاخص‌های تحول و نوسازی نظام آموزشی ایران در قوانین، مصوبات و مذاکرات مجلس اول مشروطه(1324-1326 ه. /1287-1285 خ. )

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه علوم انسانی دانشگاه فرهنگیان و دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوران اسلامی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانشیار تاریخ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 استاد پژوهشکده تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

4 استاد تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

در فرایند نوسازی نظام آموزشی ایران، دوره مشروطه سرآغاز تحولاتی اساسی است. چهره‌ها، نهادها، انجمن ها و طیف های گوناگونی از مردم در این تحول نقش داشتند، اما نقش نمایندگان مجلس کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشتار ضمن بررسی و تحلیل آراء گوناگون موجود در مجلس اول در حوزه تعلیم و تربیت، به این پرسش‌های اساسی پاسخ داده خواهد شد،‌‌مواضع مجلس اول در حوزه نوسازی نظام آموزشی چه نسبتی با خواسته های اجتماعی و مشکلات ساختار تعلیماتی آن روز ایران داشت. همچنین، تلاش داریم با صورت بندی این آراء و مواضع در قالب شاخص‌هایی مرتبط با حوزه نوسازی نظام آموزشی امکان پی جویی پیامدها و بررسی استمرار یا گسست آراء و رویکردهای مجلس اول تا دهه‌های بعدی را فراهم کنیم.
از جمله یافته های این پژوهش، تشریح این موضوع است که مجلس دور اول با وجود عمر کمتر ازدو سال، نه تنها منفعلانه با موضوع تغییرات نظام آموزشی برخورد نکرد، بلکه با وجود قرار گرفتن در وضعیتی دوگانه ضمن چالش با هیات وزراء و دربار وکشمکش باطرفداران ساختار سنتی آموزش، توانست با اصلاح برخی از رویه‌های پیشین، و تثبیت تعدادی از فرایندهایی برآمده از خواست جامعه، ساختاری جدید را پی افکنده و قوانین و فرآیندهایی را بنیان گذارد که تا دهه‌های متمادی و حتی دوره کنونی در نظام آموزشی ایران همچنان موثر هستند.
این پژوهش با اتکا به روش تحلیل تاریخی و بر پایه بررسی و تحلیل محتوای قوانین وصورت مذاکرات نمایندگان دوره مجلس اول(1324-1326 ه. /1287-1285 خ.) صورت پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the first indicators of the transformation and modernization of the Iranian educational system in the laws, approvals and negotiations of the First Constitutional Assembly (1324-1326 AH / 1285-1287 SH)

نویسندگان [English]

  • ahmad abohamzeh 1
  • Alireza Mollaiy Tavany 2
  • parvin torkamanazar 3
  • Shahram Yousefifar 4
1 Instructor, Department of Humanities, Farhangian University
4 Professor of History, Tehran university
چکیده [English]

n the process of modernizing Iran's education system, the constitutional period is the beginning of fundamental changes. Various figures, institutions, associations and spectrums of people played a role in this development, but the role of parliamentarians has received less attention. In this article, while examining and analyzing the various opinions in the first parliament in the field of education, we will answer the basic questions of why such positions were adopted in this parliament. What problems did the Iranian society face in the structure of education at that time? And what proportion can be drawn between the laws passed by the parliament, the positions of the deputies and the problems of the society? By formulating these views and positions in the form of indicators related to the field of modernization of the educational system, we try to follow up on the consequences and examine the continuity or rupture of the votes and approaches of the first parliament until the next decades.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Constitution
  • education system
  • modernization
  • laws
  • the first parliament
منابع:
اتحادیه، منصوره (1361). پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت (دورۀ اول و دوم مجلس شورای ملی) ، ج 1، تهران: نشر گستره.
احمد، منیرالدین (1384). نهاد آموزش اسلامی، ترجمه: محمد حسین ساکت، تهران، نگاه معاصر.
اسملسر، نیل (1353). «نوسازی روابط اجتماعی»، در: نوسازی جامعه، ترجمه رحمت الله مراغه‌ای و دیگران، تهران، جیبی.
اکبری، محمد علی (1384الف). پیشگامان اندیشه جدید در ایران: عصر روشنگری ایرانی، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی
اکبری، محمد علی (1384 ب). رویکرد غربگرایانه به نوسازی ایران: بررسی دیدگاه‌های روزنامه کاوه ؛ در مجموعه مقالات با عنوان چالش‌های عصر مدرن در ایران عهد قاجار، تهران، انتشارات روزنامه ایران.
ایروانی، شهین(1393). مقدمه‌ای بر تبیین ماهیت نظام آموزش و پرورش ایران از آغاز دوره مدرن‌سازی تا امروز، پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 4 (1) ، 110-83.
آجودانی، ماشاءالله (1382). مشروطه ایرانی، تهران، اختران.
آدمیت، فریدون (1344). برخورد افکار و تکامل پارلمانی در مجلس اول، سخن، دوره 15، ش 7، تیرماه 1344، صص 702-709.
آدمیت، فریدون (1387 ب). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، نشر گستره.
آدمیت، فریدون (1387). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران؛ مجلس اول و بحران آزادی، تهران، روشنگران و مطالعات زنان.
آدمیت، فریدون (1351). اندیشه ترقی و حکومت قانون، تهران، خوارزمی.
برنال، جان (1354). علم در تاریخ، ترجمۀ کامران فانی و بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، امیرکبیر (2 ج).
بریجانیان، ماری (1390). فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
تکمیل همایون، ناصر (1376). رشد هماهنگ و نوسازی در نهادهای سیاسی، فرهنگ، شماره 22 و 23، بهار و تابستان 1376، صص 119-152.
تکمیل همایون، ناصر (1382). نظام‌ و ن‍ه‍اده‍ای‌ آم‍وزش‍ی‌ در ایران‌ ب‍اس‍ت‍ان، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. ‌
تکمیل همایون، ناصر (1385). آموزش و پرورش در ایران، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
حائری، عبدالهادی (1364). تشیع و مشرو طیت در ایران. تهران. انتشارات امیرکبیر، 1364 چاپ دوم.
خ‍اراب‍ی‌، ف‍اروق‌ (1386). انجمن‌های عصر مشروطه، تهران، موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی‏‫.
درانی، کمال (1376). تاریخ آموزش و پرورش ایران قبل و بعد از اسلام. تهران: انتشارات سمت.
روشه، گی (1366). تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران، نشر نی
رهبری، مهدی (1391). مشروطه ناکام؛ تاملی در رویارویی ایرانیان با چهره ژانوسی تجدد، تهران، نشر کویر.
رینگر، مونیکا ام. (1379). مدارس نوین در ایران قرن نوزدهم رهیافت بومی برای مسئله نوسازی؛ ترجمه: فاطمه امان، ایران نامه. سال هجدهم. شمار2. بهار 1379
رینگر، مونیکا ام. (1381). آموزش، دین، و گفتمان اصلاح فرهنگی در دوره قاجار؛ ترجمه: مهدی حقیقت خواه، تهران، ققنوس.
سجادی، سیدجمال (1391). تاریخ تحول و جریان‌های فکری آموزش و پرورش ایران در روزگار قاجار؛ همراه با اندیشه‌های مهدی قلی هدایت (مخبرالسلطنه) ؛ تهران، رسانش نوین.
سرمد، غلامعلی (1372). اعزام محصل به خارج از کشور (در دورۀ قاجاریه) ، تهران، چاپ و نشر بنیاد.
شجیعی، زهرا (1375). نقش نمایندگان در مجالس قانونگذاری عصر مشروطیت، ج 1، تهران، انتشارات سخن.
شلبی، احمد (1387). تاریخ آموزش در اسلام؛ ترجمه محمد حسین ساکت، تهران، نگاه معاصر.
شهرام نیا، امیرمسعود (1379). پارلمانتاریسم در ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شیرزادی، رضا (1390) ، نوسازی، توسعه، جهانی شدن، تهران، آگه.
صدری افشار، غلامحسین. (1350). سرگذشت سازمانها و نهادهای علمی و آموزشی در ایران. ناشر: وزارت علوم و آموزش عالی.
صدیق، عیسی (1338). تاریخ فرهنگ ایران، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.
صورت مذاکرات مجلس شورای ملی، لوح فشرده (بررسی مشروح مذاکرات از دورۀ یکم تا دورۀ نهم).
ضمیری، محمدعلی (1377). تاریخ آموزش و پرورش ایران و اسلام، شیراز، نشر ساسان.
فراستخواه، مقصود (1388). سرگذشت و سوانح دانشگاه در ایران، تهران، رسا.
قاسمی‌پویا، اقبال (1377). مدارس جدید در دورۀ قاجاریه: بانیان و پیشروان، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
قوام، سیدعبدالعلی (1374) ، نقد نظریه‌های نوسازی و توسعه سیاسی، تهران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
ماچاران دوب، شیا (1377) ، نوسازی و توسعه، ترجمه مرتضی قره‌باغیان، مصطفی ضرغامى، تهران، نشر خدمات فرهنگی رسا.
محبوبی اردکانی، حسین (1370). تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، تهران، دانشگاه تهران، جلد اول.
محیط طباطبایی، محمد (1312). تاریخچه اعزام محصل به اروپا، شفق سرخ. (این اثر از 16 تیر تا 6 شهریور 1312 انتشار یافت)
مرادی نژاد. حسین و پرویز پژوم شریعتی (1353) ، پژوهش در باره فرستادن دانشجو به خارج، نامه علوم اجتماعی دوره یک ش 4 تیرماه
ملایی توانی، علیرضا (1381). مشروطه و جمهوری: ریشه‌های نابسامانی نظم دموکراتیک در ایران، تهران، نشر گستره.
ملایی توانی، علیرضا (1397). سه روحانی دگر اندیش (دولت آبادی، سنگلجی، حکمی زاده) ، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام.
ملک زاده، الهام (1383). دانشجویان ایرانی دراروپا: اس‍ن‍اد م‍رب‍وط ب‍ه‌ ق‍ان‍ون‌ اع‍زام‌ م‍ح‍ص‍ل‌ (از س‍ال۱۳۰۷ت‍ا۱۳۱۳) ، با همکاری دکتر عبدالحسین نوائی، تهران، انتشارات سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران.
مناشری، دیوید (1397). نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن. ترجمه محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: نشر سینا.
مور، ویلبرت، ای (1381). تغییر اجتماعی، ترجمه: پرویز صالحی، تهران، انتشارات سمت.
میرزا محمدعلی خان بن ذکاء الملک (1325 ه. ). حقوق اساسی؛ آداب مشروطیت دول، تهران، مولف.
مینویی، مجتبی (1953) ، اولین کاروان معرفت، یغما، 4/1953، 4: 182
ناطق، هما. (1375). کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران. پاریس. انتشارات خاوران،
نجاتی حسینی، سید محمود (1396). تبارشناسی کلاس درس در ایران، تجربه های تاریخی و تجربه های زیسته. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
وحدت، فرزین (1382). رویارویی فکری با مدرنیت، ترجمه: مهدی حقیقت خواه، تهران، فققنوس.
یغمایی، اقبال (1375). وزیران علوم و معارف و فرهنگ ایران، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.