ORIGINAL_ARTICLE
نقش هوشمندی و تدبیر سیاسی حکومتگران
در ایجاد امنیت و توسعۀ جامعه
(مطالعۀ موردی حکومت ترکان خاتون قراختایی در کرمان)
حکومت قراختاییان کرمان همزمان با حملۀ مغول به ایران شکل گرفت و دورۀ اوج آن در زمان ترکان خاتون بود. تاریخ ایران در دورۀ حکومت ترکان خاتون شاهد پیشرفتهای اقتصادی و فرهنگی در کرمان است و از وجود امنیت در این برهه از زمان در آنجا حکایت دارد. اگر امنیت، ایجاد شرایط مطلوب سیاسی برای دستیابی به اطمینان خاطر از حفظ و بقای ارزشها و برقراری آرامش و رفاه در جامعه دانسته شود، رشد اقتصادی و فرهنگی کرمان در زمان ترکان خاتون میتواند بهعنوان عوامل پنهان در مفهوم امنیت، نشاندهندۀ وجود آن در جامعۀ کرمان باشد. این مقاله در صدد است تا چگونگی و چرایی دستیابی به امنیت و نقش آن در توسعۀ اقتصادی و فرهنگی این دیار را دریابد. فرض بر آن است که ترکان خاتون به اقتضای هوشمندی سیاسی و درک شرایط زمانی و مکانی، شناخت موقعیت سیاسی و استفادۀ بهینه از سنتها و روشهای معمول، توانسته بود امنیت را در کرمان برقرار کند و با اجرای برنامههای اقتصادی مهمی از جمله سنت وقف، موجب مهاجرت گروهی از دانشمندان و عالمان ایرانی، بهویژه از ماوراءالنهر و فارس به کرمان شده و این منطقه را در آن برهۀ خاص از زمان به یکی از کانونهای علمی ایران تبدیل کرده بود.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_153_6091dc34bc2d512e3cbf72930c26fc57.pdf
2011-09-21
1
20
قراختاییان
ترکان خاتون
کرمان
امنیت
توسعۀ اقتصادی
توسعۀ فرهنگی
وقف
پروین
ترکمنیآذر
ptorkamanyazar@gmail.com
1
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر انقلاب مشروطیت در دیوانسالاری دورة قاجار
آرمان مشروطیت در مقام نظر تا حدودی زمینه و امکان مشارکت مردم را در ادارة امور دولتی فراهم آورد و دیدگاه معطوف به قانون اساسی و تدوین متمم آن، تحول در نهاد دیوانسالاری را نیز در نظر داشت. اما در عمل، با وجود آنکه در ساختار دیوانسالاری تغییرهای کمّی و گسترده­ای حاصل شد، همچنان سیطرۀ اندیشة استبداد خودکامة پادشاهی در ایران و سنت­های نیرومند و ریشه­دار آن در نظام دیوان­سالاری باقی ماند و با هر نوع تحول و اصلاحات بنیادین مقابله ­کرد. بدین سان سنت دیرینة اقتدارگرایانة اطاعت محض، قانون­گریزی و چاپلوسی و ترکیب هیئت وزیران و انتصابهای مقامهای دیوانی بر مدار خویشاوندگرایی، منصب­فروشی و مانند اینها در جامة آراسته و جدید مشروطه و این بار در قالب قانون بروز کرد. این مقاله در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی است که خواستهها، اندیشه­ها و عملکرد محوری تلاش­گران جنبش مشروطه ـ از جمله تأسیس و استقرار قانون و حاکمیت آن ـ چه تأثیرهایی بر چگونگی ادارۀ امور و نهاد دیوان­سالاری داشته است. روش کار بر پایة وارسی تأثیر و تأثر توأمانِ کنش و ساختار، در جریان تحولهای سیاسی، اجتماعی و اداری و در چهارچوب نگرش علمیِ سیستمی قرار دارد.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_154_80d8bcc081eb238b1a1f334764617d7d.pdf
2011-09-21
21
44
انقلاب مشروطیت
دیوانسالاری
قانون
اصلاحات بنیادین
حمید
تنکابنی
tonkaboni@ihcs.ac.ir
1
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نگرش هویتی ابوریحان بیرونی
تغییرهای عمیق، ساختاری و چندبعدی که در پی فتح ایران رخ نمود، برخی از مهمترین عنصرهای تشکیلدهندۀ هویت ایرانی در عهد باستان را دگرگون کرد یا به نابودی کشاند. با از میان رفتن برخی از این عوامل مانند سرزمین/جغرافیا و دولت ایرانی و در پی آنها تغییر یکی از مهمترین پایههای هویت ایرانی در عهد باستان یعنی دین، هویت ایرانی دچار بحران شد. ایرانیان را با توجه به پاسخی که به بحران پیش رو دادند میتوان به سه دستۀ ایرانگرایان، اسلامگرایان و ایران ـ اسلامگرایان تقسیم کرد. این مقاله ضمن برشمردن مهمترین ویژگیهای اسلامگرایان، به بررسی نگرش هویتی ابوریحان بیرونی پرداخته و هویت اسلامی این دانشمند ایرانی را با توجه به آثارش نشان داده است.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_155_61192115dcd72ae9a569ecaec443986b.pdf
2011-09-21
45
55
ابوریحان بیرونی
هویت
هویت اسلامی
اسلامگرایان
رضا
شجری قاسمخیلی
Rezashajari655@yahoo.com
1
دانشآموختة دکتری دانشگاه تربیت مدرس، تاریخ
AUTHOR
سیدهاشم آ
قاجری
2
استادیار دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
حمید
احمدی
3
استاد دانشگاه تهران
AUTHOR
سارا
شریعتی
4
استادیار دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی آرای سیدجمالالدین اسدآبادی و حسن حنفی دربارۀ غرب
این مقاله به بررسی تطبیقی آرای سیدجمالالدین اسدآبادی و حسن حنفی دربارۀ غرب با رویکرد نظری-معرفتی میپردازد. اسدآبادی بانی جریان نواندیشی دینی است، جریانی که در نیمۀ نخست قرن بیستم به­وجودآورندۀ جریان دیگری به نام نومعتزلیان شد که امین خولی بانی آن بود و حسن حنفی نیز در حال حاضر یکی از برجستهترین افراد نومعتزلی است. از روند تحقیق این نتیجهها به دست آمد که سیدجمالالدین از یک سو موافق استفادۀ مسلمانان از علوم و فنون غربی بوده و در این زمینه بهصورت کلی و بدون نگاه انتقادی سخن گفته است و از سوی دیگر، مخالف مکتبهای ناسیونالیسم، سوسیالیسم و سکولاریسم بوده اما دموکراسی را استثنا کرده است. حنفی نگاهی مثبت به مکتبهای غربی دارد و تنها مخالف سکولاریسم است و ضمن آنکه موافق استفاده از علوم و فنون غربی است، خواستار نقد تمام وجوه تمدن و میراث غربی در کنار تمدن و میراث اسلامی است.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_156_36925144652dfc65a059e53eeb198441.pdf
2011-09-21
57
72
سیدجمالالدین اسدآبادی
حسن حنفی
مکتبهای غربی
علوم و فنون غربی
غلامرضا
ظریفیان
1
استادیار دانشگاه تهران
AUTHOR
سیدهلیلا
تقوی سنگدهی
sangdehi@yahoo.com
2
دانشجوی دکتری دانشگاه تهران، تاریخ
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
رویکردهای مورخان قاجاری به اروپا و استعمار
تاریخنویسان عصر قاجار از آغاز ورود ایران به میدان سیاست جهانی در سالهای نخست قرن 19م./13ق. با پدیدۀ اروپا و فرنگ روبهرو شدند که به سرنوشت ایران و دولت قاجار مربوط میشد. شناخت اروپا و تمدن جدید غرب برای تاریخنویسان آن دوره دشوار بود، اما آنها به ضرورت زمانه باید علاوهبر آشنایی با دستاوردهای اقتصادی، نظامی و فکری غرب به برنامههای استعماریشان که جنبۀ دیگر تمدن آنها بود نیز توجه میکردند. ازاینرو رویکردهای متفاوت و حتی تکبعدیای برگزیدند که از نبود شناخت درست و دقیق ناشی می­شد. این مقاله به بررسی رویکردهای تاریخنویسان قاجاری نسبت به اروپا و جنبههای مختلف تمدن آن میپردازد.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_157_53535bb441a6e40a83c510322155886e.pdf
2011-09-21
73
88
عصر قاجار
مورخان
اروپا
استعمار
نظامهای سیاسی
عباس
قدیمی قیداری
ghadimi@tabrizu.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تبریز، تاریخ
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی قرارداد 1237ﻫ ایران ـ انگلستان
در پی گرفتاریهای ایران در جنگ با روسیه، حکومت انگلیسی هند برای آنکه کنترل منطقة خلیج فارس را به دست بگیرد و شیخنشینها را نیز به تابعیت خود درآورد، در سال 1820م برای مبارزه با دزدی دریایی قراردادی با شیخهای عرب منعقد کرد که به قرارداد اساسی معروف شد. انگلیسیها در این قرارداد برخلاف تعهدهای پیشین خود با ایران در عهدنامههای مفصل و مجمل، شیخ بحرین را نیز وارد کردند. اعتراضهای ایران از طریق حاکم شیراز، حسینعلی میرزا فرمانفرما به انعقاد قراردادی در سال 1237ﻫ/1822م میان او و بروس، نمایندۀ انگلستان مقیم بوشهر منجر شد. در این قرارداد که موضوع اصلی این پژوهش است، دولت انگلستان بر حق حاکمیت ایران بر بحرین صحه گذاشت، اما پس از مدتی حکومت انگلیسی هند از اجرای مفاد آن سر باز زد و به بهانههایی آن را بیاعتبار دانست. بهعلاوه، این قرارداد یکی از سندهای مهمی بود که ایران برای اثبات ادعای خود دربارۀ حق حاکمیت بر بحرین در قرن نوزدهم و بیستم به آن استناد میکرد. این پژوهش در پی روشن کردن آن است که آیا این اقدام انگلیسیها اشتباهی سیاسی بود یا راهبردی موقت برای برونرفت از مشکلاتی که در آن برهۀ زمانی با آن درگیر بودند.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_158_35d378d746a6dc1667619617d29581ca.pdf
2011-09-21
89
104
بحرین
بروس
حسینعلی میرزا
قاجار
قرارداد اساسی
محسن
مؤمنی
momeni2003@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری دانشگاه اصفهان، تاریخ
AUTHOR
مرتضی
دهقاننژاد
2
دانشیار دانشگاه اصفهان
AUTHOR
سارا
زماننژاد
3
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی چگونگی تأثیرگذاری باورهای مذهبی بر زندگی اجتماعی شهر ری در عصر سلجوقی
روی کار آمدن سلجوقیان در ایران، شرایط نوینی در فضای اجتماعی شهرها و از آن جمله شهر ری ایجاد کرد که بهتدریج منجر به سامانیابی مناسبات اجتماعی بر اساس اولویت اعتقادی شد. برای نمونه قدرت یافتن اشاعره و نیز رکود مکتب اعتزال به نمایندگی از گرایشهای عقلی و علمی، به برقراری تعصبات مذهبی و جمود فکری در این دوره انجامید. تأثیرگذاری مناسبات عقیدتی بر روابط اجتماعی گروههای شهری سبب شد وضعیت روزمرۀ زندگی مردم بر اساس ویژگیهای خاصی استوار شود که از آن جمله سامان یافتن گروههای خویشاوند یا هممذهب در یک محله یا محلههای کنار یکدیگر بود. استقرار گروههای مذهبی متعدد و متنوع در ری فضای حاکم بر شهر را در شرایط اضطراب قرار میداد و مناقشهها و مجادلههای گستردۀ اجتماعی را تشدید میکرد که در پارهای موارد به برخوردهای شدید اجتماعی و حتی بروز کشتار در شهر می­انجامید. این امر، گسترش شکاف اجتماعی و واگرایی هرچه بیشتر گروههای شهری ناهمگون و نیز تشدید ستیزههای اجتماعی را در پی داشت. گاه شدت وقوع این حوادث تا اندازهای بود که صدمههای جبرانناپذیری به زندگی شهری، بناها و تأسیسات آن وارد میآورد. مناقشههای مداوم اجتماعی، جامعۀ شهری ری را در برابر حملۀ مغول ضعیف کرد، بهطوریکه هنگام رسیدن آنان به دروازههای ری، در اثر این منازعهها و رقابتها، شهر چنان به ویرانی کشیده شده بود که تخریب آن به دست مغولان چندان دشوار نبود. ازاینرو موضوع ستیزههای اجتماعی گسترده و مستمر میان محلهها و گروههای مختلف شهری ری در این دوره، منظری ویژه برای فهم دلایل داخلی انحطاط زندگی شهری در ایرانِ قبل از حملۀ مغول پیش رو میگشاید.
https://historicalstudy.ihcs.ac.ir/article_159_e25e32f7089a3c2569b9548324df0d66.pdf
2011-09-21
105
125
وضعیت مذهبی
ستیزههای اجتماعی
مناسبات اجتماعی
سلجوقیان
ری
شهرام
یوسفیفر
shyousefifar@yahoo.com
1
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
سیدمحمدحسین
محمدی
mohammadi_mhm@yahoo.com
2
کارشناس پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی
AUTHOR