واکاوی خاستگاه و کارکردهای نشان‌های دولتی عصر قاجار

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی دانشگاه بیرجند

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه بیرجند،

3 استادیار و عضو هیات علمی پژوهشکده علوم تاریخی پژوهشگاه علوم انسانی

چکیده

یکی از نمود­های تغییر ساختار نظام دیوانی عصر قاجار در عهد ناصری، تکوین قواعد مربوط به اعطای نشان­های دولتی است. بروز این تغییر برآیند آشنایی با سازوکارهای انتظام امور اداری و سیاسی در غرب و ایده­های رجال اصلاح طلب بود. در این راستا کتابچه­ای با عنوان نشان­های دولت علیه نگاشته شد، تا دستورالعملی جهت ساماندهی اعطای نشان در دولت ناصری باشد. مقاله­ی حاضر با اتکا به فحوا و قواعد مطرح در کتابچه­ی مذکور درصدد تحلیل نشانه­شناسی نماد­های مندرج در نشان­های دولتی و تبیین کارکرد­های این نشان­ها است. دستاوردهای حاصل از این پژوهش نشان می­دهد که نشان­های سلطنتی مبتنی بر عناصر اسطوره­ای، دینی و ملی ضمن سامان­بخشی به امور دیوانی، شوکت و اقتدار سلطنت را در اذهان توده­ها به نمایش می­گذاردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

واکاوی خاستگاه و کارکردهای نشان‌های دولتی عصر قاجار

نویسندگان [English]

  • zahra alizadehbirjand 1
  • Somaye hamid 2
  • elhamm malekzadeh 3
7- منابع
-آدمیت، فریدون(1362) امیرکبیر و ایران، چاپ هفتم، تهران: انتشارات خوارزمی.
-احمدی،بابک(1384) از نشانه­شناسی تصویری تا متن، تهران: مرکز.
-اعتمادالسلطنه، محمد حسن(1385) روزنامه خاطرات اعتمادالسلطنه، مقدمه و فهارس ایرج افشار، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
-اکو، امبرتو(1378) نشانه­شناسی، پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
-انوری، حسن(1381) فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
-اتینگهاوزن، ریچارد( 2537) قالیچه­های شیری فارس، ترجمه پرویز تناولی و سیروس پرهام، تهران: سازمان جشن هنر.
-پولاک، یاکوب ادوارد(1368) ایران و ایرانیان، تهران: خوارزمی.
-پورقیومی، الهام(1390) تحلیل نشانه­شناسی روزنامه کاوه و مجله ایرانشهر،پایان نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بیرجند.
-دورانت، ویل(1385) تاریخ تمدن(مشرق زمین گاهواره تمدن) جلد اول، ترجمه احمد آرام،  ع پاشایی، امیرحسین آریان پور، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-شهبازی، شاپور(2001)دانشنامه ایرانیکا، مدخل پرچم­ها.
-دینه سن، آنه ماری(1380) درآمدی بر نشانه­شناسی، ترجمه: مظفر قهرمان، آبادان: پرسش.
ذکاء، یحیی(1344) تاریخچه­ی تغییرات و تحولات درفش و علامت دولت ایران از آغاز سده سیزدهم هجری قمری تا امروز، هنر و مردم، شماره 31، اردیبهشت، صفحات 13-24.
- روزنامه ایران(1288) شماره 25یک شنبه، 11محرم ؛ 28 شماره 25، ربیع الثانی.
-روزنامه وقایع التفاقیه(1267) شماره اول، جمعه 26ربیع الثانی، شماره 4؛شماره 14، جمعه 7رجب.
-سجودی، فرزان(1387) نشانه­شناسی کاربردی، تهران: علم.
-سوسور، فردیناند(1378) درس­های زبان­شناسی همگانی، ترجمه نازیلا خلخالی، تهران: فرزان روز.
-شوالیه، ژان و گربران، آلن(1382) فرهنگ نماد­ها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
-شیخ نوری،محمد امیر؛ علیزاده بیرجندی، زهرا(1388) بحران مشروعیت دولت ناصری و تاثیر آن در گرایش ناصرالدین شاه به اصلاحات تجددگرایانه، تاریخ اسلام و ایران، بهار، شماره یکب، صفحات 49 تا 76.
-صفی نژاد، جواد(1363) روزنامه شرفت و شرافت، با مقدمه و فهارس جواد صفی­نژاد، تهران: انتارات یساقلی فرهنگ­سرا.
-طاهری، صدرالدین(1391) کهن الگوی شیر در ایران، میانرودان و مصر باستان، نشریه هنرهای زیبا، شماره 49، بهار، صفحات 83-94.9
-عبدالحسینی، امیر(1384) نشانه­شناسی تصویری و ادراک بصری، مجله هنر­های تجسمی، شماره 23، شهریور، صفحات 62-65.
علی­پور،ماندانا(1387) نشانه­شناسی سکه­های ایران باستان، فصلنامه هنرهای تجسمی، سال اول، شماره اول، تابستان، صفحات 19-36.
-علیزاده بیرجندی، زهرا(1391) حکومت ناصری و گفتمان­های نو، تهران: هیرمند.
-قلی زاده، خسرو(1387) فرهنگ اساطیر ایرانی بر پایه ی متون پهلوی، تهران: نشر کتاب پارسه.
-فیاضی، عمادالدین(1388) «بررسی اسنادی از نشان های طلا و نقره شهر در دوره پهلوی»، پیام بهارستان، شماره 6، زمستان، صفحات 629-650.
- کسروی، احمد(1356) تاریخچه شیر و خورشید، بی جا، چاپ رشدیه.
-لچت، جان(1378) پنجاه متفکر بزرگ معاصر از ساختارگرایی تا پسامدرنیته، ترجمه محسن حکیمی، چ دوم، تهران: خجسته.
-مجدالاسلام،کرمانی(1351)تاریخ انحطاط مجلس: فصلی از تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، اصفهان:انتشارات دانشگاه اصفهان.
-محمودی، فتانه(1386) از متن تا تصویر:زیباشناسی نشانه­های تصویری با رویکردی بر گرنیکا، نشریه هنرهای زیبا، شماره 32، زمستان، صفحات 93-100.
-مشکور، محمد جواد(1369) خلاصه الادیان در تاریخ دین­های بزرگ، تهران: انتشارات شرق.
مشیری،محمد(1350)نشان­ها و مدال­های ایران از آغاز سلطنت قاجاریه تا امروز، بررسی­های تاریخی، بهمن و اسفند، شماره 37 ، صفحات 185 تا 220.
-مصفی، ابوالفضل(1357) فرهنگ اصطلاحات نجومی، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
-نسخه خطی نشان­های دولت علیه ایران(بی­تا) سند شماره12614/5 کتابخانه ملی ایران و مرکز اسناد.
-نسخه خطی گزارش­های دولت روس(1307)، سند شماره 12614/5، کتابخانه ملی ایران و مرکز اسناد.